Chiếu xạ nông sản xuất khẩu không còn phải 'nam tiến'

Đủ tiêu chuẩn quốc tế

Cuối tuần qua, Cục BVTV và Tham tán thương mại Australia tại Việt Nam đã có buổi làm việc và kiểm tra cuối cùng việc nâng cấp Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội nhằm chuẩn bị phục vụ cho chiếu xạ hoa quả, nhất là nhãn, vải trong niên vụ 2016.

Theo đó, Cục BVTV đánh giá Trung tâm này đã hoàn tất việc nâng cấp dây chuyền thiết bị, cơ sở vật chất đủ tiêu chuẩn quốc tế dành cho chiếu xạ các mặt hàng hoa quả.

Đối với Australia, trên cơ sở các thỏa thuận về Kiểm dịch thực vật (KDTV) giữa cơ quan KDTV hai nước, phía bạn sẽ không yêu cầu phải trực tiếp sang Việt Nam kiểm tra cơ sở chiếu xạ này, mà Việt Nam chỉ phải trình hồ sơ kỹ thuật lần cuối cho cơ quan KDTV Australia để được cơ quan KDTV  Australia cấp mã số đơn vị chiếu xạ cho các mặt hàng hoa quả XK sang nước này.

Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội (thuộc Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, Bộ KH-CN) trước đây là một đơn vị chuyên phục vụ chiếu xạ cho các mặt hàng thuộc lĩnh vực y tế, có quy mô nhỏ.

Từ cuối năm 2014, trước bối cảnh một số sản phẩm hoa quả tại phía Bắc như vải, nhãn đã được phép XK vào nhiều thị trường như Mỹ, Australia…, Bộ NN-PTNT đã phối hợp, thống nhất chủ trương với Bộ KH-CN và đã được Bộ KH-CN đồng ý bổ sung kinh phí để khẩn trương nâng cấp Trung tâm này đáp ứng yêu cầu chiếu xạ cho các hoa quả XK.

Theo tính toán ban đầu thì cuối năm 2015, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội sẽ hoàn thành việc nâng cấp để đáp ứng việc chiếu xạ cho các lô nhãn muộn XK tại phía Bắc. Tuy nhiên, kế hoạch này phải lùi lại vào năm 2016 do tiến độ nâng cấp bị trễ so với dự kiến.

Xác định việc nâng cấp Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội là mục tiêu lâu dài để đưa nhiều loại nông sản khác ở miền Bắc tiến lên chuyên nghiệp phục vụ XK, tháng 7/2015, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát đã có chuyến thăm và làm việc với các đơn vị Bộ KH-CN, theo đó Bộ trưởng đã kịp thời tháo gỡ các khó khăn về đầu tư để đưa Trung tâm kịp thời phục vụ cho việc chiếu xạ hoa quả XK từ niên vụ năm 2016.

Ông Đặng Quang Thiệu, GĐ Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội cho biết: Thực hiện chỉ đạo của Bộ KH-CN, Bộ NN-PTNT, đến nay, với tổng mức đầu tư khoảng 20 tỉ đồng, Trung tâm đã hoàn tất 100% việc nâng cấp, bổ sung thêm các khu vực bến bãi cho xe container ra vào; khu vực đóng gói; hệ thống kho lạnh đầu vào, đầu ra đảm bảo cách li môi trường; cải tạo nâng cấp cơ sở chiếu xạ như dây chuyền, cơ khí, nâng cấp hoạt độ nguồn xạ…

Đến nay, Trung tâm đã đạt tiêu chuẩn đủ điều kiện chiếu xạ cho mặt hàng nông sản nói chung, nhất là hoa quả như vải, nhãn ở phía Bắc từ vụ thu hoạch năm 2016.

Cũng theo ông Thiệu, Trung tâm đã từng có thâm niên 30 năm thực hiện chiếu xạ cho một số loại nông sản như hành, tỏi, dược liệu khô… cho một số DN, nhất là các DN trong ngành y tế tại phía Bắc. Với việc nâng cấp thêm dây chuyền và kỹ thuật phục vụ cho chiếu xạ hoa quả XK, đây sẽ là lĩnh vực mới mà Trung tâm phải nỗ lực trong năm 2016.

