Xăng dầu tăng giá, nuôi trồng ven biển suy giảm, nguồn lợi cạn kiệt…là những nguyên nhân chính yếu gây ra tình trạng thiếu nguyên liệu chế biến thuỷ sản XK tại Duyên hải miền Trung, nhất là Khánh Hoà- “thủ phủ” của ngành chế biến thuỷ sản XK khu vực.
Theo thống kê của Sở NN- PTNT tỉnh Khánh Hoà, hiện trên địa bàn toàn tỉnh này có 46 DN chế biến thuỷ sản XK, đứng thứ 3 toàn quốc về số lượng lẫn công suất. Hàng năm Khánh Hoà XK khoảng 52.000 tấn sản phẩm thuỷ sản với kim ngạch khoảng 260 triệu USD, thu hút trên 10.000 lao động làm việc. Các DN chế biến thuỷ sản ở Khánh Hoà được xem là những đơn vị tiên phong trong nghề, đầu tư khá bài bản về nhà xưởng, nhanh nhạy mở rộng thị trường, luôn tạo ra sản phẩm đa dạng. Những năm gần đây, trước tình hình các mặt hàng thủy sản XK liên tục gặp phải rào cản kỹ thuật của thị trường các nước, DN chế biến thuỷ sản ở Khánh Hoà vẫn đứng vững do đã nhanh nhạy chuyển sang làm các mặt hàng giá trị gia tăng và làm đồ hộp. Điển hình như các DN F17, Trúc An, Hải Vương...
Hiện vùng nguyên liệu tôm sú vốn dồi dào ở miền Trung đang cạn dần nhưng nghịch lý ở chỗ, các DN chế biến thuỷ sản tại Khánh Hoà không vơi đi mà ngày càng tăng lên. Năm 2002, Khánh Hoà có 30 DN thì năm 2005 tăng lên 42 DN và 2008 là 46 DN. Nhiều DN trong khi sản lượng đánh bắt không tăng mà ngày một giảm do xăng dầu tăng giá, ngư dân không dám vươn khơi. Lợi thế về nguyên liệu từ nuôi trồng đem lại cũng không còn do môi trường ô nhiễm, dịch bệnh tràn lan. Sản lượng thuỷ sản nuôi trồng 7 tháng đầu năm nay chỉ đạt 3.200 tấn (giảm 30% so cùng kỳ). Trong đó sản lượng tôm sú và tôm thẻ chân trắng giảm 30%, sản lượng tôm hùm giảm 50%...Rõ ràng hậu quả của việc tăng công suất hoạt động chế biến thủy sản XK cao hơn nhiều so với khả năng đáp ứng nguyên liệu ở Khánh Hòa đã gây nên sự thiếu hụt nguyên liệu trầm trọng.
Để đối phó với khó khăn về nguyên liệu, các DN đã tổ chức mạng lưới đại lý thu mua nguyên liệu khắp cả nước. Tuy nhiên, việc thu mua đó chẳng “thấm béo” vào đâu so với công suất hoạt động của các NM. Nhiều năm nay, Khánh Hoà cũng chính là một trong những địa phương đi đầu trong việc NK nguyên liệu thuỷ sản.
Ông Nguyễn Văn Lộc – GĐ Trung tâm QLCL Nông, Lâm sản và Thủy sản vùng 3 băn khoăn: Cũng cần phải xem lại chất lượng nguồn nguyên liệu NK. Gần đây có một vài lô hàng cá ngừ đông lạnh NK phát hiện có nhiễm kim loại nặng và một số mặt hàng khác có dư lượng kháng sinh.
Thống kê từ Trung tâm QLCL Nông, Lâm sản và Thủy sản vùng 3 cho thấy, hàng năm Khánh Hòa nhập từ 25 – 27.000 tấn nguyên liệu thủy sản từ các nước và vùng lãnh thổ, nhiều nhất là từ Thái Lan, Campuchia, Đài Loan. Nhưng năm nay, do thiếu nguyên liệu nghiêm trọng nên chỉ riêng 7 tháng đầu năm đã nhập tới gần 20.000 tấn. Cứ theo đà này, dự đoán khối lượng nguyên liệu thủy sản NK năm 2008 sẽ đạt mức cao nhất từ trước đến nay, khoảng 38 - 40.000 tấn, chủ yếu là cá ngừ đại dương và cá hồi đông lạnh (82%), ghẹ thịt chín (16%), mực, tôm…
Nhập nhiều đến vậy nhưng việc thiếu nguyên liệu vẫn buộc nhiều DN tạm ngưng hoạt động như Cty TNHH Việt Long, giảm khối lượng và kim ngạch XK như Cty TNHH Anh Đào, Cty TNHH Trúc An hay “sừng sỏ” như Công ty TNHH Hải Vương cũng không khỏi lao đao. Là một DN chế biến và XK cá ngừ đóng hộp lớn nhất Việt Nam hiện nay, trước đây 98% nguyên liệu cá cho chế biến của Cty TNHH Hải Vương đều thu mua trong nước nhưng thời gian gần đây do thiếu nguyên liệu nghiêm trọng nên Cty này đã phải nhập nguyên liệu từ Nam Phi, Nhật Bản, thậm chí cả EU để sản xuất các mặt hàng giá trị gia tăng rồi tái xuất. Ông Đào Công Thiên – GĐ Sở NN- PTNT tỉnh Khánh Hoà cho biết: Hiện nay các Công ty chế biến thuỷ sản XK hoạt động chỉ đạt công suất khoảng 60% do đầu vào nguyên liệu cứ chập chờn...
