Quyết định này căn cứ trên các bằng chứng khoa học về thuốc BVTV gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, vật nuôi, hệ sinh thái, môi trường...
Nhiều nước trên thế giới đã cấm
Trước đó, Cục BVTV đã có Tờ trình gửi Bộ trưởng Bộ NN-PTNT về việc loại bỏ thuốc BVTV chứa hoạt chất 2.4 D và Paraquat ra khỏi Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam.
Theo Cục BVTV, lý do loại bỏ vì các hoạt chất này gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vật nuôi.
Việc loại bỏ thuốc chứa hoạt chất độc hại giúp người nông dân tránh các nguy cơ nhiễm bệnh
Trong các thuốc trừ cỏ chứa 2.4 D đều có một lượng chất Chlorophenol không được tổng hợp hết gọi là phenol tự do. Chlorophenol có nhiều ảnh hưởng không tốt đối với sức khỏe con người và môi trường sống do trong tự nhiên, Chlorophenol tồn tại tương đối lâu và có thể chuyển hóa thành chất Dioxin, có khả năng kích thích tế bào ung thư phát triển, gây đột biến tế bào và dị dạng cơ thể người và động vật máu nóng.
Paraquat có khả gây ảnh hưởng nhiều đến chức năng phổi, thận, tim, bị phơi nhiễm trực tiếp Paraquat qua đường da, đường hô hấp trên hay đường miệng đều có thể dẫn đến ngộ độc, thậm chí là tử vong mà không có thuốc giải độc.
Các nghiên cứu ảnh hưởng tới môi trường, hệ sinh thái cho thấy: Theo phân loại mới của GHS, Paraquat bị xếp vào nhóm rất độc với thuỷ sinh, để lại hậu quả lâu dài. Paraquat được hấp thụ nhanh và mạnh bởi keo đất.
Khi hấp thu vào đất, Paraquat phân hủy chậm DT50 từ 7-20 năm do thuốc đã bị keo đất giữ chặt và trở thành chất trơ không hoạt động. Trong nước, Paraquat không bị thủy phân hoặc quang phân. Trong môi trường nước tự nhiên, Paraquat được hấp thụ nhanh vào các hạt sa lắng hay các hạt huyền phù DT50 < 24 h.
Trên thế giới, một số tổ chức quốc tế cũng đã bày tỏ quan điểm về việc đánh giá các hoạt chất 2.4 D và Paraquat.
Diễn đàn Liên chính phủ về An toàn Hóa chất (IFCS) nhận diện Paraquat là chất độc chết người; việc lưu hành Paraquat đồng nghĩa với việc cho phép lưu hành chất độc chết người. Nhiều tổ chức quốc tế như Rainforest Alliance, Fairtrade, Forest Hội đồng Quản lý và thực phẩm khổng lồ như Dole đã tự nguyện cấm.
Đến thời điểm hiện tại, trên thế giới, Paraquat đã bị cấm sử dụng tại 32 quốc gia (27 nước châu Âu và các nước Kuwait, Bờ Biển Ngà, Syria, các tiểu vương quốc Arab, Campuchia, Ấn Độ; Trung Quốc và rất nhiều quốc gia hạn chế sử dụng) chủ yếu vì lý do ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Hoạt chất 2.4 D bị cấm tại một số nước châu Âu như Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch; một số bang của Canada, Úc và Nam Phi.
Tại Việt Nam, thuốc trừ cỏ Paraquat được đăng ký sử dụng trong BVTV từ năm 1993, thường được sử dụng trong điều kiện không đảm bảo rất dễ bị phơi nhiễm qua da và hô hấp như: nhiệt độ, độ ẩm cao, thiếu trang thiết bị bảo hộ lao động, dụng cụ phun xịt không an toàn, dễ rò rỉ, người sử dụng thiếu hiểu biết về tác hại của thuốc, khu vực phun thuốc thiếu sự kiểm soát, không có khu quy định để rửa sau khi phun thuốc, điều trị y tế thiếu thốn và tiếp xúc với thuốc thường xuyên.
Nguy hiểm hơn, Paraquat bị sử dụng làm thuốc độc trong các vụ tự tử hoặc đầu độc với liều gây chết rất nhỏ (khoảng 10ml) mà không có thuốc giải độc.
