Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp có 3 đầu sách được dịch và xuất bản tại Ý. Năm 1990, Euro Studio giới thiệu truyện ngắn "Tướng về hưu" tại thành phố Turin. Sau đó, Nhà xuất bản ObarraO phát hành tập "Những ngọn gió từ Việt Nam" (5 truyện ngắn) và "Muối của rừng" (7 truyện) của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.
Ít ai biết rằng người dịch cả 3 đầu sách của Nguyễn Huy Thiệp là một nhà soạn nhạc người Việt Nam sống tại Roma. Ông là Trần Tử Quán. NNVN trò chuyện ngắn cùng ông trong dịp ông về thăm quê hương.
 |
| Ông Trần Tử Quán |
Cơ duyên gì ông gắn bó với nước Ý?
Tôi đậu vào Nhạc viện Santa Cecilia (Roma) từ năm 1953 và sống tại Ý từ đó đến nay. Năm 1976, sau khi đất nước thống nhất, tôi là một trong những Việt kiều Ý đầu tiên trở về quê hương. Ngoài việc soạn nhạc giao hưởng thì công việc chính của tôi là giảng viên âm nhạc tại Roma.
Tại sao ông chọn các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp để chuyển tải sang tiếng Ý?
Không. Nhà xuất bản nhờ tôi dịch đó chứ. Trước đó tôi cũng đã dịch một cuốn sách của một nhà văn Việt Nam sang tiếng Ý; sau đó, các nhà xuất bản mới tiếp tục đặt tôi dịch các tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp. Tôi cũng nhận làm vì muốn độc giả Ý hiểu biết thêm chút ít về văn học Việt Nam.
Chắc cũng phải có lý do để các nhà xuất bản tìm gặp nhà soạn nhạc để đặt dịch sách, phải không ạ?
Có lẽ họ biết tôi là một trong những người tham gia biên soạn cuốn Từ điến Ý - Việt đầu tiên. Đó là vào khoảng đầu năm 2000. Cùng biên soạn bộ từ điển này có ông Nguyễn Văn Hoàn, nguyên Viện trưởng Viện Ý Việt và ông Arduini Carlo, nguyên Tùy viên văn hóa Đại sứ quán Italia tại Việt Nam.
Ông về Việt Nam từ năm 1976, vậy ông có quen biết nhà văn Nguyễn Huy Thiệp trước khi dịch sách của ông ấy?
Không. Tôi về quê thăm gia đình, không có nhiều thời gian. Khi được đặt hàng thì cũng chỉ biết Nguyễn Huy Thiệp là một trong những nhà văn có tiếng trên văn đàn nước nhà. Nhưng năm 2005, khi ông Thiệp được mời sang Ý lần đầu tiên dự Festival văn học tại Mantova thì chúng tôi có gặp nhau. Ông có đến ở nhà tôi một tuần. Tôi cũng được mời tham dự nhận giải với tư cách là người biên dịch, các hoạt động giao lưu của ông Thiệp tại đây cũng do tôi hỗ trợ phiên dịch.
Ngoài giờ giao lưu tại Festival thì tôi cũng đưa ông Thiệp đi chơi, thăm thú các vùng nổi tiếng của Ý. Lần thứ hai ông Thiệp sang nhận giải, cuốn sách đó cũng do tôi dịch, nhưng khi đó, tôi lại đang về Việt Nam thăm gia đình. Sau này tôi cũng hầu như không gặp lai ông Thiệp, kể cả ở Việt Nam.
Sống quá lâu của nước ngoài, ông có gặp khó khăn gì trong quá trình dịch thuật các tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp không?
Không. Trước khi đi du học, tôi học ở trường Nguyễn Trãi. Ngày xưa tại Hà Nội chỉ có 2 trường công là trường Nguyễn Trãi và trường Chu Văn An. Thầy cô ngày xưa dạy hay lắm, văn phạm tiếng Pháp chuẩn mà văn phong tiếng Việt cũng đâu ra đó. Tôi tự thấy cho đến giờ, nguồn vốn tiếng Việt của mình vẫn chặt chẽ, không bị mai một. Nhờ công thầy cô cả.
Người Pháp có câu “Traduire, c’est trahir”, nghĩa là “Dịch thuật là phản bội”. Vì vậy tôi luôn chú ý, dịch phải làm sao cho ý nghĩa, văn phong phải tương đương nhau, giữ được ý nghĩa và cái hồn của cuốn sách. Đó là điều quan trọng trong dịch thuật nói chung và văn học nói riêng.
Cảm ơn ông!
