Ông Đặng Phúc Nguyên thừa nhận, doanh nghiệp lúng túng khi chưa được hướng dẫn về thủ tục xuất khẩu sầu riêng theo yêu cầu mới của Trung Quốc. Ảnh: NVCC.
Trao đổi với Báo Nông nghiệp Việt Nam, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, cơ quan quản lý Nhà nước về kiểm dịch sản phẩm có nguồn gốc thực vật dường như đang phản ứng chậm với những yêu cầu mới của thị trường Trung Quốc.
Theo lời ông, Hiệp hội đã đề đạt nguyện vọng được hướng dẫn và cấp giấy chứng nhận kiểm định vàng O, theo như yêu cầu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC). Phía Cục Bảo vệ Thực vật cho biết, Cục sẽ cấp giấy nhưng doanh nghiệp phải tự chịu trách nhiệm về chất lượng sản phẩm.
“Điều này khiến chúng tôi lúng túng”, ông Nguyên nhận xét, bởi các doanh nghiệp không làm việc được trực tiếp với GACC. Yêu cầu phía bạn, bao gồm các nội dung kiểm định, tiêu chuẩn, quy chuẩn của cơ sở cấp giấy kiểm định… hiện đều mơ hồ.
Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả lấy dẫn chứng về việc xuất khẩu sang Hoa Kỳ, EU. Khi ấy, phía bạn đều chỉ định các phòng thí nghiệm được công nhận để doanh nghiệp xuất khẩu làm thủ tục. Nhưng đến nay, sau khoảng 1 tuần xuất hiện việc sầu riêng Việt Nam không thể thông quan vì thiếu giấy kiểm định vàng O, mọi thứ chưa được làm rõ.
Vàng O (còn gọi là Auramine O, hay Basic Yellow 2 - BY2), có công thức hóa học C17H21N3, dùng để tạo màu trong công nghiệp. Đã có nhiều bằng chứng cho thấy, vàng O gây ung thư trên động vật, bao gồm con người.
Từ cuối năm 2024, GACC phát hiện một số lô hàng sầu riêng của Thái Lan có dư lượng vàng O. Đến ngày 10/1/2025, Trung Quốc ra thông báo áp dụng các biện pháp nghiêm ngặt với sầu riêng nhập khẩu. Cụ thể, sầu riêng nhập khẩu vào Trung Quốc phải có thêm giấy kiểm định vàng O, bên cạnh giấy kiểm định Cadimi.
Thái Lan, khoảng 1 tuần sau khi bị ùn tắc hàng trăm container tại khu vực cửa khẩu Nakhon Phanom đã vào cuộc quyết liệt. Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã Thái Lan đã trực tiếp sang Trung Quốc, đàm phán với GACC về các thủ tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp.
Đến 17/1, Trung Quốc bắt đầu cho phép Thái Lan xuất khẩu trở lại, sau khi đồng ý công nhận 6 phòng thí nghiệm có khả năng kiểm định dư lượng vàng O trên sầu riêng.
Sầu riêng Việt Nam bị ảnh hưởng sau khi Trung Quốc phát hiện chất vàng O trong sầu riêng Thái Lan. Ảnh: Huyền My.
"Cần nhanh chóng có nhiều phòng kiểm nghiệm, đủ sức cấp giấy chứng nhận an toàn cho doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng”, ông Nguyên nhấn mạnh, và nói thêm rằng, bài học kinh nghiệm đến từ chính Thái Lan. Dù bị tạm ngưng xuất khẩu, xứ Chùa vàng đã hoàn chỉnh quy trình tự kiểm nghiệm trong thời gian ngắn để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp. Tất cả là nhờ việc, Bộ Nông nghiệp và Hợp tác xã nước này đứng ra làm đầu mối, bảo vệ quyền lợi và hỗ trợ doanh nghiệp.
"Chúng ta hoàn toàn có thể làm điều tương tự", ông Nguyên đề xuất. Sầu riêng đang vào giai đoạn cao điểm tiêu thụ do đúng dịp Tết Nguyên đán. Nếu không có những biện pháp kịp thời, nhanh chóng, giá sầu riêng có thể sẽ giảm mạnh sau kỳ nghỉ lễ.
Chia sẻ thêm về câu chuyện Thái Lan, ông Đặng Phúc Nguyên thông tin, hiện nước này cũng thử nghiệm trồng sầu riêng nghịch vụ như Việt Nam, tại các tỉnh phía Nam như Chanthaburi. Nông dân tại đây có thể vì mới sản xuất, lại muốn trái có mẫu mã đẹp, bắt mắt nên đã sử dụng loại thuốc nhuộm, dẫn đến tồn dư vàng O.
Dù vậy, điều này rất nguy hiểm. Hiện Trung Quốc nhận định, vàng O có thể nhiễm tới phần cơm sầu riêng nên đã cho kiểm tra cả bên trong. Cơ quan chức năng của Trung Quốc cũng đưa ra cảnh báo, không được sử dụng sầu riêng trả về để chế biến đông lạnh.
“Hàng bị trả về do dư lượng chất cấm thì buộc phải tiêu hủy”, Tổng Thư ký Đặng Phúc Nguyên nêu quan điểm. Dù doanh nghiệp bị động trước các thay đổi đột ngột từ nước nhập khẩu, ông Nguyên kêu gọi họ kiên nhẫn, dù hàng hóa bị trả lại hoặc chờ đợi lâu tại cửa khẩu. Cùng với đó, luôn tuân thủ các biện pháp vệ sinh, an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng nói chung, không phân biệt hàng nội tiêu hay xuất khẩu.
Mỗi năm thị trường Trung Quốc nhập khẩu khoảng 7 tỷ USD sầu riêng tươi, con số này dự kiến sẽ vượt mức 10 tỷ USD trong thời gian ngắn. Ngoài ra, quốc gia tỷ dân hiện chi đến 1 tỷ USD nhập khẩu sầu riêng đông lạnh.
Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng Việt Nam đạt khoảng 3,3 tỷ USD, chiếm gần 50% tổng giá trị xuất khẩu rau quả cả nước. Trong đó, Trung Quốc là thị trường số một. Năm 2025, sầu riêng đặt mục tiêu xuất khẩu 3,5 tỷ USD.
