Cống Giá Rai là một trong những công trình thủy lợi kiểm soát mặn ngọt quan trọng của tỉnh Bạc Liêu. Ảnh: Trọng Linh.
Nhiều công trình xuống cấp
Do được xây dựng và vận hành để thực hiện nhiệm vụ kiểm soát mặn, giữ ngọt, phục vụ việc trồng lúa là chủ yếu, nên khi có chủ trương chuyển đổi một phần diện tích canh tác lúa kém hiệu quả sang mô hình lúa - tôm kết hợp, hệ thống thủy lợi đầu nguồn nằm dọc theo tuyến Quốc lộ 1A đã bộc lộ nhiều yếu điểm, như việc thiếu nước mặn khi đến vụ tôm, hay thiếu nước ngọt khi vào vụ lúa…
Bên cạnh đó, nhiều hạng mục công trình như van cống, tường kè quanh cống, các trụ đỡ hệ thống ròng rọc… đã đưa vào vận hành, khai thác khá lâu nên xuất hiện tình trạng hư hỏng, xuống cấp, không đảm bảo cho việc ngăn mặn, lấy ngọt, tiêu úng.
Do van giữa bị hỏng, không thể vận hành nên cống Hộ Phòng chỉ có thể đóng, mở 2 cửa nằm ở phía cạnh bờ. Tình trạng này đã xảy ra khá lâu và là một trong những nguyên nhân khiến cho nhiều hạng mục công trình ở hạ lưu cống thường xuyên bị sạt lở, ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất của người dân.
Bên cạnh đó, sạt lở cũng đang đặt các cống đầu nguồn vào tình trạng báo động. Cống Sư Son - một trong những cống đầu nguồn bị sạt lở phần tường kè diễn ra từ khá lâu nhưng đến nay vẫn chưa được duy tu, sửa chữa, khiến cho nhiều nông dân trong vùng bị ảnh hưởng khá lo lắng khi mùa khô đang đến. Thậm chí, nhiều cống do van bị hở hoặc hư hỏng khiến cho nhiều diện tích lúa vùng ngọt của người dân bị thiệt hại bởi nước mặn rò rỉ vào.
Công trình cống Cầu Sập thuộc xã Long Thạnh, huyện Vĩnh Lợi (tỉnh Bạc Liêu) đã được đầu tư xây dựng từ khá lâu. Ảnh: Trọng Linh.
Cần đầu tư đồng bộ
Trước đây việc tranh chấp mặn - ngọt tại tỉnh Bạc Liêu vẫn chưa có được lời giải thỏa đáng. Trong khi biến đổi khí hậu càng làm cho việc điều tiết nước ngày càng khó khăn hơn, thì tại nhiều nơi, vẫn còn tồn tại những chiếc cống đất. Nói là cống, nhưng thực tế đây chỉ là những con đập kiểm soát mặn, giữ ngọt được làm từ cây gỗ và đất.
Theo nhiều người dân, trước đây nước mặn ở khu vực này không lên cao, nhưng thời gian gần đây, hạn mặn đã xâm lấn đến các cống đất. Giải pháp duy nhất vẫn là đắp cao đập và gia cố để không bị nước mặn rò rỉ vào. Song, để giữ ngọt bền vững thì việc xây dựng đập kiên cố là rất cần thiết.
Trước đó, vào năm 2015, Bạc Liêu từng đối mặt với sự cố vỡ cửa đập kiểm soát mặn (làm bằng chất liệu composite) ở thị trấn Phước Long (huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu). Theo kế hoạch hiện đại hóa thủy lợi đến năm 2025, từ nguồn ngân sách tỉnh cũng như sự hỗ trợ của Trung ương, Bạc Liêu sẽ tiến hành đầu tư 12 trạm giám sát mặn. Đặc biệt, Bộ NN-PTNT đã đồng ý hỗ trợ tỉnh Bạc Liêu xây dựng thêm 2 cống âu thuyền là Vàm Lẽo và Hộ Phòng với tổng mức đầu tư khoảng 800 tỷ đồng.
Âu thuyền Ninh Quới - một trong những công trình thủy lợi do Bộ NN-PTNT đầu tư tại huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu được đánh giá hiệu rất cao từ khai vận hành đến nay. Ảnh: Trọng Linh.
Bên cạnh đó, tỉnh Bạc Liêu cũng trích ngân sách 70 tỷ đồng để tiến hành sửa chữa các cống có dấu hiệu xuống cấp. Đồng thời, đầu tư xây dựng, nâng cấp hệ thống 24 cống nằm dọc theo tuyến đê Biển Đông… Khi những công trình này hoàn thiện và đưa vào vận hành, khai thác sẽ giúp việc điều tiết nguồn nước được chủ động, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân sản xuất hiệu quả.
Tại buổi làm việc với đoàn công tác của Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai của Trung ương với Bạc Liêu vừa qua, Giám đốc Sở NN-PTNT Lưu Hoàng Ly đã báo cáo với đoàn về việc hệ thống cống nằm dọc theo tuyến Quốc lộ 1A và hệ thống cống phân ranh mặn - ngọt hiện đã xuống cấp, nhiều cống không còn đảm bảo việc điều tiết nước nên cũng gây khó cho việc hỗ trợ sản xuất, giảm nhẹ thiên tai trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.
Bạc Liêu kiến nghị các bộ, ngành Trung ương cần tiếp tục đồng hành, hỗ trợ tỉnh trong việc chủ động ứng phó với các loại hình thiên tai, nhất là xây dựng các công trình thủy lợi cảnh báo thiên tai, giảm nhẹ thiệt hại.
