Bộ trưởng Đỗ Đức Duy: "Phải bán thứ thị trường cần, thay vì bán thứ chúng ta có". Ảnh: Khương Trung.
"Hiện nay, nhiều địa phương, doanh nghiệp và người sản xuất vẫn giữ tư tưởng làm ra cái gì là lập tức đem quảng bá, chào hàng sản phẩm ấy, mà chưa tìm hiểu thị trường mục tiêu cần gì", Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nói trong buổi làm việc với NAFIQPM chiều 11/3.
Theo Bộ trưởng, sản xuất cần gắn với thị trường. Trong các thị trường, cũng cần phân định rõ ràng, thị trường nào cần sớm mở cửa, thị trường nào cần nhanh chóng xúc tiến thương mại, hoặc thị trường nào cần cân nhắc, tính toán thêm.
Lấy ví dụ về thị trường Hoa Kỳ, nơi nhập khẩu một lượng lớn sản phẩm gỗ và thủy sản, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cần có thêm chính sách trợ lực cho doanh nghiệp để giữ thị phần, trước bối cảnh Tổng thổng Trump đang xem xét áp thuế đối đẳng với các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn.
Ngược lại, thị trường Halal nhiều tiềm năng, giá trị xuất khẩu cao nhưng từng quốc gia trong khối Ả Rập lại có một yêu cầu riêng. "Chúng ta phải tính, để gia nhập thị trường Halal từ FTA đã ký với Israel, hay lại đi từ UAE, nơi có nhu cầu lớn về các loại nông sản, thực phẩm", Bộ trưởng nêu vấn đề.
Một số thị trường khác, chẳng hạn như Bờ Biển Ngà, lại có quan hệ thương mại nông sản khăng khít. Thời gian qua, Việt Nam tăng xuất khẩu gạo tới quốc gia Tây Phi và cũng nhập khẩu một lượng lớn hạt điều. Đây là nền tảng để phát triển thành đối tác thương mại bền vững.
Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy yêu cầu NAFIQPM phối hợp Bộ Công Thương, các đại sự quán, hệ thống thương vụ, tham tán nông nghiệp cùng các tổ chức liên quan nghiên cứu, tham mưu, đề xuất một chương trình tổng thể về phát triển thị trường.
Gỗ và các sản phẩm thủy sản là mặt hàng xuất khẩu nhiều nhất của Việt Nam sang Hoa Kỳ. Ảnh: TL.
Ông định hướng những điểm chính, như trước khi thâm nhập thị trường, cần tìm hiểu những yêu cầu để doanh nghiệp có thể đáp ứng điều kiện gia nhập thị trường. Với một nông sản cụ thể, có thể gia nhập những thị trường nào, thị trường ấy bao gồm những tiêu chuẩn gì, có rào cản cần tháo gỡ nào về kỹ thuật hay thuế quan không.
"Phải bán thứ thị trường cần, thay vì bán thứ chúng ta có", Bộ trưởng nói và dẫn chứng, cùng là khu vực Bắc Mỹ, nhưng Hoa Kỳ nhập khẩu nhiều thủy sản, còn Canada thì lên xuống thất thường. Một phần vì thói quen tiêu dùng của người Canada, họ có thể chuyển sang các thực phẩm rẻ hơn như thịt lợn, thịt bò khi kinh tế bị ảnh hưởng.
Dù vậy, Canada lại chung khối CPTPP. Doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang quốc gia này sẽ hưởng lợi về thuế quan. Do đó, Bộ trưởng chỉ đạo cần những phân tích, đánh giá cụ thể để so sánh.
Ngoài điều kiện gia nhập, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường lưu ý NAFIQPM phối hợp chặt chẽ các đơn vị đàm phán mở cửa thị trường trong việc chọn phương pháp tiếp cận. Ông cho rằng, cách đàm phán với một thị trường đã có FTA sẽ khác so với một thị trường hoàn toàn mới, hoặc một thị trường có yếu tố ngoại giao.
Những nội dung liên quan đến chính sách thuế, quan điểm về bảo hộ trong nước, cũng như đặc điểm văn hóa, thể chế chính trị... cũng cần được tính tới.
Nhiệm vụ phát triển thị trường, vì thế, cần có sự phân biệt. Bộ trưởng gơi mở, rằng trước hết cần rà soát lại các đối tác thương mại lớn, đối tác giàu tiềm năng, hoặc có quan hệ tương hỗ, bổ sung với Việt Nam.
"Phải nghiên cứu kỹ lưỡng, xem các tiêu chuẩn của chúng ta đang ở vị trí nào so với thế giới, liệu có bị lạc hậu dẫn đến khó mở cửa thị trường, nhất là các thị trường lớn, khó tính hay không", Bộ trưởng bày tỏ.
Thủy sản là mặt hàng thế mạnh của Việt Nam, với giá trị xuất khẩu năm 2024 vượt 10 tỷ USD. Ảnh: NNVN.
Từ những phân tích kể trên, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy yêu cầu NAFIQPM gấp rút xây dựng bộ tiêu chí phân loại thị trường xuất khẩu đối với các mặt hàng nông, lâm, thủy sản chủ lực. Từ đó, giúp Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá cụ thể, chi tiết được mức độ, sự cấp thiết trong việc gia nhập thị trường.
Ông gợi mở một số chỉ tiêu đánh giá như: thị trường đã có FTA hay chưa, quy mô của thị trường lớn hay nhỏ, chính sách thuế như thế nào, nền sản xuất trong nước của quốc gia nhập khẩu đối với mặt hàng Việt Nam định xuất ra sao... Từ bảng tiêu chí ấy, mỗi thị trường sẽ có một điểm số với từng mặt hàng cụ thể.
"Nếu chấm một thị trường trên 80 điểm, có nghĩa là chúng ta phải gia nhập càng sớm càng tốt. Nếu từ 50 đến 80 điểm, có nghĩa là chúng ta sẽ xem xét gia nhập. Còn nếu dưới 50 điểm, thì chúng ta sẽ cân nhắc thêm vào thời điểm thích hợp", Bộ trưởng chia sẻ và nói thêm, rằng từ bộ tiêu chí này Bộ sẽ xây dựng được bản đồ xuất khẩu cho nông sản Việt giai đoạn 2026-2030.
Trước mắt, Bộ trưởng giao NAFIQPM tiếp tục xây dựng các vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn xuất khẩu gắn với nâng cao năng lực chế biến và liên kết theo chuỗi giá trị. Cùng với đó, phối hợp bộ, ngành liên quan xây dựng kho, hệ thống logistics để lưu trữ nông sản, giúp tăng sức tiêu thụ cho người dân.
Qua kết quả xuất khẩu 2 tháng đầu năm 2025, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhận xét, hiện có lâm sản và thủy sản là tăng cả về giá trị lẫn khối lượng xuất khẩu. Các sản phẩm khác, bao gồm cả những nông sản chính, sản phẩm thế mạnh của Việt Nam đều có dấu hiệu tăng trưởng không bền vững. Một số mặt hàng tăng giá trị nhưng giảm lượng, một số thì ngược lại.
Thứ trưởng cũng nhìn nhận, mục tiêu xuất khẩu mà Chính phủ giao trong năm 2025 là hết sức nặng nề, đòi hỏi tất cả thành phần trong chuỗi giá trị phải tăng tốc ngay từ giai đoạn đầu năm.
