Ngày 26/11/2013 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành QĐ 72 về Quy định cơ chế, chính sách tài chính đối với khu kinh tế cửa khẩu nhằm phát triển kinh tế xã hội, thu hút đầu tư vào các khu vực cửa khẩu Quốc tế.
Kể từ khi QĐ có hiệu lực, các cửa khẩu Quốc tế Cầu Treo Hương Sơn, Hà Tĩnh, Lao Bảo, Quảng Trị đã rầm rộ hẳn lên bởi các doanh nghiệp trong và ngoài nước đua nhau đầu tư vào. Khu hành chính cổng B được XD hoành tráng, hiện đại hàng ngàn tỷ đồng, doanh nghiệp và người dân trong vùng hưởng lợi có cơ hội nắm bắt làm ăn như diều được gió.
Bỗng dưng, ngày 15 tháng 8 năm 2014, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 109 thực hiện một số điều từ Quyết định 72 về cơ chế chính sách tài chính đối với Khu kinh tế cửa khẩu. Thông tư của Bộ tài chính như cú sốc lớn đối với các nhà đầu tư cũng như nhân dân trong khu kinh tế.
Hiệu lực từ một Quyết định
Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Hương Sơn, Hà Tĩnh bao gồm các xã Sơn Tây, Sơn Kim 1, Sơn Kim 2 và thị trấn Tây Sơn với tổng diện tích 56.684 ha. Tuy mới đi vào hoạt động hơn 5 năm, (từ 2009-2014) nhưng đã có đến gần 200 doanh nghiệp với hơn 1.000 hộ kinh doanh đã được cấp đăng ký kinh doanh, mỗi năm đóng góp vào ngân sách nhà nước trên 100 tỷ đồng.
Cũng một chế độ, chính sách nhưng khu kinh tế Lao Bảo, Quảng Trị luôn được ví một khu kinh tế thương mại sầm uất nhất khu vực. Sau hơn 15 năm hình thành, phát triển đến nay đã thu hút trên 45.000 người đến làm ăn, sinh sống với 425 doanh nghiệp, 3000 hộ kinh doanh cá thể.
Đặc biệt thu hút được 63 dự án đầu tư trong và ngoài nước, với tổng số vốn đầu tư đạt trên 4000 tỷ đồng, quy mô diện tích đất thuê sử dụng là 270ha. Ngoài ra khu kinh tế Lao Bảo còn có 380 phương án kinh doanh thương mại, dịch vụ được cấp giấy chứng nhận đầu tư, với tổng số vốn đăng ký 1.300 tỷ đồng, giải quyết việc làm ổn định cho 4.500 lao động trên địa bàn huyện Hương Hóa, tỉnh Quảng Trị với trên 500 lao động gián tiếp của các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn khu kinh tế thương mại Lao Bảo.
Đến Thông tư 109 như gà mắc tóc
Phải khẳng định rằng, QĐ 72 của Thủ tướng Chình phủ ban hành được các tỉnh có khu kinh tế cửa khẩu thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả, đưa lại lợi ích cho xã hội và nhân dân trong vùng.
Thế nhưng, khi Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 109/2014/TT-BTC hướng dẫn thực hiện một số điều của Quyết định số 72/2013/QĐ-TTg ngày 26/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ khi áp dụng vào thực tế đã nảy sinh không ít vướng mắc, bất cập.
Cụ thể, tại khu KT-TM đặc biệt Lao Bảo (Quảng Trị), được hưởng chính sách ưu đãi: “Hàng hoá sản xuất, gia công, tái chế, lắp ráp tại KKT-TM Lao Bảo có sử dụng nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài khi nhập khẩu vào nội địa Việt Nam chỉ phải nộp thuế nhập khẩu đối với phần nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu cấu thành trong sản phẩm hàng hoá đó” (điều 23, quyết định 11/2005). Tuy nhiên, trong Quyết định 72 và Thông tư 109 thì cách tính thuế suất đã thay đổi là “mức thuế suất của mặt hàng nhập khẩu vào nội địa Việt Nam”.
Điều này sẽ dẫn đến hệ quả là DN trong khu KT-TM đặc biệt Lao Bảo, Cầu Treo sẽ phải chịu thuế cao hơn so với DN nội địa. Do đó, tỉnh Quảng Trị đề nghị Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét giữ nguyên chính sách ưu đãi về thuế tại Quyết định 11/2005 “Ban hành Quy chế Khu Kinh tế - Thương mại đặc biệt Lao Bảo”.