Đối với thuốc trừ cỏ chứa hoạt chất 2.4 D, là thuốc trừ cỏ chọn lọc, nội hấp có tác dụng kiểm soát các loại cỏ lá rộng và một số cỏ nhóm chác, lác được sử dụng rộng rãi do giá thành rẻ hơn so với các loại thuốc trừ cỏ khác.
Ở Việt Nam, thuốc trừ cỏ chứa 2.4 D đã được đăng ký sử dụng từ hơn 25 năm nay. Mặc dù đây là một loại thuốc trừ cỏ có hiệu quả, tuy nhiên, với đặc điểm địa hình ¾ diện tích là đồi núi, tình trạng sử dụng thuốc không đúng hướng dẫn và quy định dẫn đến việc gây ô nhiễm nguồn nước, nguồn đất, để lại dư lượng trong nông sản gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường.
Bên cạnh đó, thuốc trừ cỏ chứa 2.4 D còn là vấn đề được người dân đặc biệt quan tâm bởi 2.4 D là một trong hai thành phần chính có trong chất độc màu da cam - Agent Orange (gồm 2.4 D và 2,4,5-T (Trichlorophenoxyaxetic axit)) và chất trắng - Agent White (gồm 2.4 D và Picloram) mà quân đội Mỹ đã sử dụng làm chất diệt cỏ và rụng lá trong chiến tranh với Việt Nam. Tại nhiều kỳ họp Quốc hội, vấn đề về thuốc trừ cỏ 2.4 D đã được nhiều cử tri quan tâm và kiến nghị đề xuất loại bỏ khỏi Danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam.
Sẵn sàng các giải pháp thay thế
Quyết định của Bộ NN-PTNT về việc loại bỏ thuốc BVTV chứa hoạt chất 2.4 D và Paraquat ra khỏi Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam sẽ khiến hàng loạt sản phẩm có chứa những hoạt chất này bị loại bỏ.
Ảnh: Hoàng Anh
Hiện nay trong Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam (Ban hành theo Thông tư số 03 /2016/TT-BNNPTNT của Bộ NN-PTNT ngày 21/4/2016), thuốc BVTV có chứa hoạt chất 2.4 D có 36 tên thương phẩm; hoạt chất Paraquat có 46 tên thương phẩm.
Tuy nhiên, Cục BVTV, Bộ NN-PTNT cũng đã có những giải pháp cụ thể để thay thế các sản phẩm chứa hoạt chất bị loại bỏ.
Hiện nay trong Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam có 227 hoạt chất (74 đơn chất và 153 hỗn hợp) đăng ký sử dụng trừ cỏ trên các loại cây trồng khác nhau. Trong đó các thuốc trừ cỏ không chọn lọc, cùng công dụng với Paraquat gồm glyphosate; glufosinate-ammonium; Diuron.
Các thuốc trừ cỏ này thay thế hoàn toàn được thuốc trừ cỏ Paraquat trong Danh mục và đều có độ độc cấp tính và mãn tính thấp hơn, ngoài ra có 71 hoạt chất khác đăng ký trừ cỏ chọn lọc đối với từng nhóm cỏ và trên từng loại cây trồng (chi tiết theo phụ lục).
Tương tự, có 13 hoạt chất có thể thay thế 2.4 D trừ cỏ dại trên các loại cây trồng cũng như vùng đất không trồng trọt (trong đó có 6 hoạt chất thuốc BVTV thế hệ mới).
Box: Việc cấm sử dụng hoạt chất Paraquat và 2.4 D là hoàn toàn phù hợp và đáp ứng yêu cầu sản xuất, đảm bảo an toàn thực phẩm, sức khỏe người tiêu dùng Việt Nam. Đồng thời tăng cường áp dụng các tiến bộ KHKT trong lĩnh vực BVTV, bên cạnh đó vận động và hướng dẫn nông dân làm đất, làm cỏ thủ công khu vực trồng trọt của gia đình mình trước và trong khi trồng, kết hợp đan xen giữa phương pháp làm cỏ thủ công và sử dụng thuốc trừ cỏ chọn lọc thế hệ mới, có nguồn gốc sinh học, tránh tình trạng lạm dụng hoặc sử dụng không đúng hướng dẫn các loại thuốc trừ cỏ dẫn đến việc giảm chất lượng đất, gây ô nhiễm môi trường, gây ảnh hưởng đến con người.
