Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhận xét, các cơ chế hỗ trợ HTX chưa sát với thực tiễn. Ảnh: Phạm Hiếu.
Tại phiên họp tổng kết công tác năm 2022 và triển khai nhiệm vụ năm 2023 của Ban Chỉ đạo Đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, Hợp tác xã, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng: khu vực kinh tế tập thể hiện chưa phát triển như mục tiêu, yêu cầu đề ra.
Hai nguyên nhân chính được ông Dũng chỉ ra, là khu vực kinh tế tập thể, HTX chịu nhiều ảnh hưởng của Covid-19, cũng như các biến động thị trường, nguồn vốn, tài sản, chậm chuyển đổi số. Bên cạnh đó, là cơ chế, chính sách và nguồn vốn hỗ trợ chưa hợp lý so với tính chất của mô hình tại Việt Nam.
"Phong trào HTX gặp nhiều khó khăn và thách thức trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ngày càng khốc liệt; bất ổn chính trị leo thang; biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, phức tạp, khó lường; quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra rất nhanh ở khắp cả nước", Bộ trưởng nói.
Là cơ quan thường trực cấp Trung ương, nhưng Ban Chỉ đạo Đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, HTX gặp khó khăn về nhân sự khi đa số thành viên đều làm việc theo chế độ kiêm nhiệm. Ngoài ra, hầu hết các tỉnh, thành phố chưa có bộ phận giúp việc cho Ban Chỉ đạo.
Buổi làm việc chiều 7/4 là lần đầu tiên Ban chỉ đạo họp sau dịch Covid-19. Ảnh: Phạm Hiếu.
Năm 2023, cả nước tập trung triển khai quyết liệt nhiều nhiệm vụ giải pháp quan trọng về phát triển khu vực kinh tế tập thể, vốn được đề ra trong Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương đảng khóa XIII và Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 20 ban hành kèm theo Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 2/2/2023 của Chính phủ.
Để thực hiện những nhiệm vụ này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư - cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo - đề xuất bổ sung 2 phó trưởng ban chỉ đạo là lãnh đạo Ban Kinh tế Trung ương và lãnh đạo Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đồng thời kiện toàn và nâng cao vai trò của hệ thống Văn phòng Ban Chỉ đạo Quốc gia và cấp tỉnh để tham mưu, giúp việc Ban Chỉ đạo.
Thay mặt Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung đề ra một số giải pháp. Trong đó có việc xây dựng, quảng bá tốp 300 HTX điển hình hàng năm. Đây là cơ sở để các HTX trên cả nước được truyền cảm hứng về các cách làm hay để nâng cao năng lực, thích ứng với những yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Ông Trung cũng đề nghị Bộ NN-PTNT chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn địa phương triển khai hiệu quả các đề án đã ban hành như: Đề án thí điểm phát triển vùng nguyên liệu nông lâm sản đạt chuẩn phục vụ chế biến và tiêu thụ giai đoạn 2021-2025, Đề án phát triển HTX thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL đến năm 2025, định hướng đến năm 2030...
Một trong những điểm được cho là "nghẽn" trong việc phát triển HTX, là nguồn vốn. Do đó, Thứ trưởng Trung đề nghị Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ, Quốc hội xem xét giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các quỹ tín dụng nhân dân xuống 10%, miễn thuế lợi tức vốn góp của thành viên.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam định hướng phát triển HTX gắn với vùng nguyên liệu.
Tại hội nghị, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho biết, trong công tác chỉ đạo, điều hành, Bộ NN-PTNT định hướng phát triển HTX gắn với vùng nguyên liệu, chuỗi sản xuất. Ông nêu một số mô hình đã, đang và sẽ cho hiệu quả như: trái cây tại Sơn La, cà phê Tây Nguyên, rừng gỗ lớn tại khu vực Quảng Trị, Thừa Thiên Huế rừng, hay lúa chất lượng cao ở ĐBSCL.
Thứ trưởng nhìn nhận, trong nền kinh tế thị trường, HTX chịu nhiều sự cạnh tranh từ khối doanh nghiệp. Tuy nhiên, với đặc thù của ngành, những tiêu chí như doanh thu, quy mô, lợi nhuận không hoàn toàn phù hợp với HTX nông nghiệp.
"Số lượng có thể không phản ánh đúng sự phát triển của HTX. Ngành nông nghiệp đang xây dựng những HTX mới theo hướng đa dịch vụ, liên kết theo chuỗi và nâng cao chất lượng, vệ sinh, an toàn thực phẩm", Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.
Nhằm nâng cao tính chủ động cho HTX, Bộ NN-PTNT đã phối hợp Bộ Lao động Thương binh và Xã hội xây dựng và cấp "chứng chỉ nghề" cho giám đốc HTX. Thứ trưởng Nam nhìn nhận, điều này sẽ giúp những người trực tiếp sản xuất có thêm tự tin và tư duy về kinh tế nông nghiệp.
Số lượng HTX trên cả nước hiện gần 30.000, trong đó khoảng hai phần ba là HTX nông nghiệp.
Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam vui mừng cho biết, sự hợp tác giữa HTX và tổ hợp tác, cũng như số lượng HTX chuyên ngành có xu hướng tăng thời gian qua.
"Tại nhiều vùng chúng tôi khảo sát, các HTX chăn nuôi đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ sang nông nghiệp xanh, nông nghiệp tuần hoàn. Rõ ràng, thành viên HTX đã ý thức rõ hơn về trách nhiệm của bản thân trong nền kinh tế, xã hội", ông Bảo bày tỏ.
Cùng với tổ chức sản xuất, ông Bảo đề nghị Chính phủ, các Bộ, ban, ngành, địa phương quan tâm nhiều hơn tới hoạt động xúc tiến thương mại, cũng như tìm ra những hướng phát triển riêng, đặc thù trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng mở rộng.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến hết năm 2022, cả nước có gần 29.378 HTX, tăng hơn 2.000 HTX (tương ứng 7%) so với năm 2021. Ngoài ra, là 125 liên hiệp HTX, tăng 18 liên hiệp HTX và 71.000 tổ hợp tác.
