ĐBSCL: Trái cây còn ẩn số trước khi ra chợ tết

‘Chợ ngoại đẩy dội chợ nội’

Ở ĐBSCL cận kề những ngày giáp tết, dân nhà vườn bồn chồn lo tuyển chọn trái cây ngon ra chợ đón tết. Trong khi trái cây tới lứa, vào mùa chín rộ đã ra chợ từ đầu tháng chạp. Tiêu thụ chậm do sức mua yếu nên giá bán rẻ khiến nhiều nhà vườn càng thêm nôn nao.

Anh Khương, dân chuyên doanh buôn bán, cung ứng các mặt hàng trái cây xuất khẩu. Anh ví dân thương lái như mắt xích kết nối từ nhà vườn ra chợ và doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên hệ lụy bởi đại dịch Covid-19 kéo dài gần một năm qua đã khiến nhiều mặt hàng nông sản chao đảo. Trong đó có lúc nhiều loại trái cây miền Tây rớt giá rất thấp do đứt gãy vận chuyển từ vườn ra chợ tiêu thụ nội địa cũng như vào thế bị động khi làm hàng xuất khẩu.

Cho đến cuối năm cũ bước qua đầu năm mới 2022, hình ảnh ách tắt hàng xuất nông sản có một vài loại trái cây từ miền Tây tại cửa khẩu phía Bắc (xuất sang Trung Quốc-TQ) lập tức xô đổ giá trái cây tại vườn trồng rơi rụng thêm. Cho dù nhiều hứa hẹn ra chợ tết, giá vẫn nằm im mức thấp.  

Đi qua một vài tuyến đường cửa ngỏ ra vào TP Cần Thơ hay gần kề các khu công nghiệp quanh Cần Thơ, Hậu Giang dễ thấy cảnh hàng trái cây đổ đống bên đường, nhiều nhất là thanh long treo bẹo bảng giá 6-7 K/kg (6.000-7.000 đồng/kg). Trong khi đi dạt ra phía ngoại thành, rẽ vào các cung đường làng rợp bóng mát càng dễ  thấy nhà vườn bày hàng trên sề trái cây đặt trước ngỏ. Chỉ là ‘Cây nhà lá vườn’, giá bán không nói thách, người mua cũng dễ tính. Vì chỉ cần vài ba chục hay trăm ngàn là có đủ thứ trái đầy giỏ: Chuối xiêm, chuối già, đu đủ, mận, xoài, mít…

Có khi nghe khách ghé mua hàng cảm thán: Chợ trái cây gần tết năm nay tội nghiệp cho nông dân. Chăm chút cho một mùa trái bán trông mong có tết, ngờ đâu giá thế nầy...

Tuy vậy, dân nhà vườn và cả giới thương lái cho rằng: Từ sau 20 đến 25 tháng chạp (ÂL), ẩn số chợ giáp tết sẽ dần hiện rõ. Vì vậy, rút kinh nghiệm qua mấy mùa trái cây tết đã qua thương lái và nhà vườn – người mua và người bán không ai chịu chốt giá ‘chết’ hoặc đặt tiền cọc, hẹn bao tiêu theo thời giá chợ tết. Có nghĩa là hàng trái cây năm nay bán nội địa chỉ có thể sáng sủa lên vào những phiên chợ giáp tết.

Chuyển động hàng trái ngon

Theo chân nhà vườn thăm dò các mặt hàng trái cây ngon vào mùa trước tết, một số thương lái, cho hay từ đầu năm mới 2022 sầu riêng đã có mặt chạy chợ. Nhưng chủ yếu tuyển hàng ngon xuất khẩu cùng xoài đi Nga với số lượng chưa nhiều. Do  mang tên kém vui và có nỗi niềm riêng nên sầu riêng không ‘ăn nhập’ vào hàng trái ngon để cúng, trưng hay biếu trong mùa tết. Mặt khác, sầu riêng lứa trái chín già chưa nhiều nên dù hàng đi Trung Quốc (TQ) chưa “ăn” giá ra chợ hiện thời khá cao, 50.000-70.000 đồng/kg.

Qua mắt nhà nghề của người buôn trái cây cho rằng, trong những năm gần đây các nhà vườn chuyên canh ở ĐBSCL đã thạo kỹ thuật điều chỉnh mùa vụ cho trái cây ngon lành vào đúng mùa chợ tết hoặc rải vụ ra giêng. Dự đoán xoài Hòa Lộc, Cát Chu năm nay sẽ trúng mùa. Song, trúng mùa chưa hẳn là trúng giá. Hàng xoài đi ra Bắc, xuất TQ chỉ lo ra giêng vào mùa, giá thấp.

Trong khi mít Thái đang trên đường gập ghềnh đi theo lối mòn cũ, hàng giá thấp lại có thêm giống mít ruột đỏ ở Phong Điền (Cần Thơ) và Hậu Giang ra lứa trái mới. Chào bán hàng ra Hà Nội, múi dày, sắc đỏ bắt mắt…giá cao gấp 10 lần mít Thái. Giá mít Thái hiện thời 15.000 đ/kg. Qua tết ra giêng mít đứt lứa, vựa mua có thể mua kéo giá lên.

Vú sữa tím Phong Điền (Cần Thơ) vào mùa sớm và nhanh đứt lứa trước tết. Còn hàng vú sữa tím Kế Sách (Sóc Trăng) ra giêng có doanh nghiệp đặt hàng qua HTX tuyển trái ngon xuất đi Mỹ, Hồng Kông, Trung Quốc.

Ở ĐBSCL trong số các loại trái trưng tết đặc biệt có hai giống bưởi ngon nhất Da Xanh và Năm Roi. Thế nhưng số lượng hàng nhiều hay ít chỉ có giới chủ vựa và nhà vườn chuyên canh có ‘tay nghề’ từng làm ăn quen mối ‘cật ruột’ mới biết được. Đã có nhiều bài học từ mùa bưởi tết hai năm trước (2019-2020), dù chất lượng được người tiêu dùng đánh giá ngon nhưng bưởi miền Tây chủ yếu tiêu thụ nội địa. Lúc nầy mùa bưởi ở các địa phương khác ở phía Bắc như bưởi Diễn, Đoan Hùng, Phúc Trạch hay bưởi vỏ vàng óng ruột đỏ TQ cùng vào mùa. Do vậy, hàng bưởi phía Nam ít chuyển bán ra Bắc. Dân thương lái từ chợ tết năm 2020 ở ĐBSCL rút kinh nghiệm thà bỏ tiền đặt cọc còn hơn ôm vườn bưởi để gánh lỗ.

Còn hàng độc nhất không thể thiếu, dưa hấu miền Tây đón tết ra sao? Một dân lái dưa nói còn tùy thuộc vào nông dân. Theo dự đoán chung vì lo ngại ảnh hưởng dịch Covid-19 mới vừa đi qua, sức mua sắm tết yếu hơn mấy năm trước nên nông dân trồng dưa tết chuyển hướng rải vụ, giảm lượng hàng tập trung ra chợ tết.

Mấy ngày cuối năm chạy xe dọc theo tuyến đường Nam sông Hậu, hai bên ruộng dưa hấu lá xanh mơn, nõn nà. Có ruộng dưa cho trái no tròn chừng hơn nắm tay, một lái buôn dưa tìm hàng chợ tết, đoán rằng: Có thể dưa ít hàng, trúng chợ.