Việc các tỉnh, các địa phương thu hồi đất, giao đất tràn lan nhưng thiếu sự quản lý, thiếu quy hoạch tính toán, dẫn tới lãng phí tài nguyên đất, gây bức xúc trong xã hội. Vấn đề này tồn tại đã lâu sao không thể giải quyết, thưa ông?
Tôi được biết ở một số nước láng giềng, đất đai canh tác rất được coi trọng. Nếu muốn chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp thì chính quyền tỉnh không đủ thẩm quyền mà quyền phải ở Quốc vụ viện hay Chính phủ Trung ương. Nhưng ở ta, tỉnh có quyền chuyển đổi mục đích sử dụng đất một cách thật dễ dàng. Các tỉnh luôn có tình trạng chạy đua thành tích, chạy đua về GDP, ra sức kêu gọi thu hút đầu tư nên đôi khi không tránh khỏi để các nhà đầu tư tự đi chọn đất làm khu công nghiệp, khu chế xuất.
Vì vậy Chính phủ không nên trao quyền chuyển đổi mục đích sử dụng đất canh tác cho các địa phương?
Đúng vậy. Trao quyền cho cấp tỉnh quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng đất canh tác là không hợp lý. Thậm chí theo tôi thì nếu có nhu cầu quốc gia thì mới nên thu hồi đất đai vì cần phải giao quyền sử dụng đất cho người dân. Giao quyền là để người dân ổn định sản xuất, cần hết sức hạn chế việc thu hồi.
Như vậy, theo ông thì không nên sử dụng quyền lực nhà nước để thu hồi đất nói chung và đất canh tác nói riêng để rồi giao cho doanh nghiệp tư nhân?
Nếu doanh nghiệp, cá nhân muốn sử dụng mảnh đất đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng của người khác thì phải tiến hành thương lượng, nghĩa là phải được sự đồng tình của người được cấp chứng nhận quyền sử dụng đất. Không thương lượng được thì thôi!
Vậy ông có kiến nghị gì với Chính phủ?
Tôi phản ánh với Chính phủ là hiện nay chúng ta đang đứng trước vấn đề biến đổi khí hậu toàn cầu mà chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp nhiều như thế, liệu có nên hay không? Ở các nước rất ít khi người ta lấy đất có “cấu tượng” để làm khu công nghiệp, khu chế xuất, vì những đất đó nhờ có vi sinh vật tích lũy chất mùn hàng trăm năm mới tạo được kết cấu chứa nước, chứa không khí và chứa chất dinh dưỡng - nghĩa là tạo nên độ phì nhiêu của đất.
Chỉ nên xây dựng đường sá thật tốt rồi hướng dẫn nhà đầu tư đi xây dựng cơ sở công nghiệp tại các vùng đất bạc màu, đất đá ong, đất cát, đất trung du... Nếu để doanh nghiệp tự “chọn” đất họ sẽ chọn toàn các khu đất ven quốc lộ, ven tỉnh lộ, mà hầu hết là những đất màu mỡ vì có cấu tượng tốt. Từ Hà Nội xuống Hải Phòng không nhìn thấy cánh đồng là điều thật đáng buồn. Thế hệ sau sẽ chê trách chúng ta. Mà không chỉ thế hệ sau, hiện nay nhiều hộ nông dân đang nổi giận vì một số doanh nghiệp lấy đất của nông dân với giá rẻ rồi bán lại ngay cho doanh nghiệp với giá cao hơn rất nhiều. Như vậy thật là không thỏa đáng.
Người nông dân mất đất mà không chuyển đổi được nghề nghiệp thì không chỉ đời họ mà đời con cháu họ sẽ khốn khổ vì thất nghiệp. Ruộng đất của nông dân mất quá nhiều rồi, quá mức rồi, có khi đã quá số đất quy hoạch của Nhà nước dành cho sản xuất nông nghiệp. Đừng bao giờ để đối lập quyền lợi đất đai của dân chúng với chính sách của nhà nước. Bởi khi số đông nông dân đã nổi giận thì sẽ là chuyện lớn. Tôi thấy đã đến lúc cần kiên quyết chấm dứt việc chuyển đổi đất canh tác thành đất công nghiệp và không nên giao quyền quyết định chuyển đổi đất đai canh tác cho cấp tỉnh.
Ông đã bày tỏ quan điểm về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp nhưng còn đối với đất chuyên dùng, đất lâm nghiệp thì sao?
Không có đất nào là không quý cả. Vấn đề là chúng ta phải biết cách sử dụng cho có hiệu quả. Theo tôi, đất canh tác thì không nên chuyển đổi tiếp nữa. Còn các loại đất khác khi cần chuyển đổi thì phải chuyển đổi theo đúng luật pháp.
Như ông nói đất đai thì rất quý giá và phải sử dụng có hiệu quả. Nhưng hiện nhiều đất thu hồi theo dự án đang bị bỏ hoang không thực hiện đúng dự án thì biện pháp tối ưu nhất là gì?
Việc này đã được qui định theo luật. Đất đai sử dụng sai mục đích, quá hạn không triển khai thực hiện dự án, sử dụng không hiệu quả thì sẽ phải bị thu hồi. Luật đã qui định rồi thì cứ thế mà làm. Nếu chiếu theo luật phải thu hồi mà người có thẩm quyền, có trách nhiệm vẫn không chịu thu hồi là có lỗi.
