Lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm thu hút hàng nghìn người dân tham gia. Ảnh: Thanh Nga.
Theo sử sách ghi lại, hàng trăm năm qua, làng Cam Lâm, xã Xuân Liên, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) có truyền thống tổ chức lễ rước các Thánh vị Tôn thần (Thành Hoàng Làng và Ngư Ông). Tuy nhiên, qua thời gian, lễ hội Cầu Ngư dần mai một, mỗi năm tổ chức một nghi thức khác nhau, không còn bài bản, hấp dẫn.
Nhằm bảo tồn nét đẹp văn hóa tín ngưỡng, tâm linh của vùng quê nơi đây, đầu xuân Quý Mão, chính quyền, nhân dân và ngành chuyên môn ở huyện Nghi Xuân đã tổ chức khôi phục lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm với sự tham gia của hàng nghìn ngư dân xã Xuân Liên và các xã lân cận như Cổ Đạm, Cương Gián.
Việc khôi phục lễ hội là niềm mong mỏi bao năm nay của ngư dân Nghi Xuân. Ảnh: Thanh Nga.
Theo ông Đinh Trọng Liến, Trưởng Ban tổ chức lễ hội làng Cam Lâm, tục thờ thần Cá Ông của người dân vùng biển Nghi Xuân gắn liền với thờ Thành Hoàng Làng. Trong ngày diễn ra phần lễ của lễ hội Cầu Ngư, ngư dân sẽ tổ chức một cách trang nghiêm, cung kính với đầy đủ các nghi thức truyền thống, nghinh thần, rước sắc, đọc văn tế…
Lễ rước sắc chính là phần mở đầu của lễ hội (bắt đầu từ Lăng Ông, tức là Đền Đông Hải). Sau phần này, ngư dân sẽ tiếp tục thực hiện lễ nghinh thuỷ, lễ rước hồn Thần Đông Hải. Trong buổi lễ, các thành viên trong Ban tế lễ được Ban tổ chức phân công cúng lễ theo phong tục cổ truyền tại Thượng điện, Trung điện và Hạ điện. Vật phẩm dâng cúng bao gồm các loại đặc sản của địa phương và hương, hoa. Sau khi dâng lễ vật, chủ tế sẽ đọc chúc văn và văn tế.
Phần lễ được tổ chức rất bài bản, trang nghiêm. Ảnh: Thanh Nga.
Kết thúc phần lễ, sẽ diễn ra phần hội với hàng loạt hoạt động văn nghệ, trò chơi dân gian, diễn xướng như: Trò Kiều; dân ca Ví, Dặm Nghệ Tĩnh; tổ chức đua thuyền, đi cà kheo, kéo co, đấu võ cổ truyền...
Ngư dân Hồ Văn Lịnh, thôn Lâm Vượng, xã Xuân Liên cho rằng, lễ hội Cầu Ngư mang nhiều giá trị tích cực trong đời sống văn hoá tâm linh của người dân vùng biển. Những năm qua, do nhiều nguyên nhân, lễ hội bị mai một khiến bà con có chút hụt hẫng.
“Sau nhiều năm gián đoạn, năm nay lễ hội được tổ chức hoành tráng, đầy đủ ban bệ với sự tham gia của hàng nghìn người dân trên địa bàn huyện Nghi Xuân. Chúng tôi mong rằng sau lễ hội Cầu Ngư, tàu thuyền vươn khơi sẽ đầy ắp cá tôm, người đi biển đều được bình an trước sóng gió”, ông Lịnh phấn khởi nói.
Bà con ước vọng một năm thuyền bè ra khơi thuận lợi, đầy ắp tôm cá. Ảnh: Thanh Nga.
Chung niềm vui, ngư dân Nguyễn Văn Hóa, xã Cương Gián cho biết, dù là ngày Rằm (15 tháng Giêng) nhưng anh đã gác hết công việc về đền Đông Hải để khấn bái thần và gửi gắm những hi vọng về một năm trời yên biển lặng, thuyền bè ra khơi thuận lợi, trở về đầy ắp tôm cá.
Còn ông Bùi Việt Hùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân chia sẻ, đã rất lâu rồi người dân vùng biển mới tổ chức được một lễ hội mang tính trang nghiêm, nô nức, hồ hởi như lễ hội Cầu Ngư sáng 5/2.
Nghi lễ rước được phục dựng công phu. Ảnh: Thanh Nga.
Theo ông, để khôi phục được lễ hội này phải mất hơn nửa năm kể từ khi hình thành ý tưởng, còn việc tập duyệt nghi lễ kéo dài trong hơn một tháng. Đặc biệt, để có kinh phí tổ chức các hoạt động, rất nhiều người con quê hương Nghi Xuân đã góp công, góp của mời cả các nghệ nhân ưu tú xây dựng kịch bản, mua sắm lễ vật và tổ chức luyện tập.
“Việc khôi phục lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm không chỉ mang ý nghĩa tín ngưỡng, cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, bội thu hải sản mà còn thắt chặt tình đoàn kết trong cộng đồng ngư dân. Đây sẽ là hoạt động lễ hội thường niên của nhân dân Nghi Xuân nói chung, làng Cam Lâm nói riêng.
Phần hội tổ chức nhiều hoạt động văn nghệ, trò chơi dân gian, diễn xướng. Ảnh: Thanh Nga.
Thời gian tới, huyện sẽ làm hồ sơ đề nghị Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch công nhận lễ hội Cầu Ngư làng Cam Lâm là di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia”, ông Hùng nhấn mạnh thêm.
Đền Đông Hải nằm ở thôn Lâm Hải Hoa, xã Xuân Liên (trước đây là làng Cam Lâm). Làng Cam Lâm do 3 ông Trần Canh, Lê Công Toản và Nguyễn Như Tiến (có sách ghi là cụ Nguyễn Nhật Tân) xin bãi cát hoang ven biển rồi chiêu tập dân lập ấp. Từ mảnh đất cằn nay trở thành vùng đánh cá sầm uất.
Một buổi sáng, dân Cam Lâm thấy trên bãi cát làng có bộ xương cá voi trôi dạt vào. Vì cá voi được coi là cá thần (ngư thần), thường giúp ngư dân khi gặp nạn nên bà con tổ chức lễ tang chôn cất chu đáo như người.
Ngư dân còn xây dựng hẳn một đền thờ rất nghiêm cẩn. Ngôi đền nằm hướng đông bắc, trên diện tích gần 2.000m2, cấu trúc hình chữ đinh (giống chữ T) trông rất uy nghi, trầm mặc. Chính giữa ngôi đền là mộ cá voi được ốp đá hoa cương màu đen (hai bên ngoài thượng điện có 17 mộ cá voi chôn sau). Phía trong là hương án xây, trên đặt bộ 3 long ngai bài vị bằng gỗ sơn son thếp vàng cùng bát hương và các đồ thờ thông dụng khác.
Đền Đông Hải, xã Xuân Liên có 4 đạo sắc phong, năm 2017 được xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh.
