Ông Đoàn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, trả lời phỏng vấn Báo Nông nghiệp Việt Nam đầu Xuân Ất Tỵ 2025. Ảnh: Nam Nguyễn.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn, ông Đoàn Thanh Sơn, trao đổi với Báo Nông nghiệp Việt Nam về tình hình xuất khẩu nông sản năm 2024 và dự báo tình hình năm 2025.
Thưa ông, tỉnh Lạng Sơn đánh giá thế nào về tình hình xuất nhập khẩu nông sản từ đầu năm 2025 đến nay. Với tình hình chất vàng O trong quả sầu riêng, tỉnh có những phương án xử lý, hướng dẫn, cảnh báo gì?
Chúng tôi chưa có một con số chính xác tuyệt đối, nhưng theo tính toán sơ bộ, khoảng 50% sản lượng nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bằng đường bộ được thực hiện qua các cửa khẩu tại Lạng Sơn. Những năm qua và đầu năm 2025, hoạt động xuất nhập khẩu và xuất khẩu nông sản diễn ra ổn định, bình thường.
Hiện nay, phía Trung Quốc kiểm soát rất chặt các tiêu chuẩn, chất lượng nông sản và đặc biệt là vệ sinh, an toàn thực phẩm. Ví dụ như chất vàng O, là tiêu chuẩn mới. Đầu tháng 1/2025, khi mới triển khai, các doanh nghiệp xuất khẩu của chúng ta chưa tiếp cận được ngay với những thông tin yêu cầu như vậy, dẫn tới giai đoạn cuối tháng 1, có tình trạng sầu riêng xuất vào Trung Quốc chưa đáp ứng được yêu cầu kiểm nghiệm về chất vàng O. Đến tháng 2, phía Trung Quốc công nhận 9 cơ sở kiểm nghiệm liên quan đến chất vàng O. Như vậy, khi việc này được triển khai, mặt hàng sầu riêng đáp ứng tiêu chuẩn đã được xuất khẩu qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn bình thường.
Tỉnh Lạng Sơn hiện nay có hai đường chuyên dụng xuất nhập khẩu với kim ngạch xuất khẩu lớn, thường xuyên với phía Trung Quốc, trong đó có mặt hàng nông sản. Đó là đường chuyên dụng khu vực mốc 1088/2 - 1089 và 1119 - 1120 thuộc cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị. Trong đó, đường chuyên dụng khu vực mốc 1088/2 - 1089 trước đây vẫn hoạt động theo mô hình cặp chợ biên giới, sau tháng 5/2024, đã được công nhận mở chính thức thuộc cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị.
Theo đó, mọi tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, nhất là mặt hàng hoa quả phải tuân theo những yêu cầu kiểm định chất lượng theo quy định của Trung Quốc.
Phải chăng việc này khiến hoạt động xuất nhập khẩu sầu riêng bị ảnh hưởng?
Chúng ta phải khẳng định rằng những năm gần đây thị trường Trung Quốc và Việt Nam đã nề nếp, chặt chẽ hơn với những tiêu chuẩn, quy chuẩn rất rõ, cả về chất lượng sản phẩm, bao bì, bao gói. Phía Trung Quốc đưa ra nhiều thông báo, khuyến cáo về nội dung này. Tuy nhiên, một phần do nhiều thương nhân đã quen với xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân biên giới nên chưa cập nhật, thay đổi thói quen, cải tiến sản phẩm kịp thời dẫn tới việc khi hàng hoá tới cửa khẩu để xuất khẩu gặp một số khó khăn.
Tỉnh Lạng Sơn đã khuyến nghị đến các tỉnh, đặc biệt là những tỉnh vùng xuất khẩu nông sản và kiến nghị Bộ NN-PTNT trong việc thông tin, tuyên truyền tới các vùng sản xuất phải chuẩn hóa quy trình sản xuất, tiêu chuẩn hóa sản phẩm, mẫu mã, tăng cường công tác giám sát việc chăm sóc, thu hoạch, bảo quản, đóng gói trái cây theo quy trình để bảo đảm tiêu chuẩn chất lượng đối với các sản phẩm xuất khẩu.
Tỉnh Lạng Sơn mong muốn các thương nhân, những chủ vườn, chủ cơ sở sản xuất liên quan cần chú ý, các hợp đồng ngoại thương chính ngạch phải rõ ràng, ràng buộc trách nhiệm các bên, xác định rõ các phương thức thanh toán, bảo lãnh...
Chính phủ đã giao cho Bộ NN-PTNT chủ trì nghiên cứu đề xuất của phía Trung Quốc về hình thành một trung tâm kiểm định, kiểm nghiệm chất lượng nông sản của Việt Nam trước khi xuất khẩu và trung tâm này sẽ đặt tại tỉnh Lạng Sơn. Chúng tôi đang phối hợp nghiên cứu phương án đặt trung tâm kiểm định tại thị trấn Đồng Đăng. Nông sản Việt Nam trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc đã có kết quả kiểm nghiệm, chứng nhận theo các yêu cầu của phía Trung Quốc; tránh được tình trạng khi xuất khẩu không đảm bảo các yêu cầu kiểm tra chất lượng bị trả về.
