Là di tích lịch sử quốc gia, Nhà tù Hỏa Lò gắn với việc giam giữ các nhà yêu nước như cụ Phan Bội Châu, Lương Văn Can... đến các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Trường Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười... sau này trở thành cán bộ cấp cao của Đảng Cộng sản Việt Nam...
 |
| Các cựu tù thăm lại Nhà tù Hỏa Lò |
Nhưng cho đến nay, những cựu tù Hỏa Lò - những nhân chứng lịch sử - bị giam cầm tại Hỏa Lò giai đoạn 1930 - 1954 chỉ còn hơn 100 người. Trong số đó, những người có đủ sức khỏe và minh mẫn để kể lại câu chuyện của lịch sử, cũng là câu chuyện của cuộc đời họ còn không đủ đếm được trên đầu ngón tay.
Qua hai cuộc kháng chiến của dân tộc, nhiều cụ hoạt động cách mạng, bị giam cầm, sau giải phóng trở về cuộc sống bình thường, đời sống khó khăn. Việc tri ân những cựu tù, những người có công với cách mạng, vận động xã hội vào cuộc đang được Ban quản lý Nhà tù Hỏa Lò nỗ lực thực hiện.
Tiếp lửa yêu nước cho thế hệ trẻ
Gặp các cựu tù Hỏa Lò trong những ngày cuối tháng Tư lịch sử, khi các cụ được mời đến thăm lại di tích xưa và dự khai mạc triển lãm “Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò - Bạn hãy đến và trải nghiệm” giới thiệu về những hoạt động của BQL Nhà tù Hỏa Lò trong thời gian qua, hai cán bộ lão thành cách mạng, cựu tù Hỏa Lò, Thiếu tướng công an Nguyễn Đức Minh và ông Tạ Quốc Bảo không khỏi bồi hồi khi nhắc lại chuyện xưa.
Ông Tạ Quốc Bảo, sinh năm 1925, năm 1941 khi bị bắt vào Hỏa Lò, ông là người tù trẻ nhất trong nhà tù Hỏa Lò thời điểm ấy. Vào tù, với tuổi nhỏ, kinh nghiệm sống và chiến đấu chưa nhiều, Tạ Quốc Bảo đã được các chiến sỹ cách mạng yêu nước rèn luyện, giáo dục và trưởng thành.
“Vào tù của thực dân Pháp, thức ăn có dòi, ăn vào anh em đều bị tiêu chảy, kiết lị đến chết. Tôi cũng trải qua những trận ốm thập tử nhất sinh, nếu không có những cựu tù khác bao bọc, nghiền cơm thành cháo đút cho ăn, lấy cho quả bàng ăn thay thuốc thì không còn sống đến ngày hôm nay”, người cựu binh 92 tuổi đời, hơn 70 năm tuổi Đảng bồi hồi.
Ông bảo, Nhà tù Hỏa Lò xưa là nơi kẻ thù đánh đập, giam cùm những người chiến sĩ cách mạng, nhưng Hỏa Lò cũng trở thành trường học cách mạng, là môi trường rèn luyện tư tưởng, ý chí đấu tranh. Ngay trong nhà tù Hỏa Lò, các lớp huấn luyện chính trị tập trung được mở, các tờ báo Lao tù đỏ, Lao tù tạp chí... ra đời khiến kẻ thù phải nể phục.
Ngày nay, việc Nhà tù Hỏa Lò trở thành điểm đến đặc biệt thu hút du khách tham quan, các ông mừng lắm. Bảo đây là trường học của chúng tôi thời chiến nhưng cũng là trường học về tình yêu nước, về lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ trong thời bình.
Thiết thực tri ân những người có công
Giờ đây, Nhà tù Hỏa Lò như một ngôi nhà thứ hai của các cựu tù năm xưa. Định kỳ các dịp lễ, tết, Ban Quản lý Nhà tù Hỏa Lò đều đến thăm hỏi, động viên các bác, các cụ. Hay khi nghe cụ nào ốm, đau, với tấm lòng như con cháu trong nhà, các cán bộ, nhân viên BQL Nhà tù Hỏa Lò cũng đến chăm sóc. Với những cụ có hoàn cảnh khó khăn, BQL Nhà tù Hỏa Lò cũng đã sáng tạo ra Quỹ tri ân để có nguồn vốn góp phần hỗ trợ các cụ thường xuyên trong cuộc sống.
 |
| Ảnh: Hạ Vân |
Phía sân sau nhà tù Hỏa Lò, vẫn còn cây bàng cổ thụ gần trăm tuổi. Cái cây không chỉ gắn với bao nỗi niềm của các bạn tù nơi đây, mà còn là phương thuốc hữu hiệu cho nhiều tù chính trị thời điểm đó.
Bị kiết, bị tiêu chảy, các cựu tù bảo nhau nhấm hạt quả bàng để cầm bệnh. Đến nay, lá bàng, hạt bàng được BQL Nhà tù Hỏa Lò sáng tạo làm thành sản phẩm lưu niệm được du khách yêu thích khi đến tham quan Hỏa Lò. Tiền thu được từ bán sản phẩm lưu niệm được dành cho Quỹ tri ân các cựu tù. Mỗi dịp 27/7 và tết, những phần quà đều đặn được gửi đến các cụ và với những trường hợp cựu tù khó khăn, hàng tháng, quỹ hỗ trợ một phần sinh hoạt phí.
Cảm động trước sự nhiệt huyết của BQL Nhà tù Hỏa Lò với những người có công với cách mạng còn khó khăn, hiện đã có 4 đơn vị vào cuộc hỗ trợ chu cấp hàng tháng cho một số cựu tù. Như trường hợp bà Lệ, cựu tù Hỏa Lò, hơn 90 tuổi không chồng con, sống nhờ cháu ở Nhân Chính, Hà Nội…
Ngoài việc khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần đấu tranh kiên trung, bất khuất của các thế hệ người dân Việt Nam, các hoạt động tại khu di tích Nhà tù Hỏa Lò đã và đang góp phần khơi dậy ý thức trách nhiệm của mỗi người dân, đặc biệt là trách nhiệm của thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
