Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh (1942-2020) qua nét vẽ Huỳnh Dũng Nhân.
“Chuyện tình khó quên” của Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh gắn bó với sự hình thành gia đình điện ảnh nổi bật phương Nam. “Chuyện tình khó quên” giữa Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh và người vợ Đoàn Thị Nguyên kéo dài hơn nửa thế kỷ, với những đứa con nối nghiệp như diễn viên Lý Hùng, đạo diễn Lý Sơn, diễn viên Lý Hương...
Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh xuất thân là một võ sĩ thượng thặng. Giới quyền thuật vẫn còn lưu truyền giai thoại Lý Huỳnh thách đấu với huyền thoại Lý Tiểu Long đầu thập niên 70 của thế kỷ trước. Khi chuyển sang đóng phim, Lý Huỳnh nhanh chóng trở thành một tên tuổi ăn khách.
Cách đây 3 năm, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh đã qua đời ở tuổi 78, vào ngày 22/10/2020. Tháng 3/2023 vừa qua, cố Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh được Chủ tịch Nước truy tặng Huân chương Lao động hạng 3, vì những cống hiến tận tụy của ông cho sự phát triển chung của cộng đồng.
Nhắc đến Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh, công chúng lập tức nhớ đến những vai diễn ấn tượng của ông trên màn ảnh. Đặc biệt, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh chính là người đã đóng vai Hai Lúa trong bộ phim “Vùng gió xoáy”.
Từ kịch bản của nhà văn Nguyễn Hồ, đạo diễn Hồng Sến đã cân nhắc giữa nhiều nam tài tử để quyết định giao vai Hai Lúa cho Lý Huỳnh. Nhân vật Hai Lúa trong bộ phim “Vùng gió xoáy” mang đến cho nghệ sĩ Lý Huỳnh giải thưởng Diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1983. Sau bốn thập niên, nhân vật Hai Lúa được hình tượng hóa bằng nghệ thuật đã trở thành một huyền thoại miền sông nước Nam bộ, để dùng chung cho những người nông dân chất phác và cần cù.
Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh có tên thật là Lý Kim Tuyền. Ông sinh ra trong một gia đình gốc Hoa tại Bình Minh, Vĩnh Long nhưng đi học và trưởng thành tại Sài Gòn. Ngoài vai trò một diễn viên được mến mộ, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh cũng là một nhà sản xuất phim tầm cỡ với nhiều sản phẩm ăn khách như “Lửa cháy thành Đại La”, “Thăng Long đệ nhất kiếm”, “Phạm Công Cúc Hoa”, “Nước mắt học trò”... Đặc biệt, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh còn mời nhiều ngôi sao Hồng Kong sang Việt Nam tham gia các bộ phim hợp tác quốc tế như “Hồng Hải tặc” hay “Kế hoạch 99”.
Gia đình Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh có rất nhiều người nổi tiếng. Thế nhưng, khi hỏi họ ai là người quan trọng nhất trong nhà, thì tất cả đều trả lời: bà Lan! Bà Lan là tên thường gọi, còn tên đầy đủ là Đoàn Thị Nguyên, phu nhân của Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh.
Vợ chồng Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh với duyên nợ trăm năm.
Bà Đoàn Thị Nguyên không phải nghệ sĩ, cả đời bà chưa từng đóng một vai nhỏ nào, nhưng bà là chỗ dựa vững chắc cho mọi hoạt động điện ảnh của chồng con. Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh lúc sinh thời từng thổ lộ: “Hồi xưa, có đạo diễn mời đóng phim võ thuật, mà bà xã của tui từ chối!”. Mang thông tin này hỏi lại chính đối tượng, bà Đoàn Thị Nguyên cười: “Tui cũng thích làm diễn viên lắm chứ! Có điều hoàn cảnh không cho phép, đành để cơ hội ấy cho chồng, cho con. Như vậy, tui cũng thấy hạnh phúc lắm rồi!”.
Trò chuyện với bà Đoàn Thị Nguyên, chỉ nghe bà nhắc về chồng và con. Đối với Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh, bà Đoàn Thị Nguyên luôn có thái độ trìu mến đến mức tôn thờ. Bà bảo: “Từ lúc mười mấy tuổi, tôi chỉ biết tới ổng và ở bên ổng đến ngày ổng lìa xa thế gian!”.
