Giáo sư Cao Huy Thuần ra đi khi sen thơm nắng hạ quê mình

Tuy Hòa - Thứ Hai, 08/07/2024 , 20:54 (GMT+7)

Giáo sư Cao Huy Thuần đã qua đời lúc 5h sáng 8/7 (theo giờ Việt Nam) tại Pháp, để lại cho công chúng nhiều tác phẩm có giá trị nhân văn sâu sắc.

Giáo sư Cao Huy Thuần (1937-2024).

Giáo sư Cao Huy Thuần sinh năm 1937 tại Huế. Ông từng tốt nghiệp Đại học Luật và làm giảng viên đại học ở quê nhà. Năm 1964, ông sang Pháp du học. Năm 1969, ông hoàn thành luận án tiến sĩ tại Đại học Paris và làm giám đốc Trung tâm nghiên cứu về cộng đồng châu Âu tại Đại học Picardie.

Giáo sư Cao Huy Thuần là một học giả có khả năng truyền tải sự hiểu biết của mình một cách khéo léo qua từng trang sách. Những tác phẩm của giáo sư Cao Huy Thuần xuất bản tại Việt Nam đã lôi cuốn bạn đọc nhiều thế hệ.

Bằng một giọng văn nhẹ nhàng, giáo sư Cao Huy Thuần mang đến cho công chúng sự chiêm nghiệm thú vị: “Tôi tự xét mình, tôi chưa bao giờ là chủ của một cái gì, kể cả cuộc đời của tôi, kể cả thân xác của tôi. Tôi muốn tóc cứ xanh, nó cứ bạc. Tôi muốn ngủ, mắt không muốn nhắm. Tôi đâu nghĩ có ngày phải sống xa nước, vậy mà rồi cũng bèo dạt mây trôi. Luật Việt Nam ngày xưa bảo tôi là chủ gia đình. Có ai trên đời này dám vỗ ngực xưng mình là chủ của bà vợ?

Vay nợ để mua nhà, tôi là chủ của cái nhà, hay cái nhà là chủ của tôi? Buồn, vui, thương, yêu, giận, ghét, cứ đến cứ đi, có hề xin phép gì tôi đâu? Ý nghĩ tôi đang nói ra đây, tôi đang làm chủ nó hay nó đã bắt đầu đưa đẩy tôi đi đến chỗ nào tôi chưa biết? Không ai là chủ của một cái gì cả, vì lẽ giản dị không có cái gì là khách”.

Di sản của giáo sư Cao Huy Thuần có thể kể đến các tác phẩm: “Thượng đế, Thiên nhiên, Người, Tôi và Ta”, “Giáo sĩ thừa sai và chính sách thuộc địa của Pháp tại Việt Nam 1857-1914”, “Nhật ký sen trắng”, “Sợi tơ nhện”, “Nắng và hoa”, “Đến với Phật cùng tôi”, “Người khuân đá”, “Sen thơm nắng hạ quê mình”, “Im lặng như lời chia tay”…

Vốn là một Phật tử, giáo sư Cao Huy Thuần đưa ra nhiều kiến giải uyên thâm về Phật giáo. Phân tích tương quan giữa người bình thường và người tu hành, giáo sư Cao Huy Thuần cho rằng: “Không với lợi, không với danh, không với phú quý, không với chức tước. Thấy lợi, thấy danh, thấy giáo sư tiến sĩ là không, cho nên không bám vào. Không bám vào, cho nên tự do, có thì cũng vui, không có thì không khổ. Người xuất gia cao hơn chúng tôi, không được với những cái khó nhất, không với vợ con, không với ái dục.

Như vậy có trái với thiên nhiên không? Tuỳ. Hễ nhìn với mắt trần thì trái. Hễ nhìn với mắt tuệ thì chính những thứ đó cũng là không. Xuất gia hay tại gia, chúng ta học không với mọi vướng mắc cho đến mức không được cả với cái vướng mắc khốc liệt nhất – vướng mắc của chữ “tôi”.