Phòng làm việc của lực lượng hải quan tại cửa khẩu Tân Thanh, gần Km số 0. Đây là chốt cuối cùng để hàng hóa sang địa phận Trung Quốc. Ảnh: Văn Việt.
Thưa ông, hiện nay lưu lượng thông quan tối đa qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn khoảng bao nhiêu xe hàng hoá một ngày?
Hiện nay, lưu lượng thông quan trung bình đối với tỉnh Lạng Sơn khoảng 1.200 - 1.400 xe/ngày, nhưng có lúc cao điểm, chúng tôi đã thông quan đến 1.600 - 1.700 xe/ngày. Chúng tôi cũng có các phương án điều tiết để đáp ứng nhu cầu lưu lượng xe xuất nhập khẩu cao hơn, với lưu lượng lên đến trên 2.000 xe/ngày với các cơ sở hạ tầng bến bãi mới hình thành, ví dụ như Dự án Công viên Logistics Viettel mới đi vào hoạt động từ tháng 12/2024.
Tuy nhiên, với cơ sở hạ tầng hiện nay, có thể nói rằng đã tới lưu lượng giới hạn của việc thông thương bằng phương thức xuất nhập khẩu truyền thống. Do vậy, Lạng Sơn đang tích cực triển khai mô hình cửa khẩu thông minh, tức là bên cạnh mô hình thông quan truyền thống hiện nay, tại đây, sẽ hình thành luồng thông quan riêng biệt, trong đó ưu tiên thông quan các mặt hàng nông sản cũng như linh kiện điện tử xuất khẩu với hệ thống xe dẫn đường thông minh, cẩu gắp container tự động, hệ thống thông quan thông minh thực hiện 24 giờ/ngày, góp phần thúc đẩy lưu lượng thông quan hằng ngày và giảm nhiều chi phí lưu kho bãi, trả hàng cho doanh nghiệp.
Với đề án cửa khẩu thông minh, tiến độ thực hiện trong năm nay và các năm tới ra sao thưa ông?
Theo Đề án thí điểm xây dựng cửa khẩu thông minh tỉnh Lạng Sơn được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, giai đoạn 1 (từ Quý II/2024 đến hết Quý II/2026) sẽ xây dựng cơ sở hạ tầng tại khu vực cửa khẩu: xây dựng nhà làm việc liên ngành cho các lực lượng chức năng tại khu vực mốc 1088/2 - 1089; mở rộng đường chuyên dụng xuất nhập khẩu hàng hóa khu vực mốc 1088/2 - 1089 từ 4 làn lên 8 làn; mở rộng đường chuyên dụng xuất nhập khẩu hàng hóa khu vực mốc 1119 - 1120 từ 6 làn lên 14 làn và chính thức vận hành thí điểm từ Quý III/2026.
Đối với nguồn kinh phí xã hội hóa để thực hiện đầu tư các hạng mục hạ tầng logistics, phương tiện, trang thiết bị máy móc bao gồm xe dẫn đường thông minh, cẩu gắp container, hệ thống giám sát tự động, hệ thống viễn thông 5G, hệ thống thông quan thông minh,… Chúng tôi đang kêu gọi đầu tư đối với 2 dự án bến bãi, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho việc vận hành cửa khẩu thông minh tại khu vực Tân Thanh và Hữu Nghị. Hiện có nhiều tập đoàn lớn đang quan tâm nghiên cứu đầu tư như Viettel, VNPT... Chúng tôi kỳ vọng với sự vào cuộc của các doanh nghiệp.
Thanh long vẫn là một trong những mặt hàng xuất khẩu sang Trung Quốc với số lượng lớn.
Có ý kiến cho rằng nên mở rộng những doanh nghiệp nước ngoài và nên chăng cần có sự đồng bộ nhất định với hệ thống dữ liệu phía Trung Quốc?
Hiện nay chủ trương của tỉnh vẫn đang kêu gọi tất cả các thành phần kinh tế chứ không chỉ là giới hạn cho Việt Nam hay nước nào đó. Tuy nhiên, đây cũng là một vấn đề mới, phức tạp.
Việc đồng bộ về dữ liệu với phía Trung Quốc khi thực hiện mô hình cửa khẩu thông minh là vấn đề hết sức quan trọng và Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho các bên liên quan. Liên quan đến xây dựng quy định về quy trình, thủ tục hải quan và giám sát, kiểm soát hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu qua cửa khẩu thông minh có Bộ Tài chính nghiên cứu; hướng dẫn về cơ chế kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa hai bên (phía Việt Nam và phía Trung Quốc) thì có Bộ Thông tin và Truyền thông. Thủ tướng Chính phủ cũng đã giao cho Viettel phối hợp cùng Tổng cục Hải quan nghiên cứu việc chia sẻ dữ liệu phục vụ thông quan qua cửa khẩu thông minh giữa hai bên... Hiện nay, tỉnh Lạng Sơn, các bộ ngành, cơ quan đang khẩn trương thúc đẩy, nghiên cứu.
Xin cảm ơn ông!
