Giải thưởng VinFutuer tạo một điểm sáng bất ngờ giữa bối cảnh bóng đen Covid-19 vẫn ám ảnh khắp nơi. Giá trị của Giải thưởng VinFuture không chỉ nằm ở khoản tiền lên đến 4,5 triệu USD cho những cá nhân có đóng góp khoa học công nghệ mang tính đột phá, mà còn nằm ở sự tự tin kết nối giá trị toàn cầu của người Việt Nam.
Giáo sư Vũ Hà Văn đóng vai trò không nhỏ để thiết kế và tổ chức giải thưởng VinFuture.
Góp phần cho thành công của lễ trao Giải thưởng VinFuture, không khó khăn gì để nhận ra, người rực rỡ nhất là danh ca John Legend, còn người thầm lặng nhất là Giáo sư Vũ Hà Văn. Danh ca John Legend năm nay 44 tuổi, từng giành được 10 giải Grammy, 1 giải Quả Cầu Vàng và 1 giải Oscar. Sự xuất hiện của danh ca John Legend với ca khúc “Imagine” dĩ nhiên gây sự chú ý cho đông đảo người hâm mộ.
Còn Giáo sư Vũ Hà Văn năm nay 52 tuổi, khá khiêm tốn giữa những lời chúc tụng, nhưng ông chính là người đóng vai trò không nhỏ để thiết kế và tổ chức giải thưởng VinFuture. Giáo sư Vũ Hà Văn đang đào tạo chương trình tiến sĩ toán cho Đại học Yale - Mỹ với nhiều đãi ngộ, nhưng ông vẫn quay lại Việt Nam để làm Giám đốc Khoa học cho Viện Nghiên cứu dữ liệu lớn VinBigdata.
Chính giáo sư Sir Richard Henry Friend, người giải thưởng Công nghệ Thiên niên kỷ - Millennium Prize năm 2010 cho biết, từ thiện cảm với Giáo sư Vũ Hà Văn mà ông nhận lời đảm trách vai trò Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, nhằm vinh danh những người có thành tựu khoa học, kỹ thuật đột phá, tạo ra tác động tích cực đến cuộc sống của hàng triệu người trên hành tinh.
Giáo sư Vũ Hà Văn là con trai đầu lòng của nhà thơ Vũ Quần Phương. Từ nhỏ, Vũ Hà Văn đã được theo cha vào Đài Tiếng nói Việt Nam để diễn đọc các bài thơ cho chương trình thiếu nhi. Môi trường tri thức và sáng tạo của gia đình, đã hun đúc tinh thần cầu thị và cầu tiến ở Giáo sư Vũ Hà Văn. Vì vậy, ngoài việc trau dồi bản thân, Giáo sư Vũ Hà Văn luôn mong muốn được tham gia kích hoạt tài năng Việt Nam để sánh tầm quốc tế
Giáo sư Vũ Hà Văn tâm sự: “Vài năm vừa qua, tôi dành nhiều thời gian ở Việt Nam hơn, bởi vì tôi thấy cần phải làm gì đó có ý nghĩa thật lớn. Và tôi đã tìm được một cơ hội rất hứa hẹn và thú vị, đặc biệt là khi chúng tôi khám phá được thế mạnh của các nhà khoa học trẻ Việt Nam. Tôi tin rằng để ngành nghiên cứu ở Việt Nam vươn lên tầm thế giới, thì cần có ai đó dẫn dắt với tầm nhìn xa; đồng thời, cần phải có sự hỗ trợ từ Chính phủ và khu vực tư nhân như Tập đoàn Vingroup.
Sự hỗ trợ này vô cùng quan trọng và đây là yếu tố cốt lõi. Thế nhưng, giờ đây, với sự hỗ trợ của Tập đoàn Vingroup, các nhà khoa học sẽ không chỉ được hỗ trợ về tài chính mà còn là nguồn lực con người, dữ liệu, máy móc trang thiết bị, để thực hiện những dự án thực sự lớn, cả những nghiên cứu cơ bản trong khoa học và những nghiên cứu mang tính ứng dụng trong đời sống con người. Và tôi cho rằng đây là cơ hội đặc biệt, nếu không muốn nói là duy nhất”.
