Ầm ĩ chuyện bản quyền giống lúa OM

Cuối tháng 1/2016, ông Phan Văn Liêm - Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp thủy sản Bạc Liêu kiêm Chi hội trưởng Chi hội Thương mại Giống cây trồng ĐBSCL, giật nảy người khi nhận được "trát" từ Cty CP Tập đoàn Lộc Trời, thông báo một số giống lúa Cty Lộc Trời đã mua bản quyền của Viện lúa ĐBSCL trong năm 2010 và 2011.

Lộc Trời ra "tối hậu thư" 

Theo đó, Lộc Trời khẳng định "chủ quyền" với 4 giống lúa thuần gồm OMCS 2000, OM2514, OM2517 và OM5451. Đây đều là những giống lúa triển vọng top đầu trong chiến lược SX, kinh doanh của hầu hết các cơ sở giống cây trồng tại ĐBSCL.

Được biết, các giống lúa có tên khởi đầu là hai chữ cái “OM” xuất xứ từ Viện lúa Ô Môn hay còn gọi là Viện lúa ĐBSCL (đóng tại TP. Cần Thơ), chiếm tới trên 70% cơ cấu giống lúa toàn vùng.

Theo ông Phan Văn Liêm, thực tế nhiều năm trước đây, việc nghiên cứu các giống lúa ở ĐBSCL vẫn mang tính bao cấp. Các đơn vị cung ứng giống chủ yếu là các đơn vị sự nghiệp. Việc sử dụng giống lúa trong thời gian dài mà không phải trả bất cứ chi phí nào đã trở thành "thông lệ" và được hiểu là sở hữu chung.

Thế nên, việc Cty Lộc Trời viện dẫn Luật Sở hữu Trí tuệ và đề nghị các đơn vị không SX, kinh doanh các giống lúa trên như một gáo nước lạnh dội ào xuống làng giống ĐBSCL. Bởi thời điểm ấy, các đơn vị cung ứng giống đã triển khai kế hoạch in bao bì, đầu tư nhân giống, thu mua, chế biến… các giống lúa này năm 2016.

Ngày 18/2/2016, Chi hội Thương mại giống cây trồng ĐBSCL đã tổ chức họp và quyết định “chữa cháy” khẩn cấp bằng cách hạ mình xin kiến nghị Cty Lộc Trời “xem xét một cách thấu tình, đạt lý để giúp đỡ các thành viên tháo gỡ những bất cập trên cơ sở hài hòa lợi ích” giữa các bên.

Ngày 3/3, Cty Lộc Trời đã có văn bản phúc đáp, đồng ý dời thời điểm thực thi quyền sở hữu 4 giống lúa OMCS2000, OM2514, OM2517 và OM5451 đến ngày 1/1/2017. Từ ngày 1/1/2017, Công ty CP Tập đoàn Lộc Trời chỉ đồng ý nhượng quyền SX, kinh doanh các giống lúa kể trên cho các đơn vị sự nghiệp nhà nước có tham gia SX, kinh doanh giống lúa.

Các đơn vị này phải đến liên hệ với Lộc Trời để thảo luận hợp đồng nhượng quyền trước ngày 31/3/2016 tại Văn phòng Trung tâm Nghiên cứu và SX giống. Sau thời điểm này, Lộc Trời từ chối nhượng quyền do không chuẩn bị kịp nguồn giống đầu dòng.

Cục Trồng trọt phản bác

Nào ngờ, cả hai văn bản do Cty Lộc Trời ban hành đều không có cơ sở pháp lý.

Theo ông Nguyễn Thanh Minh, Chánh văn phòng Bảo hộ giống cây trồng mới (Cục Trồng trọt) thì ngày 21/1/2011, Viện Lúa ĐBSCL có nộp 3 đơn đăng ký bảo hộ tại Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng mới, với các tên giống OMCS2000, OM2514, OM 2517.

Do hồ sơ còn thiếu sót ở mục 3a (tên chủ sở hữu bản quyền giống) và nộp thiếu kinh phí thẩm định hồ sơ, Văn phòng Bảo hộ có thông báo số 1824/TB-TT-VPBH ngày 1/11/2011 gửi Viện Lúa ĐBSCL để khắc phục những thiếu sót trong đơn đăng ký bảo hộ. Đến thời điểm này, Văn phòng Bảo hộ vẫn không nhận được phản hồi từ phía chủ sở hữu.

Chiểu theo Điều 176, Luật Sở hữu Trí tuệ, Văn phòng Bảo hộ giống mới đã từ chối 3 đơn bảo hộ nói trên. Bởi từ năm 2011 đến nay, rất nhiều đơn vị đã nhân giống, kinh doanh các giống lúa này (tức không đảm bảo tính mới). Như vậy Viện chưa có quyền độc quyền tác giả với 3 giống lúa này.

Do giống chưa được cấp bằng bảo hộ, các đơn vị SX, kinh doanh được quyền SX, kinh doanh 3 giống lúa này mà không phải xin phép bất cứ một đơn vị nào.

Cũng theo ông Minh, riêng đối với trường hợp giống lúa OM5451 đã được cấp Bằng bảo hộ số 121.VN.2012 cho Viện Lúa ĐBSCL. Tuy nhiên, đến nay Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng chưa nhận được đề nghị chuyển giao, chuyển nhượng giống OM5451 giữa Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long và Cty CP Tập đoàn Lộc Trời.

 Do vậy, Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng chưa ra Quyết định chấp nhận việc chuyển nhượng theo Điều 194, Luật Sở hữu trí tuệ đối với chủ sở hữu giống OM5451. Hiện tại chủ sở hữu giống lúa OM5451 vẫn thuộc về Viện Lúa ĐBSCL. Cty CP Tập Đoàn Lộc Trời chưa có quyền gì đối với giống lúa này.

Trả lời PV NNVN về sự việc này, ông Lê Phước Đức, Phó TGĐ Cty Lộc Trời, cho biết với 3 giống lúa OMCS2000, OM2514, OM2517, nếu văn phòng Bảo hộ giống cây trồng mới khẳng định từ chối cấp bằng bảo hộ, việc giải quyết vấn đề sẽ chỉ phụ thuộc vào Viện Lúa ĐBSCL và Cty Lộc Trời.

Riêng với giống OM5451, Cty đang phối hợp với Viện Lúa ĐBSCL để hoàn thiện hồ sơ để được chuyển nhượng bản quyền giống lúa OM5451 từ Viện Lúa ĐBSCL sang Cty Lộc Trời.