Những kỷ niệm về Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh, chưa bao giờ phai mờ trong ký ức bà Đoàn Thị Nguyên. “Chuyện tình khó quên” của họ bắt đầu ở lò dạy võ. Năm 1960, tại võ đường Huỳnh Tiền, chàng võ sĩ Lý Huỳnh đã tương ngộ cô võ sinh Đoàn Thị Nguyên lần đầu tiên. Khi đó, Lý Huỳnh 18 tuổi đã là một võ sĩ uy danh với nhiều trận thắng vang dội, còn bà Đoàn Thị Nguyên là sư muội đồng môn.
Họ phải lòng nhau rất nhanh. Suốt nhiều năm, võ sĩ Lý Huỳnh thượng đài ở đâu, cũng có sư muội Đoàn Thị Nguyên đi theo cổ vũ. Những trận đấu chiến thắng liên tục đã khiến họ khăng khít nhau hơn, thấu hiểu nhau hơn.
Thế nhưng, theo chính tiết lộ của Lý Huỳnh thì “nhờ một lần thua mà nên duyên chồng vợ”. Sao lại có chuyện phi lý vậy nhỉ? Bà Đoàn Thị Nguyên cười: “Thiệt dzậy chớ sao!”. Đó là trận võ đài đầu năm 1965, võ sĩ Lý Huỳnh ra đòn dồn dập nhưng thua điểm vì bị trọng tài xử ép. Bênh vực người yêu, bà Đoàn Thị Nguyên nhảy lên võ đài để đòi công bằng. Trọng tài hãi quá, chuồn mất. Nhìn sư muội vì mình thua oan uổng mà phản ứng quyết liệt và hai mắt đỏ hoe, võ sĩ Lý Huỳnh xúc động. Ngay bên sàn đấu võ, Lý Huỳnh đã cầu hôn Đoàn Thị Nguyên.
Sau đám cưới, vợ chồng Lý Huỳnh mở lò võ để chiêu sinh. Tuy nhiên, chỉ mình võ sĩ Lý Huỳnh đứng lớp, còn bà Đoàn Thị Nguyên bận sinh con. Chỉ trong vòng 6 năm, 5 đứa con lần lượt ra đời. Giã từ giấc mơ võ thuật, bà Đoàn Thị Nguyên trở thành người nội trợ chuyên nghiệp. Bữa cơm cho chồng, tấm áo của con lớn, cái tã của con nhỏ, đều một tay bà vun vén. Không một lời thở than, không một câu trách móc, không một phút tủi hờn!
Từ năm 1970, võ sĩ Lý Huỳnh lấn sân sang lĩnh vực điện ảnh. Thế nhưng, các đạo diễn chỉ ấn định cho ông vào những vai đánh đấm theo đúng sở trường của ông. Sau năm 1975, tài năng diễn xuất của Lý Huỳnh mới thực sự được phát huy. Năm 1976, đạo diễn Khương Mễ ưu ái giao vai đại tá Hoàng trong bộ phim “Cô Nhíp” cho diễn viên Lý Huỳnh. Và nghệ danh Lý Huỳnh xuất hiện đầu tiên trong “Cô Nhíp”, còn trước đó Lý Huỳnh vẫn dùng tên thật là Lý Kim Tuyền!
Bà Đoàn Thị Nguyên nhớ lại: “Cát-xê đóng phim lúc đó chỉ đủ ổng uống cà phê thôi, nhưng thấy chồng mình được cống hiến nên tui gánh vác kinh tế! Khó khăn nhất là lúc sinh đứa con gái út Lý Hương vào năm 1978. Thời bao cấp mà, ai cũng chật vật. Tui nuôi heo và đi bỏ mối bút bi ở chợ Bình Tây để có đồng ra đồng vào, cho ổng an tâm đi đóng phim”.
Hình tượng Hai Lúa của Lý Huỳnh trong bộ phim "Vùng gió xoáy".
Làm một người vợ suốt ngày đầu tắt mặt tối để chồng thong dong đi làm tài tử, bà Đoàn Thị Nguyên có khi nào chạnh lòng không? Nghe câu hỏi ấy, bà lắc đầu nhẹ nhàng: “Tui cũng nhờ lộc điện ảnh của chồng lắm chớ. Nhờ vai ông Hai Cũ trong bộ phim cùng tên và vai Hai Lúa trong bộ phim “Vùng gió xoáy” mà người ta cứ gọi ổng là “ông Hai”, rồi gọi tui là “bà Hai” luôn!”. Tui thương ổng vì tánh tình thật thà, chứ hồi cưới tui thì ổng cũng nghèo lắm!”.
Như một hồi tưởng bâng khuâng, chuyên mục “Chuyện tình khó quên” lúc 20h ngày 28/10 giới thiệu câu chuyện “Diễn viên Lý Huỳnh và lời cầu hôn bên sàn đấu võ”.