“Việc nâng cấp Trung tâm không chỉ để phục vụ cho XK hoa quả, do chỉ có tính chất mùa vụ. Hiện tại, các đơn hàng chiếu xạ của bên y tế, các Cty XNK khá lớn. Tuy nhiên là một đơn vị nhà nước, tới vụ thu hoạch hoa quả ở phía Bắc trong năm 2016, chúng tôi sẽ phải đặt ưu tiên hàng đầu cho việc chiếu xạ hoa quả phục vụ XK”, ông Thiệu khẳng định.

Đối với chi phí chiếu xạ hoa quả, ông Thiệu cho biết mức phí trung bình mà các DN chiếu xạ phía Nam thực hiện trong niên vụ 2016 là khoảng 0,8 USD/kg (đối với XK đi Mỹ) và khoảng 0,5 USD/kg (đối với XK đi Australia). Đây là chi phí không cao so với giá bán vải khoảng 15-20 USD/kg tại thị trường XK. Bên cạnh đó, với vai trò là đơn vị khoa học nhà nước, Trung tâm cũng sẽ kiến nghị đơn vị chủ quản có cơ chế giảm thêm phí chiếu xạ để giảm bớt chi phí cho DN, nâng cao hơn giá mua nguyên liệu cho nông dân.

Triển vọng rất lớn

Ông Hoàng Trung, Phó Cục trưởng Cục BVTV đánh giá: Việc Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội chính thức hoàn tất nâng cấp, sẵn sàng phục vụ cho chiếu xạ hoa quả XK sẽ mở ra triển vọng rất lớn cho việc XK mặt hàng này tại phía Bắc trong năm 2016, nhất là vải, nhãn bởi có nhiều thuận lợi.

Theo đó, DN xuất khẩu sẽ không còn phải vận chuyển hoa quả vào Nam để chiếu xạ như năm trước. Theo khái toán, với việc trực tiếp chiếu xạ tại Hà Nội, DN có thể giảm được từ 15-16 triệu đồng/tấn so với việc phải vận chuyển vào Nam như trước đây. Đồng thời, điều này cũng giúp rút ngắn được thời gian do phải vận chuyển xa, kéo dài thêm thời gian phân phối tại thị trường XK để đảm bảo cao nhất chất lượng sản phẩm.

Theo ông Trung, đến thời điểm này, đã có tổng cộng 5 Cty đã đăng ký XK vải, nhãn tại phía Bắc trong năm 2016 và đang phối hợp với Cục BVTV tiến hành các thủ tục cuối cùng như tiến hành đo liều lượng chiếu xạ cần thiết, phù hợp với quy cách đóng gói của mỗi Cty, đảm bảo XK được ngay từ đầu vụ.

Về lâu dài, cùng với phương pháp chiếu xạ, Cục BVTV cho rằng cần phải hướng XK hoa quả phía Bắc bằng đường biển với số lượng lớn thông qua cảng Hải Phòng. Để đảm bảo hoa quả vẫn giữ được độ tươi ngon và kéo dài thời gian phân phối tại thị trường XK, các DN có thể áp dụng thêm phương pháp bảo quản bằng container lạnh.

“Một số DN phía Nam đã XK xoài, chôm chôm, thanh long bằng phương pháp vừa chiếu xạ, vừa bảo quản trong container lạnh, XK bằng đường biển sang Mỹ mất tới 23 ngày, sau đó kéo dài thêm 1 tuần để phân phối sản phẩm ra thị trường mà vẫn giữ được chất lượng tươi ngon”, ông Trung cho biết.

Được biết, hiện Cục BVTV đã cấp được tổng cộng 29 mã số vùng trồng cho 2 vùng vải lớn nhất miền Bắc là Bắc Giang và Hải Dương, sẵn sàng nguồn nguyên liệu đủ tiêu chuẩn XK trong vụ thu hoạch 2016.