Một điểm độc đáo trong tác phẩm của giáo sư Cao Huy Thuần là ông tận dụng sự thông tuệ của mình rất khéo léo. Đôi khi ông lồng ghép văn học, triết học và sử học vào một câu chuyện rất hấp dẫn: “Giống như bất cứ ai, tôi cũng đã từng choáng ngợp trước hào quang của Napoléon. Người Việt lại dễ choáng ngợp hơn ai hết, vì lịch sử mà chúng ta học từ bé là lịch sử của võ công, của trận mạc, của danh tướng. Huống hồ, trong huyền sử chung quanh Napoléon, còn phảng phất thêm phấn hương hồng lâu mộng Joséphine!

Trai mới lớn chúng tôi ngày trước có đứa thuộc lòng từng đoạn trong thư tình ông gởi cho hoàng hậu: “Ta đang trên đường từ chiến trận về thăm nàng đây. Đừng tắm nhé!”. Khói bốc ra từ hàm ngựa và mùi mồ hôi dâng lên từ phía dưới cổ quý phi, trai nào mà không rạo rực?

Lớn lên chút nữa mới hiểu rằng đâu phải chỉ ngồi trên mình ngựa mới làm nên lịch sử! Nhưng có lẽ chưa già thì chắc cũng chưa dám nghĩ đến việc so sánh sức mạnh giữa cây bút với lưỡi gươm. Chưa già thì chưa nhận ra rằng hóa ra lưỡi gươm chẳng thấm vào đâu so với lời nói và chữ viết”.

Một tác phẩm của giáo sư Cao Huy Thuần.

Tác phẩm của giáo sư Cao Huy Thuần dành cho những ai thích suy tư. Biên độ thẩm mỹ luôn mở rộng trong cách ông nhìn và cách ông nghĩ buộc độc giả phải bâng khuâng, phải thao thức: “Sống với người, cây có linh hồn: tôi biết điều đó từ nhỏ. Cây biết nói chuyện với chim, biết hát với gió, biết mơ mộng với trăng, biết cãi nhau với bão, và biết dọa tôi với đêm khuya. Cây biết xõa tóc bên hồ làm người thất tình. Cây biết làm liểu đìu hiu chịu tang với mùa thu. Tôi đã từng thấy người ta buộc khăn tang cho cây trong vườn khi gia chủ chết. Và có cây nhớ chủ, chết theo.

Cây thân thuộc với con người như thế nên con người đem luôn cây vào cổ tích. Ngửa mặt lên trời, cây đa nằm trọn lòng mặt trăng. Cây biết khóc là chuyện trẻ con chúng tôi học từ lúc nhỏ. Sách lớp lớp ba của chúng tôi kể: nhà kia, cha mẹ vừa mất, anh em đã chia nhau gia tài, cái gì cũng chia, bàn nhau chia cả cây cổ thụ trong sân. Cây chứng kiến cảnh gia đình ly tán, buồn quá, chỉ trong một đêm, cành khô lá rũ, anh em tỉnh ngộ: cây kia còn có tình, sao chúng ta nỡ để mất nhau?”.

Hành trình 87 năm trên dương gian của giáo sư Cao Huy Thuần đã khép lại. Thế nhưng, tác phẩm Cao Huy Thuần chắc chắn còn đồng hành người Việt Nam trong tương lai với những gửi gắm tư tưởng nhân văn: “Cuộc đời của chúng ta cũng giống như một màn múa, một bản hòa âm. Chỉ là những ngón chân, chỉ là những nốt nhạc tập hợp lại. Chỉ là những khoảnh khắc, có khi vui, có khi buồn, và đầy khó khăn, thách đố, đầy vấn đề. Khoanh tròn từng vấn đề một, đừng để nó lẫn lộn trong mớ bòng bong quá khứ với tương lai, và giải quyết trong tỉnh táo. Nhờ vậy, hiện tại vốn là không có mà thành có, vốn là không thật mà thành thật. Nó thành có, thành thật, nó có bề dày, bởi vì ta có ý thức về nó, ý thức của ta tạo ra nó”.

Tuy Hòa
Tin khác
Chân dung anh hùng Lý Tự Trọng qua những tư liệu lịch sử
Chân dung anh hùng Lý Tự Trọng qua những tư liệu lịch sử

Chân dung anh hùng Lý Tự Trọng được tác giả đang công tác tại Trường Đoàn Lý Tự Trọng phục dựng bằng các tư liệu lịch sử ít được phổ biến.