Bởi trong danh mục hàng hoá không bán miễn thuế cho khách du lịch tham quan khu phi thuế quan và KKT cửa khẩu, có hàng chục nhóm mặt hàng, trong đó có rượu, bia. Tuy nhiên, đây là hai mặt hàng có sức hấp dẫn đầu tư, mua sắm. Vì vậy, nhiều DN đề nghị thay vì không bán miễn thuế, Chính phủ cần quy định bán miễn thuế trong một giới hạn cho phép (1 triệu đồng/người/ngày).
Điều này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế. Thông tư 109 cũng có những chính sách phân biệt mức ưu đãi về thuế suất đối với khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu có hàng rào cứng và không có hàng rào cứng.
Điều này sẽ khiến các khu phi thuế quan thuộc KKT cửa khẩu không có hàng rào cứng ngăn cách như Lao Bảo (Quảng Trị), Cầu Treo (Hà Tĩnh) bị giảm bớt ưu đãi, trái với Quyết định 72 của Thủ tướng Chính phủ. Sự phân biệt này cũng thể hiện ở phương diện thuế tiêu thụ đặc biệt, làm giảm chính sách ưu đãi của khu phi thuế quan chưa có hàng rào cứng là chưa phù hợp với Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt và Quyết định 72.
Doanh nghiệp lao đao
Trao đổi về nhưng vướng mắc Thông tư109/2014/TT-BTC ông Trần Thanh Phúc, Phó Chi cục trưởng Hải quan Khu kinh tế cửa khẩu Cầu Treo huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) Cho biết:Từ khi Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo được thành lập, các doanh nghiệp kinh doanh thương mại hoạt động theo hình thức nhập khẩu hàng hoá miễn thuế về bán cho cư dân trong Khu Kinh tế, đồng thời, xuất khẩu một phần hàng có xuất xứ nước ngoài (có nộp thuế) vào nội địa và tái xuất ra nước ngoài.
Thế nhưng khi Thông tư 109 ban hành có hiệu lực từ 01/10/2014 đã gây tác động mạnh mẽ đến doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nhà nước trong Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo. Để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh có hiệu quả, nên cần có sự điều chỉnh sao cho phù hợp với thực tế hiện nay.
Ông Nguyễn Anh Tuấn Giám đốc chi nhánh ngân hàng Agribank thị trấn Tây Sơn, khu kinh tế cửa khẩu cho rằng: Kể từ khi Thông tư 109 Bộ tài chính ban hành, các mặt hàng quy định nhập khẩu vào Việt Nam phải nộp thuế ngay tại cổng A. Khác với trước đây, các doanh nghiệp cứ thế mà tuồn hàng về tập kết trong khu kinh tế khi xuất, nhập đến đâu làm thủ tục đến đó và họ luôn vay nguồn ngân hàng của chúng tôi để nhập hàng về dự trữ.
Nhưng nay đi chuyến nào phải nộp thuế chuyến đó nên họ không vay ngân hàng như trước đây nữa. Đây thể hiện từ một chính sách chưa thực sự sát đúng, dẫn đến khu kinh tế cửa khẩu ngày một teo nhỏ lại, không sầm uất như trước nữa.
Còn ông Nguyễn Văn Minh Chủ tịch Hội doanh nghiệp khu KT Lao Bảo cho rằng: Quy định các loại hàng hoá khi nhập khẩu vào khu phi thuế quan phải “chịu thuế ngay” (nghĩa là phải nộp thuế ngay tại cổng A) theo Thông tư 109 là chưa chuẩn xác, chưa đúng với Quyết định 72 và một số văn bản khác, trong đó mâu thuẫn với chính phụ lục của Thông tư 109.
Bởi hiện nay, trong KKT Lao Bảo có lượng hàng nhập khẩu vào chưa tiêu thụ trị giá trên 727 tỷ đồng. Theo quy định của Thông tư 109 thì số hàng hoá này phải chịu thuế ngay,phải quay trở lại cửa khẩu để tính nộp thuế mtj lần. Như vậy các DN sẽ gặp rất nhiều khó khăn, dẫn đến nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước phải đắp chiếu chờ khi cuốn gói ra đi vì chính sách bất cấp trên.
