Cả gan trèo tường vào nhà võ tướng giữa đêm để... hỏi vợ

Nhân ngày nguyên tiêu (rằm tháng giêng), cậu khóa sinh người làng Hoài Bão (tên nôm là làng Bịu, tổng Nội Duệ, huyện Tiên Du, nay là xã Liên Bão, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh) Nguyễn Đăng Đạo đến chùa Báo Thiên ở kinh thành Thăng Long vãn cảnh.

Vừa đến cổng chùa thì cậu khóa thấy một chiếc kiệu hoa tiến đến, xung quanh xúm xít rất nhiều nữ tỳ. Rèm kiệu mở ra, một người con gái từ trong kiệu thong thả bước xuống. Vừa thấy mặt cô gái, cậu khóa Đạo ngây người vì nhan sắc diễm lệ của cô. Thấy cô gái vào chùa, khóa Đạo cũng vào theo, và khi cô quỳ xuống trước ban thờ phật thì cậu khóa bỗng nẩy ra một ý, cậu cũng quỳ xuống sát cạnh cô, cất lời khấn rất to:

- Lạy đức Bồ tát, xin người phù hộ cho vợ chồng con được bách niên giai lão...

Nghe lời khấn đó, đám nữ tỳ xúm vào mắng nhiếc, cho cậu khóa là người hỗn xược, dám xúc phạm đến tiểu thư. Nhưng cô gái thì vẫn bình thản, bảo đám nữ tỳ:

- Thôi các em đừng ồn ã nữa, đây là chốn thiền môn, người ta làm gì thì kệ người ta.

Giọng nói dịu dàng dễ nghe, lại thêm tính tình nhân hậu của cô gái, càng khiến cho cậu khóa mê mẩn. Khi cô gái lên kiệu về, khóa Đạo đi theo cho đến tận cổng nhà cô. Hỏi thăm, chàng mới biết đó là tiểu thư của quan đề lĩnh Ngô Hiến hầu, người nắm đội ngự lâm quân bảo vệ kinh thành. Ngô Hiến hầu hiếm hoi, chỉ sinh được mình tiểu thư.

Một hôm, vào gần nửa đêm, khóa Đạo trèo tường vào dinh của Ngô Hiến hầu, đến thẳng phòng cô gái. Đang thiu thiu ngủ, chợt thấy có người đứng sững trong phòng, tiểu thư giật mình, choàng tỉnh. Nhận ra chàng trai ở chùa Báo Thiên hôm nào, tiểu thư lấy lại bình tĩnh, mở hộp lấy ra một thoi vàng:

- Nếu thày khóa thiếu tiền ăn học thì xin hãy nhận lấy, gọi là một chút lòng thành, rồi đi đi. Gia phụ là võ tướng, rất nghiêm khắc, nếu để người biết được thì không tránh khỏi hình phạt nặng nề

- Tiểu thư lầm rồi. Tôi đến để cầu hôn chứ không phải để xin tiền.

Lời đối đáp đó khiến mấy nữ tỳ ở phòng bên thức giấc, chạy sang. Thấy cảnh tượng đó, họ hét ầm lên, xúm vào giữ chặt chàng lại rồi báo với Ngô Hiến hầu. Thấy một gã trai lạ nửa đêm lẻn vào phòng con gái mình, đề lĩnh nổi trận lôi đình, thét gọi quân lính đến trói gô khóa Đạo vào cột, đợi trời sáng sẽ giải đến pháp quan để xử theo luật định.

Tiếng ồn ào bên dinh quan đề lĩnh làm quan tham tụng Phạm Công Trứ ở dinh bên cạnh tỉnh giấc. Tham tụng và đề lĩnh, tuy xuất thân một văn một võ, nhưng chơi rất thân với nhau. Quan tham tụng bèn tìm sang dinh đề lĩnh. Nghe Ngô Hiến hầu thuật chuyện, tham tụng hỏi khóa Đạo:

- Này anh kia, nhà ngươi nửa đêm trèo tường vào dinh quan đề lĩnh, có biết phạm tội gì không?

- Bẩm ngài. Tôi là học trò xứ Kinh Bắc tên là Nguyễn Đăng Đạo, đang trọ học ở kinh. Nhân một lần được gặp tiểu thư, chợt nẩy lòng thương yêu, nên tìm đến để cầu hôn, chứ không làm điều gì sai trái cả.

Nghe câu trả lời đĩnh đạc của khóa Đạo. Ngắm kỹ tướng mạo của chàng, thấy gương mặt sáng sủa, phong độ ngời ngời, quan tham tụng Phạm Công Trứ bảo đề lĩnh họ Ngô:

- Người có hành động phi thường, tất là có tài phi thường. Gã này xưng là học trò, vậy ta hãy thử tài gã xem. Nếu quả thật có tài, thì hãy tác thành cho gã. Còn nếu bất tài, là phường du côn, thì hãy gải đến pháp quan cũng chưa muộn.

Đề lĩnh họ Ngô đồng ý, sai cởi trói cho khóa Đạo, bày văn phòng tứ bảo ra. Chợt nhớ đến một đề bài phú mới ra cho các giám sinh Quốc tử giám ban sáng, tham tụng họ Phạm bèn bảo khóa Đạo làm bài phú đó. Nghe lệnh, khóa Đạo ngồi viết một mạch xong bài phú, dâng lên. Đọc xong, tham tụng họ Phạm ngây người, rồi bảo Ngô đề lĩnh:

- Có phải bác vẫn muốn kén một người có tài trạng nguyên, bảng nhãn làm rể không?

- Vâng, tôi xuất thân võ biền, ít chữ nghĩa, nên rất ngưỡng mộ những bậc tài năng về văn chương, cũng có lòng vọng tưởng thế.

Tham tụng họ Phạm chỉ vào khóa Đạo:

- Nếu vậy, thì đây chính là ứng viên số một. Xem bài phú hắn vừa làm, tôi chắc chắn rồi đây trạng nguyên, bảng nhãn không vuột khỏi tay hắn.

Nghe vậy, đề lĩnh họ Ngô đổi giận làm mừng:

- Ta đồng ý nhận anh làm rể, anh hãy dọn đến đây ở, để xôi kinh nấu sử. Nhưng chỉ sau khi đại đăng khoa (thi đỗ tiến sỹ) thì mới được tiểu đăng khoa (cưới vợ).

Mấy năm sau, Nguyễn Đăng Đạo quả nhiên thi đỗ Trạng nguyên (danh hiệu dành cho người đỗ đầu trong kỳ thi tiến sỹ). Quan đề lĩnh họ Ngô liền tổ chức một đám cưới linh đình cho hai người lấy nhau. Nhờ tài năng của mình, chẳng bao lâu Nguyễn Đăng Đạo đã làm đến chức quan cao nhất của triều đình là tể tướng. Phu nhân họ Ngô của ông cũng là người hết lòng vì dân. Những năm đói kém, bà đều dốc hết của nhà ra để cứu tế cho dân. Và câu chuyện tình của vợ chồng trạng nguyên Nguyễn Đăng Đạo được người đời truyền tụng mãi, như một câu chuyện đẹp.

Vũ Hữu Sự

(Kiến thức gia đình số 20)