1 
Ông Nguyễn Duy Viên, Giám đốc HTX Thống Nhất (xã An Ninh, huyện Quảng Ninh - Quảng Bình) cho hay: “Năng suất giống QC03 đạt bình quân 70 - 75 tạ/ha. Đây là kết quả rất cao đối với các giống lúa thơm, chất lượng cao và điểm nổi bật là cơm ăn rất ngon, thơm. Tuy nhiên để có được lượng giống lớn đưa vào sản xuất đại trà thì không được vì không có giống”.
Niềm vui trên những cánh đồng
Công ty TNHH MTV Giống cây trồng Quảng Bình (Cty Giống cây trồng Quảng Bình) đã “trình làng” với nhiều loại giống mới. Trong đó, 3 loại giống QC03, PN99 và KH336... đang được bà con nông dân đón nhận với niềm tin‚ “giống tốt, bội thu”.
Theo tiến sỹ Nguyễn Xuân Kỳ, Giám đốc Cty Giống cây trồng Quảng Bình thì qua nhiều năm nghiên cứu và hợp tác nghiên cứu, đơn vị đã chọn tạo được một số giống lúa mới ngắn ngày có năng suất, chất lượng cao. Những giống lúa mới này sẽ mang lại hiệu quả cao trong sản xuất cho bà con nông dân Quảng Bình và các tỉnh trong khu vực trong những vụ mùa tới.
Lãnh đạo Cục Trồng trọt thăm mô hình giống KH336 tại huyện Lệ Thủy. Ảnh: T.P.
Giống lúa mới mà tiến sỹ Nguyễn Xuân Kỳ nhắc đến là QC03 được nghiên cứu, lai tạo từ năm 2014 và được đưa vào khảo nghiệm quốc gia các năm 2017 - 2019.
Từ vụ hè thu 2019, Cty Giống cây trồng Quảng Bình đã cùng nông dân triển khai mô hình thử nghiệm giống lúa mới tại Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Hà Tĩnh… Ở địa phương nào cũng được đánh giá là giống triển vọng, cho năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu sâu bệnh và mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất.
Tại Quảng Bình, giống lúa QC03 qua vụ đông xuân 2019 - 2020 và hè thu 2020 thực hiện mô hình thử nghiệm đánh giá giống mới tại thôn Phúc Tự Tây (xã Đại Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình) được bà con nông dân đón nhận với kết quả đầy hứa hẹn.
Theo nhận xét của ông Phan Duy Trinh, Trưởng thôn Phúc Tự Tây thì giống QC03 sinh trưởng và phát triển tốt, quá trình sản xuất giống không bị bất cứ loại sâu, bệnh gây hại nào cả nên không sử dụng đến thuốc bảo vệ thực vât. “Năng suất trung bình đạt 60 tạ/ha. Đây là năng suất cao nhất trong sản xuất lúa vụ hè thu của thôn từ trước đến nay” - ông Trinh cho hay.
Tại HTX Thống Nhất (xã An Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình) ngoài một số giống chủ lực, HTX còn đưa giống mới QC03 vào tổ chức mô hình thử nghiệm đánh giá giống mới. Vụ đông xuân, do ẩm độ cao nên thường xuất hiện bệnh đạo ôn gây hại, đặc biệt là đạo ôn cổ bông. Tuy nhiên, đối với giống lúa QC03 được đánh giá là giống chống chịu tốt với bệnh đạo ôn, cứng cây, chống đổ ngã tốt, dễ sản xuất.
Giống lúa PN 99 được nông dân đánh giá cao về năng suất và chất lượng. Ảnh: T.P.
Ông Nguyễn Duy Viên, Giám đốc HTX Thống Nhất cho biết, năng suất giống QC03 đạt bình quân 65 tạ/ha. “Đây là kết quả rất cao đối với các giống lúa thơm, chất lượng cao. Vì vậy, bà con mong muốn có được giống này để đưa vào sản xuất trên diện rộng. Tuy nhiên, phía Công ty Giống cây trồng Quảng Bình cho biết là chưa đáp ứng được vì phải đợi thủ tục công nhận giống” - ông Viên bộc bạch thêm.
Trong vòng 10 năm trở lại đây, Cty Giống cây trồng Quảng Bình đã trực tiếp nghiên cứu và hợp tác nghiên cứu để chọn tạo và đưa vào sản xuất trên 10 giống lúa, lạc mới. “Đơn vị đang tiếp tục thực hiện khảo nghiệm, thử nghiệm các giống PN99, KH336, QS447, TD25… Kết quả bước đầu cho thấy năng suất trung bình vụ đông xuân đạt từ 70 - 85 tạ/ha và vụ hè thu đạt từ 60 - 65 tạ/ha. Đây là những giống đầy triển vọng để đáp ứng nhu cầu cấp thiết hiện nay của nông dân, đồng thời phù hợp với định hướng cơ cấu giống lúa chung của tỉnh trong các năm tới” - ông Kỳ nói.
