Học giả Nguyễn Đình Đầu (1920-2024).
Học giả Nguyễn Đình Đầu sinh năm 1920 tại phố Hàng Giấy, Hà Nội. Học giả Nguyễn Đình Đầu từng làm nghề dạy học trước khi chuyển sang biên soạn những công trình khoa học về lịch sử và địa lý. Tác phẩm đầu tiên của ông gây chú ý cho giới học thuật là cuốn “Chế độ công điền công thổ trong lịch sử khẩn hoang lập ấp ở Nam kỳ lục tỉnh”.
Định cư tại Sài Gòn từ năm 1955, học giả Nguyễn Đình Đầu trở thành một nhân chứng với những thăng trầm của đô thị phương Nam và cũng trở thành một nhà nghiên cứu uy tín bậc nhất Việt Nam.
Người dân nhiều địa phương đều trông cậy vào tác phẩm địa bạ của học giả Nguyễn Đình Đầu để hiểu hơn về mảnh đất họ đang sống như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Thuận, Vĩnh Long, An Giang...
Không cần bất kỳ học hàm hoặc học vị gì mà vẫn có được những công trình nghiên cứu có giá trị lâu dài với xã hội, học giả Nguyễn Đình Đầu từng thổ lộ con đường dấn thân của ông: “Buổi ban đầu, tôi đâu biết nhiều vấn đề, đâu có nhiều tài liệu. Bản đồ một vài cái chứng minh. Đồ cổ để biết thời xưa ăn uống thế nào. Lịch sử cũng chỉ là đọc qua những quyển sách bình thường ai cũng có. Sau vì ham mê, nên tôi đi tìm kiếm tư liệu khắp trong nước, chợ trời. Số đồ gốm, bản đồ tăng lên. Chi tiêu cho cuộc sống phải tiết kiệm, giản dị, dành phần cho tư liệu và nghiên cứu. Dần dần mới thành nhà nghiên cứu lúc nào không biết”.
Một tác phẩm của học giả Nguyễn Đình Đầu.
Có ba tác phẩm mà học giả Nguyễn Đình Đầu dành trọn tâm huyết vì ý thức gìn giữ bản sắc và lãnh thổ dân tộc là “Việt Nam quốc hiệu và cương vực Hoàng Sa - Trường Sa”, “Địa bạ Việt Nam thời nhà Nguyễn”, “Con đường gốm sứ và tơ lụa Việt Nam trên Biển Đông”. Không chỉ viết sách, ông dùng hai tầng của ngôi nhà của mình ở quận 1, TP.HCM để chứa khoảng ba ngàn bản đồ cổ kim của Việt Nam và nước ngoài mô tả đất nước Việt Nam từ thế kỷ thứ 10. Đây là tài sản vô giá với nền khoa học sử địa Việt Nam.
Ngoài “Quỹ văn hóa sử địa Nguyễn Đình Đầu” được xây dựng bằng tác quyền của mình, học giả Nguyễn Đình Đầu còn có nguyện vọng sau khi ông qua đời sẽ lấy một phần ngôi nhà để trưng bày những bản đồ, những tài liệu về chủ quyền quốc gia và hàng trăm món đồ cổ đánh dấu các giai đoạn phát triển của đất nước Việt Nam mà ông sưu tầm được.
Suốt đời miệt mài nghiên cứu những vấn đề hữu ích cho cộng đồng, học giả Nguyễn Đình Đầu tâm niệm: “Tình yêu quê hương, lòng tự tôn dân tộc luôn giúp người Việt Nam hành động thuận theo lẽ phải, theo đại nghĩa và vượt qua những thử thách hiểm nghèo nhất. Vậy nên, mỗi người Việt Nam cần phải coi trọng việc hòa hợp dân tộc là một trách nhiệm lịch sử tự nguyện”.
