Nhà văn hóa Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003).
Di sản văn hóa Nguyễn Đình Thi được thể hiện ở nhiều lĩnh vực, từ văn học, triết học đến sân khấu, âm nhạc. Vì vậy, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nguyễn Đình Thi, hội thảo khoa học toàn quốc “Di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay” được Hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương, Thành ủy Hà Nội và báo Nhân Dân phối hợp tổ chức khá long trọng vào chiều 12/12 tại mảnh đất mà Nguyễn Đình Thi từng ngợi ca “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây. Đây lắng hồn núi sông ngàn năm. Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội, Hà Nội mến yêu”.
Sinh ngày 20/12/1924, Nguyễn Đình Thi thành danh khi còn rất trẻ. Ông nghiên cứu triết học, viết lý luận phê bình từ năm 20 tuổi. Là đại biểu Quốc hội khóa đầu tiên, Nguyễn Đình Thi từng đảm nhận nhiều cương vị lãnh đạo như Tổng thư ký Hội Văn hóa cứu quốc, Tổng thư ký Hội Văn nghệ, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam.
Tuy nhiên, mọi chức tước rồi cũng trôi qua và cũng mờ xa “người ra đi đầu không ngoảnh lại, sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”, di sản văn hóa Nguyễn Đình Thi chính là tác phẩm của ông. Trong bài thơ “Những câu hỏi lớn”, Nguyễn Đình Thi viết: “Cúc vàng ơi có phải/ Công bằng đầu tiên là bát cơm mỗi nhà/ Giải phóng đầu tiên là khỏi đói rét ngu tối/ Phẩm giá đầu tiên là có việc làm/ Tự do đầu tiên là được lựa chọn/ Bình đẳng đầu tiên là ngang nhau nam nữ/ Nhân nghĩa đầu tiên là coi trọng mạng sống con người/ Hy vọng đầu tiên là ở trong suy nghĩ/ Hạnh phúc đầu tiên là yêu và thương”.
Vì vậy, khi phát biểu tại hội thảo khoa học toàn quốc “Di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay”, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa bày tỏ: “Từ cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Thi, có thể rút ra bài học lớn đối với hoạt động sáng tạo nghệ thuật, đó là: Chỉ khi nào nghệ sĩ gắn bó máu thịt với quê hương, đất nước; sáng tạo dưới ánh sáng của lý tưởng cao đẹp; hướng tới mục tiêu cao cả là phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc thì tác phẩm của họ mới thực sự có giá trị cao, có sức lan tỏa sâu rộng và bền vững trong lòng công chúng”.
Hội thảo "Di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay” tổ chức tại Hà Nội.
Bên cạnh hai ca khúc lừng lẫy “Diệt phát xít” viết năm 1945 và “Người Hà Nội” viết năm 1946, di sản văn hóa Nguyễn Đình Thi còn để lại cho sân khấu nhiều kịch bản xuất sắc như “Rừng trúc”, “Con nai đen”, “Nguyễn Trãi ở Đông Quan”...
Với văn chương, Nguyễn Đình Thi có các tiểu thuyết “Xung kích”, “Vỡ bờ”, “Mặt trận trên cao”, “Vào lửa”... Cho nên, không có gì quá lời, khi những trí thức kế cận như giáo sư Phong Lê, giáo sư Mã Giang Lân, nhà thơ Vũ Quần Phương đều khẳng định Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ lớn, một nhà văn hóa lớn trên nhiều phương diện và di sản của ông có vị trí đặc biệt trong đời sống tinh thần người Việt Nam hôm nay và mai sau.
Tuy nhiên, lĩnh vực Nguyễn Đình Thi tâm huyết nhất và dành nhiều thời gian sáng tạo nhất là thi ca. Không chỉ có những vần điệu tài hoa “Ôi những cánh đồng quê chảy máu/ Dây thép gai đâm nát trời chiều/ Những đêm dài hành quân nung nấu/ Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu”, Nguyễn Đình Thi còn có nhiều câu thơ chất chứa suy tư: “Vì yêu nên có gan dạ/ Vì biết nên không nói gì”.
Trong thơ Nguyễn Đình Thi, vừa thấy gần gũi ân cần “Cỏ mềm thơm mãi dấu chân em”, vừa thấy xa xôi day dứt “Những nỗi vất vả thành niềm an ủi/ Giọt nước mắt thành giọt mặt trời”. Cuộc đời 79 năm của Nguyễn Đình Thi cũng lắm lúc bâng khuâng và cồn cào: “Anh mang nỗi nhớ em/ Đi qua cuộc đời như con thú bị săn đuổi/ Ngày ngày các vết thương/ Nhỏ những giọt im lặng trên đường”.
Nhận định về thế giới thơ Nguyễn Đình Thi, nhà thơ Hữu Thỉnh cho rằng Nguyễn Đình Thi rất khổ công để tạo ra những hợp âm, đa thanh, đa tầng. Và khi đã tạo ra được cái trục lớn của thi tứ thì ông như một phù thủy ngôn từ, tung hứng rất nhiều phù phép, tạo ra cho người đọc cái tâm thế đứng trước những lối rẽ, những nẻo ngoặt, luôn luôn xuất hiện yếu tố bất ngờ. Với cái trục thi tứ lớn đó, ông đẩy cảm hứng tung hoành, không bị vướng vào những vần điệu cũ, lướt qua cái êm ái quen thuộc để hiển hiện như luống đất vỡ hoang.
Giữa nhạc và vần, ông chọn nhạc. Giữa cái tinh khôi và cái đầy đủ, ông chọn cái tinh khôi. Giữa hướng ngoại và hướng nội, ông chọn hướng nội. Ông không thể hạ bút nếu không xuất hiện một tư tưởng. Ông giải quyết khá sớm. Ông thuộc kiểu nhà thơ có thể tạo ra thói quen mới cho người đọc. Ông không ngại đưa các tố chất văn xuôi vào thơ, cả những lời thoại, có lúc rất khách quan, nhà thơ như đứng lùi xa để cho sự sống lên tiếng. Có lúc đột ngột rút ruột những tâm sự, những nỗi đau riêng.