Trong năm 2018 và năm 2019, giống lúa lai 3 dòng KH336 được Cty tổ chức thực hiện khảo nghiệm sản xuất tại các tỉnh Hòa Bình, Yên Bái, Thái Bình, Hưng Yên, Thanh Hóa, Nghệ An… Kết quả, năng suất thực thu trong sản xuất vụ xuân trung bình đạt từ 85 - 90 tạ/ha.
Nhiều địa phương trong tỉnh Quảng Bình cũng đã làm khảo nghiệm sản xuất và mô hình thử nghiệm giống lúa KH336, kết quả đánh giá năng suất lúa tại các điểm đạt trên 85 tạ/ha. Điển hình trong 2 vụ đông xuân 2018 - 2019 và 2019 - 2020, tại một số HTX như Thạch Bàn Hạ (xã An Thủy, huyện Lệ Thủy), HTX Châu Xá và HTX Lê Xá (xã Mai Thủy, huyện Lệ Thủy), HTX Vạn Phúc (xã Vạn Ninh, huyện Quảng Ninh) cho năng suất đạt đến 100 tạ/ha.
Doanh nghiệp và nông dân cùng... chờ
Hiện, nhiều đơn vị, doanh nghiệp sản xuất giống lúa đang phải đợi quyết định lưu hành cho những sản phẩm của mình để đưa ra phục vụ nông dân.
Theo tiến sỹ Nguyễn Xuân Kỳ, các giống lúa do Công ty chọn tạo qua khảo nghiệm và mô hình thử nghiệm rất có hiệu quả như QC03, PN99, KH336, QS447... đã đủ chuẩn để được cấp “giấy phép” từ cơ quan quản lý. Tuy nhiên, do Cục Trồng trọt đang triển khai thực hiện chuyển đổi một số quy định mới trong công tác quản lý giống cây trồng theo Luật Trồng trọt có hiệu lực thi hành từ tháng 1/2020 thay thế Pháp lệnh Giống cây trồng trước đây. “Chúng tôi phải đợi hướng dẫn thực hiện nên hồ sơ, thủ tục trình cơ quan quản lý vẫn chưa được xử lý cấp phép lưu hành các loại giống mới. Vì vậy, không thể cung ứng cho nông dân, mặc dù hiện tại nông dân đang có nhu cầu rất lớn và cấp thiết” - ông Kỳ chia sẻ.
Lúa QC03 được làm mô hình sản xuất thử tại Quảng Bình. Ảnh: T.P.
Tại Công ty CP Giống cây trồng vật nuôi Thừa Thiên - Huế cũng đang vướng mắc tương tự. Theo ông Đặng Văn Chung, Giám đốc Công ty thì mỗi năm, đơn vị cung ứng ra thị trường khoảng 6 ngàn tấn giống lúa. Hiện, đơn vị có 2 giống lúa là HG244 và HG212 đã đủ điều kiện xin cấp “giấy phép” nhưng phải đợi từ đầu năm 2020 đến nay. “Nông dân thì đang đợi chúng tôi. Còn chúng tôi thì phải đợi thủ tục và thời gian đợi chưa thể rõ được“ - ông Chung nói thêm.
Thạc sỹ Nguyễn Văn Tình, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư thương mại và phát triển nông nghiệp ADI cũng cho biết, trước khi Luật Trồng trọt ban hành, các giống ngô công nhận sản xuất thử không cần có khảo nghiệm có kiểm soát. Khi Luật ban hành, chưa có văn bản hướng dẫn về khảo nghiệm có kiểm soát. Khi TCVN mới ban hành về hướng dẫn khảo nghiệm có kiểm soát, nhưng chưa ban hành danh sách các đơn vị được chỉ định khảo nghiệm. Chính vì vậy, các giống ngô đã được công nhận sản xuất thử từ đầu năm 2020 đến nay vẫn chưa được cấp quyết định lưu hành.
“Đối với những giống lúa, ngô đã hoàn thành khảo nghiệm VCU trước năm 2021, nhưng đến thời điểm TCVN ban hành, các giống này chưa được công nhận sản xuất thử thì áp dụng thủ tục công nhận lưu hành giống như thế nào” - ông Tình băn khoăn nói thêm.
Vụ đông xuân 2021-2022 đã cận kề, ông Phan Văn Lê, Giám đốc HTX Thạch Bàn Hạ cũng rất mong muốn để có được giống năng suất, chất lượng cao như KH336 để đưa về phục vụ bà con nhằm tăng hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập. Tuy nhiên, ông cũng thở dài cho hay: “Nghe bên Công ty Giống Quảng Bình bảo chưa thể đưa giống này về cho bà con trong vụ tới”.
Trao đổi với NNVN, tiến sỹ Nguyễn Xuân Kỳ cho hay, các giống lúa QC03, PN99, KH336 đều đã được thực hiện đủ khảo nghiệm cơ bản, khảo nghiệm sản xuất 3 vụ (theo quy định) và thực mô hình thử nghiệm từ cuối năm 2019 tại các vùng sinh thái khác nhau của các tỉnh Duyên hải miền Trung, miền Bắc. Hiện đơn vị này cũng đang đợi cấp quyết định lưu hành các giống trên để sản xuất và cung ứng rộng rãi, phục vụ cho nông dân, để có những vụ mùa bội thu.