GS.TSKH Phan Phải - Người sáng lập Viện Di truyền Nông nghiệp
GS.TSKH Phan Phải - Người sáng lập Viện Di truyền Nông nghiệp

Nhân dịp kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Viện Di truyền Nông nghiệp, chúng tôi xin kính cẩn nghiêng mình trước anh linh của GS.TSKH Phan Phải.

Gã trai xứ Nghệ thổn thức với 'năm ngón chưa đặt tên'
Gã trai xứ Nghệ thổn thức với 'năm ngón chưa đặt tên'

Gã trai xứ Nghệ với bút danh Đinh Nho Tuấn trong tập thơ ‘Năm ngón chưa đặt tên’ đã bày tỏ 'dành cho lúa những lời thứ nhất, dành cho lúa những lời sau cùng’.

Truyện ngắn đặc sắc hắt bóng lên nhịp sống hiện đại ra sao?
Truyện ngắn đặc sắc hắt bóng lên nhịp sống hiện đại ra sao?

‘Truyện ngắn đặc sắc 2024’ vừa được Nhà xuất bản Văn học và SBooks phát hành, khi chưa hết năm 2024, thực sự gây chú ý cho công chúng văn chương.

Nhà văn Nguyễn Khắc Trường suốt đời đau đáu cuộc sống nông thôn
Nhà văn Nguyễn Khắc Trường suốt đời đau đáu cuộc sống nông thôn

Nhà văn Nguyễn Khắc Trường, tác giả tiểu thuyết 'Mảnh đất lắm người nhiều ma' nổi tiếng, vừa qua đời trưa 2/10 tại nhà riêng ở Hà Nội, hưởng thọ 79 tuổi.

‘Ký sự người nuôi chó’ có nhiều chi tiết thú vị
‘Ký sự người nuôi chó’ có nhiều chi tiết thú vị

‘Ký sự người nuôi chó’ của tác giả Hoàng Hải Vân, vừa được Nhà xuất bản Lao Động và Chibooks ấn hành, giúp công chúng hiểu thêm về một loài vật thân quen.

Giải thưởng Trần Văn Giàu trao cho công trình nghiên cứu đô thị
Giải thưởng Trần Văn Giàu trao cho công trình nghiên cứu đô thị

Giải thưởng Trần Văn Giàu năm 2024 trao cho công trình nghiên cứu ‘Đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn trước năm 1945 qua tài liệu lưu trữ’, vào sáng 28/9 tại TP.HCM.

Người lính già cầm trăng đợi chờ vì sợ đêm đi mất
Người lính già cầm trăng đợi chờ vì sợ đêm đi mất

Người lính già là cách nhà thơ Nguyễn Văn Hiếu tự nhận ở tuổi 80, khi ông giới thiệu tuyển thơ chắt chiu đời mình với bạn đọc, vào sáng 27/9 tại TP.HCM.

Nửa giờ cùng bác sĩ Alexandre Yersin
Nửa giờ cùng bác sĩ Alexandre Yersin

Alexandre Yersin là vị bác sĩ người Pháp đã gắn bó trọn đời với mảnh đất Nha Trang, có nhiều đóng góp nền tảng, quan trọng về y học, nông nghiệp.

Tiếng Việt giàu đẹp và cuộc hội ngộ người yêu tiếng Việt
Tiếng Việt giàu đẹp và cuộc hội ngộ người yêu tiếng Việt

'Tiếng Việt giàu đẹp' là bộ sách được nhiều giới yêu thích, lần đầu tiên có cuộc giao lưu giữa tác giả và độc giả, vào sáng 21/9 tại Đường sách TP.HCM.

Chiến sĩ công an bất ngờ xuất hiện ở phố trọ thi ca
Chiến sĩ công an bất ngờ xuất hiện ở phố trọ thi ca

Chiến sĩ công an Trần Lê Anh Tuấn mang đến đời sống văn chương một giọng điệu thi ca tương đối riêng biệt, qua tập thơ đầu tay có tên gọi ‘Phố trọ’.

Bão nay
Bão nay

Còn tôi cũng ước, ước những đồng bào của mình đang nằm đâu đó dưới lớp bùn đất và nước lũ kia cũng được hồi sinh.