 |
| Đại tá Phạm Trinh Cán (1912-2003). |
Tư liệu do bà Nguyễn Kim Nữ Hạnh, trưởng nữ của Bộ trưởng Bộ Giáo dục Nguyễn Văn Huyên (1905 - 1975) cung cấp cho người viết bài này.
Bộ đội và nhân dân công phẫn
Cục Quân nhu có nhiệm vụ lo ăn, mặc, thuốc men của quân đội. Quần áo cho quân đội, thuốc men trong nội thành ta chưa sản xuất được nên đơn vị quân nhu đóng ở Thái Nguyên ra vào thành cho dễ. Cục phó là Phạm Toàn, cốt cán Cục Quân nhu là Lê Sĩ Cửu – Trưởng phòng tiếp liệu (thuốc, giấy pơ-luya, máy chữ...).
Bấy giờ hoàn cảnh rất khó khăn. Về gạo ăn, mới kháng chiến nên anh em quân nhu chưa có kinh nghiệm bảo quản tốt, kho cất gạo dùng bồ, ẩm thấp nên mục nát nhiều. Cục Quân chính do ông Phan Tử Lăng làm Cục trưởng và Cục Quân pháp do ông Phạm Trinh Cán làm Cục trưởng - cùng đóng chung cơ quan ở Thái Nguyên, tổng cộng đến 30 người.
Gạo lĩnh về không dám vo mạnh, chỉ rửa qua suối để về nấu ăn. Vì vo kỹ thì gạo sẽ tan biến theo nước. Để chống đói, bộ đội phải lấy măng rừng làm thức ăn, còn quân đội chủ lực phải ăn cháo để truy kích địch.
Về cái mặc, mỗi người một áo trấn thủ và tấm “chăn kháng chiến” chỉ có một lượt bông rất mỏng. Có chiến sĩ không có chăn, không có áo, đứng gác trên đèo phong phanh vải mỏng.
Thuốc men thiếu thốn, nhất là thuốc sốt rét, qui-na-cơ-rin cũng không đủ chữa bệnh sốt rét dùng trong quân y. Vì thế uống qui-na-cơ-rin phải pha vào nước, chỉ có tác dụng tinh thần chứ chữa bệnh sốt rét rất hạn chế.
Cụ Phạm Trinh Cán chậm rãi kể lại: “Anh em đều thấm thía cảnh khổ, rồi than phiền, oán trách Cục Quân nhu làm không tròn nhiệm vụ. Càng oán trách hơn khi nghe ba thằng cha Châu, Cửu, Toàn sống sa hoa lắm. Chúng ăn toàn thứ ngon, rượu Tây, đường sữa, sô-cô-la trong Thành mang ra... Đặc biệt nổi đình đám là đám cưới linh đình của Cửu làm xôn xao cả vùng Thái Nguyên! Bộ đội và nhân dân công phẫn. Chuyện đến tai Bộ Quốc phòng và Trung ương Đảng”.
 |
| Thiếu tướng Trần Tử Bình (1907-1967). |
| Cụ Phạm Trinh Cán (1912-2003), nguyên quán xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, thành phố Hà Nội. Cụ được phong hàm đại tá đợt đầu tiên (năm 1948) và đã trải qua các chức vụ: Phó Cục trưởng rồi Cục trưởng Cục Quân pháp – Bộ Quốc phòng, Chánh Văn phòng Bộ Tổng tham mưu kiêm Chánh án Tòa án binh khu Trung ương, Phó Văn phòng rồi Chánh Văn phòng Bộ Giáo dục, Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ (nay là Đại học Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội). |
Một hôm, Thiếu tướng Trần Tử Bình – Phó cục trưởng Cục Thanh tra quân đội - tìm Đại tá Phạm Trinh Cán, hỏi: “Anh nghe tin tức gì về vụ Châu không?”. Cục trưởng Cục Quân pháp trả lời: “Tôi có nghe. Bộ đội công phẫn lắm”.
Sau đó, hai ông bàn với nhau: “Ta phải mở cuộc điều tra về vụ này. Chỉ thị này tối mật. Ngoài mấy ông Trung ương, chỉ có tôi và anh biết. Nếu để lộ, Trần Dụ Châu mà dinh-tê vào thành thì chúng mình mất đầu”.
Theo quy định thời đó, những vụ phạm pháp, mức độ xử lý trong nội bộ thì Cục Thanh tra giải quyết. Nếu nặng thì chuyển sang Cục Quân pháp. Thiếu tướng Trần Tử Bình giao nhiệm vụ: “Anh tiến hành cuộc điều tra này”.
Cục trưởng Phạm Trinh Cán cử người tâm phúc điều tra tình hình Cục Quân nhu. Điều tra sơ bộ xong, anh em về báo cáo lên Trung ương.
Sau khi được nghe báo cáo, Thiếu tướng Trần Tử Bình hỏi: “Theo điều tra sơ bộ như vậy, có thể truy tố ra Tòa án binh không?”. Cục trưởng Phạm Trinh Cán trả lời: “Đáng truy tố theo tội trạng như vậy. Nhưng cần tiếp tục điều tra nữa để có thêm tài liệu, dẫn chứng cụ thể, để căn cứ mà kết tội”.
Bác Hồ rất nghiêm với những cán bộ cao cấp
Ông Phạm Trinh Cán kể thêm: “Khi xử vụ Trần Dụ Châu, bắt Toàn trước, Cửu sau”. Trước khi điều tra vụ Trần Dụ Châu, Bộ Tổng tư lệnh cho bắt Phạm Toàn để lấy lời khai. Phạm Toàn bị giam để lấy khẩu cung tại nhà dân, giao cho bộ đội canh giữ. Cục trưởng Phạm Trinh Cán trực tiếp hỏi về vụ bê bối của Cục Quân nhu. Đêm ấy, Cục phó Phạm Toàn tự tử.
Tiếp đó, Cục trưởng Phạm Trinh Cán lại ký lệnh bắt Lê Sỹ Cửu, đem giam cạnh nhà đơn vị Cục Quân pháp đóng. Mấy ngày sau, Lê Sỹ Cửu tự tử bằng cách bẻ que nứa cắt mạch máu cổ tay.
Tòa án binh tối cao xét xử, cụ Phạm Trinh Cán được nghe kể lại: Khi tuyên án, Trần Dụ Châu không ngờ mình bị tử hình, mặt tái đi, run lên.
Theo luật, án tử hình được quyền đệ đơn lên Chủ tịch nước xin ân giảm. Nếu Chủ tịch nước cho ân giảm, không bị đưa ra xử tử thì sẽ đưa về tù chung thân. Thiếu tướng Chu Văn Tấn hỏi bị cáo: “Có xin ân giảm không?”. Bị cáo Trần Dụ Châu đáp: “Có”. Nhưng khi đệ đơn xin ân giảm lên Chính phủ thì Hồ Chủ tịch đã bác đơn.
Cụ Phạm Trinh Cán kết luận: “Kể việc này để thấy Bác Hồ rất nghiêm với những cán bộ cao cấp không những không hoàn thành nhiệm vụ mà còn thoái hóa, biến chất!”.
