Nghệ rớt giá, người trồng lao đao, thương lái rủng rỉnh

Cánh đồng nghệ xã Chí Tân

Xã Chí Tân, huyện Khoái Châu được coi là “thủ phủ” của cây nghệ miền Bắc. Mỗi năm địa phương này trồng trên 200ha nghệ các loại, sản lượng củ cho thu hoạch ước đạt 5.500 tấn. Ngoài ra, địa phương này còn là đầu mối chế biến, kinh doanh tinh bột nghệ lớn (khoảng 10 cơ sở chế biến tinh bột nghệ qui mô công nghiệp và gần 100 hộ chế biến thủ công nhỏ lẻ). Các nhà nông cũng có bề dày kinh nghiệm thâm canh cây nghệ cao nhất nước. 1ha trồng nghệ cho thu nhập tới 300 triệu đồng/năm (đã trừ các khoản chi phí vật tư).

Tuy nhiên, trong mùa vụ thu hoạch vừa qua, các loại nghệ củ đều bị rớt giá thê thảm, thu nhập từ 1ha trồng nghệ giảm chỉ còn 60 triệu đồng/năm (bao gồm cả nguồn thu từ các cây trồng xen canh gối vụ). Với mức thu nhập này, nhiều hộ đã lâm vào cảnh điêu đứng, hộ trồng ít theo cách lấy công làm lãi, thì thu nhập có thể đủ để duy trì cuộc sống tối thiểu trong suốt năm, hộ trồng nhiều (từ 0,2ha trở lên) phải thuê mướn thêm công lao động, thì nguồn thu chỉ đủ chi phí đầu tư chăm bón...

Nguyên nhân, do trong mùa vụ thu hoạch nghệ năm 2016, giá các loại nghệ củ đã tăng cao bất thường (gấp 2,5 lần cùng kỳ nhiều năm trước đó), khiến nhiều địa phương đua nhau chuyển đổi sang trồng nghệ (vì cây nghệ ít bị sâu bệnh hại, củ giống sau trồng 5 - 6 tháng sẽ cho thu hồi sử dụng như một loại nghệ thương phẩm - coi như không phải đầu tư giống). Ngay tại tỉnh Hưng Yên cũng có hẳn một dự án đầu tư hàng tỷ đồng cho mở rộng diện tích cây nghệ. Đã dẫn tới hệ luỵ, sản lượng quá lớn, cung vượt quá nhu cầu, củ nghệ bị rớt giá thê thảm là điều dễ hiểu.

Ông Hoàng Văn Bừng ở thôn Tân Hưng cho biết: “Chưa năm nào giá củ nghệ lại rẻ như năm vừa qua. Đầu và giữa mùa thu hoạch, các loại nghệ sản xuất tại địa phương chỉ bán được 5.500 đồng/kg, đến cuối vụ giảm còn 5.000 đồng/kg. Riêng các loại nghệ đưa vào chế biến chỉ có giá 3.500 đồng/kg”.

Theo tính toán của ông Bừng: “Với mức giá nêu trên, mỗi sào (360m2) canh tác nghệ chỉ thu được hơn 5 triệu đồng/năm, nếu gia đình tự chủ được các công đoạn sản xuất từ gieo trồng đến thu hoạch, thì còn có lãi khoảng 2 triệu, nếu phải thuê mượn thêm lao động thì coi như hết lãi”.

Thế nhưng, trong khi hầu hết các gia đình sống bằng nghề thâm canh nghệ đều lâm vào hoàn cảnh kinh tế lao đao, thì thu nhập của các cơ sở thu mua chế biến tinh bột nghệ lại rất “rủng rỉnh” – nghệ càng rớt giá thương lái càng có lợi.

Bởi những năm giá nguyên liệu đầu vào cho chế biến tinh bột nghệ dao động ở mức 12.000 - 20.000 đồng/kg, các chủ cơ sở chế biến này đã bán ra 300.000 - 400.000 đồng/kg tinh bột nghệ, năm nay giá nghệ củ giảm còn 3.500 đồng/kg, giá bán tinh bột nghệ vẫn không thay đổi.

Chế biến tinh bột nghệ vẫn còn thủ công

Qua tìm hiểu chúng tôi thấy: Những gia đình chế biến nghệ theo phương pháp thủ công nhỏ lẻ chỉ bán từ 200.000 - 220.000 đồng/kg tinh bột (đương nhiên là đã có lãi). Các cơ sở chế biến lớn, sản xuất tinh bột nghệ trên dây chuyền điện máy, lại bán sản phẩm này với giá 500.000 đồng/kg, tới tay người tiêu dùng là 800.000 đồng/kg (chất lượng cũng chỉ tương đương).

Như vậy, các cơ sở sản xuất tinh bột nghệ lớn đã thu được lãi đơn lãi kép (bán được số lượng hàng lớn và lợi nhuận/1 đơn vị sản phẩm cao hơn rất nhiều lần hộ chế biến nhỏ lẻ).

Từ những thực tế ghi nhận trên cho thấy sản xuất phong trào, chạy theo thành tích vẫn còn tồn tại phổ biến, chủ yếu do hoạch định chính sách địa phương, chưa khảo sát đánh giá thị trường, đã khuyến khích người dân mở rộng diện tích gieo trồng.

Việc thương lái (chủ cơ sở chế biến) đẩy giá tinh bột nghệ lên quá cao so với giá thực, đã làm ảnh hưởng tới sức mua của sản phẩm, làm các loại nghệ củ càng giảm giá sâu. Cuối cùng chỉ những người chuyên canh nghệ phải hứng chịu.

Cũng không thể phủ nhận các thương lái chế biến tinh bột nghệ đóng vai trò cầu nối quan trọng, giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng. Nhưng việc đẩy giá lên quá cao so với giá thực, đã kìm hãm sức mua, làm méo mó kinh tế thị trường.