Tập trung nguồn lực cải tạo "cây 2 tỷ đô"

Tại Hội nghị phát triển điều bền vững ngày 18/12 tại Bình Phước, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát đã yêu cầu quyết liệt thực hiện ghép cải tạo vườn điều, nhằm phấn đấu đến năm 2020 đưa năng suất điều VN đạt trên 2 tấn/ha.

Mở đầu hội nghị, Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định: Năm nay, chúng ta chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của ngành điều khi kim ngạch XK đạt 2 tỷ USD (cao nhất từ trước đến nay). Nhưng nghịch lý, dù kim ngạch XK cao nhưng nông dân trồng điều vẫn còn khó khăn do năng suất thấp, nguyên liệu trong nước lại không đáp ứng đủ nhu cầu, nhập khẩu nguyên liệu thô chiếm tới hơn 50%.

Vì thế, hội nghị này chúng ta phải đánh giá lại tình hình sản xuất, chế biến, XK hạt điều; xác định những nguyên nhân và giải pháp cụ thể để đẩy mạnh phát triển. Sau cuộc họp này, chúng ta sẽ cùng hành động quyết liệt để trong một thời gian ngắn sẽ có những chuyển biến căn bản, đem lại lợi ích lớn hơn, thiết thực hơn cho bà con nông dân và các DN liên quan đến ngành điều.

Chỉ ra những nguyên nhân cơ bản, ông Nguyễn Văn Hòa – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết: Mặc dù ngành điều có bước phát triển vượt bậc, luôn đứng hàng đầu trong các nước XK điều của thế giới; nhưng những năm gần đây phát triển thiếu ổn định, quy mô diện tích giảm (từ 2005 – 2014 giảm 122,2 nghìn ha), chất lượng vườn điều thấp (giống thực sinh chiếm 65,6%), tỷ lệ già cỗi, sâu bệnh cao (29,5%). Hiện năng suất điều khoảng 1,17 tấn/ha, chỉ tương đương với 25 – 30 triệu đồng/ha.

Riêng năm 2014, VN phải nhập tới 2/3 điều nguyên liệu từ các nước châu Phi và một số nước Đông Nam á (0,8 triệu tấn/1,2 triệu tấn nguyên liệu chế biến). Về chế biến XK, VN có tới 90,1% DN có quy mô nhỏ, chưa có mối liên kết với người trồng điều.

Cụ thể hơn tại địa phương, ông Nguyễn Văn Trăm – Chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước (tỉnh có diện tích điều lớn nhất nước với 184.000 ha), cho biết: Mặc dù điều là cây XK nông sản chủ lực của tỉnh (sản lượng chiếm 40% cả nước, kim ngạch 130 triệu USD); tuy nhiên những năm gần đây, cây điều bị cạnh tranh gay gắt của các loại cây trồng khác (cao su, hồ tiêu), diện tích già cỗi nhiều (26.400 ha), điều trồng hạt chiếm tới 80% (108.000 ha), điều kiện giao thông khó khăn, vốn đầu tư hạn chế khiến thu nhập trung bình của người trồng điều chưa cao.

Trước thực trạng này, Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định: Điều là cây trồng lợi thế của VN cần được phát huy để nâng cao khả năng cạnh tranh. Bộ NN-PTNT và các địa phương sẽ phối hợp, quyết tâm thực hiện các giải pháp đồng bộ để nâng cao năng suất, chất lượng, mang lại lợi ích cao hơn cho nông dân và góp phần bảo vệ môi trường sinh thái.

Cụ thể, phấn đấu đến năm 2020 sẽ đưa năng suất điều bình quân trên 2 tấn/ha. Trong đó, giải pháp quan trọng nhất là ghép cải tạo vườn điều bằng cách hướng dẫn nông dân dùng chính những cây điều năng suất cao trong vườn để thực hiện ghép trẻ hóa.

Đây là giải pháp không cần đầu tư lớn nhưng giúp rút ngắn quá trình tăng năng suất, chất lượng vườn điều; đồng thời vẫn đảm bảo cho nông dân có nguồn thu đều đặn trong quá trình cải tạo (một số mô hình ghép cải tạo vườn điều ở Bù Gia Mập Bộ trưởng đi thăm cho năng suất trên 4 tấn/ha). Bộ trưởng cho rằng: “Đây là con đường khôn ngoan và hiệu quả nhất hiện nay”.

Về lâu dài, Bộ trưởng yêu cầu các viện nghiên cứu thuộc Bộ phải nhanh chóng chọn tạo giống có năng suất, chất lượng cao cho từng khu vực để phổ biến cho nông dân. Quyết liệt thực hiện Thông tư 18 của Bộ về quản lý giống, không để giống trôi nổi lưu hành; đồng thời xây dựng vườn điều giống đầu dòng ở cấp quốc gia cho từng vùng sinh thái.

Bộ trưởng chỉ đạo trong Quý I/2015, Cục Trồng trọt và Cục BVTV phải ban hành tiêu chí và quy trình bình chọn cây đầu dòng; quy trình thâm canh, ghép cải tạo vườn điều. Bộ trưởng cũng yêu cầu điều chỉnh lại dự án khuyến nông theo định hướng trên nhằm hướng dẫn nông dân ghép cải tạo, trẻ hóa vườn điều nhanh và bền vững.

“Sau cuộc họp, ban chỉ đạo phát triển điều phải họp ngay để thực hiện các nội dung công việc nêu ra tại hội nghị này”, Bộ trưởng nói.