Giải thưởng VinFuture được trao lần đầu tiên là một niềm vui của Giáo sư Vũ Hà Văn. Bởi lẽ, ông luôn khao khát có được sự cộng hưởng giữa Việt Nam và thế giới trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Ngoài Giải thưởng chính VinFuture Grand Prize trị giá 3 triệu USD, còn có 3 giải đặc biệt trị giá 500.000 USD mỗi giải dành cho các nhà khoa học nữ, người đến từ nước đang phát triển hay nghiên cứu lĩnh vực mới.
Giải thưởng VinFuture lần thứ nhất nhận được 599 dự án từ hơn 60 quốc gia tại 6 châu lục trên khắp thế giới. Trong đó, gần 100 dự án đến từ các nhà khoa học nằm thuộc top 2% được trích dẫn nhiều nhất thế giới, và có không ít người từng nhận các giải thưởng uy tín như Nobel, Breakthrough, Japan Prize...
Giáo sư Vũ Hà Văn và vợ tại lễ trao giải thưởng VinFuture đêm 20/1.
Theo giáo sư Vũ Hà Văn, Giải thưởng VinFuture có mục tiêu xác lập thiện chí và uy tín của Việt Nam đối với các công trình khoa học công nghệ phụng sự nhân loại. Việt Nam đăng cai Giải thưởng VinFuture để hội tụ giới nghiên cứu quốc tế và thể hiện phẩm chất liên tài của người Việt Nam. Chúng ta không mặc cảm vì sự hạn chế hiện tại, mà chúng ta vinh danh bạn bè để giao lưu và học hỏi.
Giải thưởng VinFuture lần thứ nhất đã cho kết quả tương đối mỹ mãn khi trao cho hai vợ chồng giáo sư Quarraisha Abdool Karim và Salim Abdool Karim người Nam Phi, với công trình nghiên cứu sản xuất một loại gel có chứa dược chất tenofovir - sản phẩm dành cho phụ nữ có tác dụng kháng virus HIV.
Giải thưởng VinFuture chỉ là một phần trong hoạt động của Quỹ đổi mới sáng tạo VINIF. Để hiệu quả của VINIF ngày càng mở rộng, giáo sư Vũ Hà Văn cho rằng, rất cần sự liên tài. Ở đây, không chỉ là cảm tình liên tài mà phải là ý thức liên tài. Cảm tình liên tài có thể trồi sụt khó lường, còn ý thức liên tài thì bền vững và mạnh mẽ.
Giáo sư Vũ Hà Văn nhấn mạnh: “Ở phương Tây, việc một doanh nghiệp tư nhân tài trợ trực tiếp vào các trường đại học hoặc lập ra quỹ tài trợ khoa học tương tự như VINIF là chuyện khá phổ biến. Rất nhiều trường đại học có phòng thí nghiệm hay giáo sư hoàn toàn do tư nhân tài trợ. Đó là một cách họ hoàn lại cho xã hội một phần những gì họ có được và cũng là một cách đầu tư vững chắc nhất vào tương lai.
Ở Việt Nam vẫn chưa có văn hóa này. Sự liên kết giữa các doanh nhân hay các tập đoàn lớn với các nhà nghiên cứu hầu như chưa tồn tại. Sự kết nối, nếu có thường chỉ ở mức đặt hàng, tức là doanh nghiệp cần gì thì đặt nhà nghiên cứu làm rồi trả tiền. Chúng tôi hy vọng trong tương lai cách làm này sẽ thay đổi và sẽ xuất hiện thêm những quỹ hay chương trình tài trợ tương tự như VINIF”.
Đã từng giảng dạy ở nhiều trường đại học hàng đầu thế giới, cũng như đã từng tham gia phản biện nhiều dự án khoa học quốc tế, Giáo sư Vũ Hà Văn rất tin tưởng vào sự thông minh và sự kiên trì của người Việt Nam trên hành trình chinh phục trí tuệ nhân loại. Hiện nay, chỉ số đóng góp khoa học cho hành tinh của Việt Nam rất còn rất thấp. Lấy ví dụ, năm 2020, toàn cầu có 275.900 đơn sáng chế, mà Việt Nam chỉ có vỏn vẹn 24 đơn sáng chế. Tuy nhiên, tình hình này chắc chắn sẽ được cải thiện trong tương lai.
