Giáo dục giá trị không phải bằng lời nói

TS.Trần Thành Nam

Mới đây, nhân vật Khá Bảnh lại gây “bão mạng” khi hình ảnh mình được nhiều bạn trẻ, trong đó có không ít bạn còn nguyên đồng phục, thậm chí cả người lớn xin chữ ký, xin chụp ảnh, phấn khích gọi tên. Điều này khiến không ít người tỏ ra lo lắng khi dường như các giá trị, chuẩn mực của giới trẻ đã thay đổi?

Những bạn có hành động tỏ ra cuồng với hiện tượng Khá Bảnh này đều đang ở độ tuổi teen. Mà đặc điểm tâm lý, định hướng giá trị của các bạn tuổi teen bây giờ không theo giá trị trước đây (giá trị truyền thống) mà luôn có xu hướng tìm sự kích thích, những điều mới lạ, không nhàm chán thậm chí những gì nổi loạn.

Nhìn dưới góc độ tích cực thì điều này phản ánh các bạn muốn khám phá, tìm kiếm sự mới lạ, tìm kiếm giới hạn bản thân có thể làm được gì. Sự kiện chào đón Khá Bảnh cũng giống như việc chúng ta chụp hình với ngôi nhà đẹp, ô tô sang hay một ngôi sao điện ảnh, người nổi tiếng, hiện tượng độc đáo thậm chí cả tai tiếng nào đó để đưa lên mạng thôi. Khá Bảnh cũng là một trong những dạng khiến các em tìm kiếm sự kích thích mới lạ. Chúng ta cũng không cần phải lo lắng là giới trẻ thần tượng bạn này. Vì đây chỉ là một hiện tượng vui thích giải trí giống như Lệ Rơi trước đây.

Giới trẻ thích chẳng qua là do phong cách lạ, đôi khi kiểu tóc buồn cười hoặc là dáng ngổ ngáo, kỳ dị… Chỉ mang tính chất giải trí với suy nghĩ “ờ người này nổi tiếng” chứ không đến mức thần tượng kiểu chụp ảnh rồi mang về treo trong nhà, gắn bó với thần tượng bằng những buổi sinh hoạt của CLB Fan.

Theo cách lý giải của ông, thì dường như việc tung hô Khá Bảnh của giới trẻ hiện nay không đáng quan ngại sao?

Không. Như trên tôi nói là xét về mặt tích cực, còn rõ ràng hiện tượng này cũng là vấn đề khiến người lớn phải lưu tâm. Rõ ràng là định hướng giá trị của giới trẻ càng ngày càng khác so với trước đây. Và những yếu tố độc, mới, lạ không nhất thiết hợp lý, giá trị đích mà các bạn ấy cũng ngưỡng mộ.

Vậy nguyên nhân của sự lệch lạc trong lựa chọn thần tượng của các bạn trẻ (như ông gọi là định hướng giá trị) là do đâu?

Theo tôi, nguyên nhân là do công tác giáo dục định hướng giá trị cho giới trẻ hiện nay có nhiều vấn đề. Như tôi từng nói, những bạn hay ngưỡng mộ, hay thể hiện sự yêu thích với những hành động Khá Bảnh hầu như là tuổi teen. Mà ở độ tuổi này tâm lý các em luôn luôn muốn thể hiện và muốn khám phá. Khám phá những điều bố mẹ cấm, nhà trường cấm. Càng cấm thì chúng có xu hướng thích làm. Trong khi đó, ở trên mạng, chẳng mấy ai lên mạng đưa ra những hình ảnh, bình luận tiêu cực giống nhân vật Khá Bảnh - thể hiện tư tưởng phá luật… đôi khi đó lại là đặc điểm của một số bạn trẻ cũng có xu hướng muốn vượt ra ngoài khuôn khổ.

Và các bạn ấy chính là những người đầu têu. Trong đám đông tung hô Khá Bảnh đó, tôi nghĩ rằng không phải ai cũng biết đến nhân vật này, không biết anh ta nổi tiếng về vấn đề gì. Nhưng bị tâm lý a dua theo các thành viên khác trong nhóm, một số người nhận ra và bắt đầu có hành động thể hiện sự ngưỡng mộ… làm cho đám đông hùa theo. Đám đông càng lớn, tính ham vui, hành xử them cảm xúc, bắt chước theo người khác mà không có lý tính gì càng nhiều. Giống như kiểu một người đứng giữa đướng ngửa mặt lên trời thế là mọi người đi ngang qua đều dừng lại ngửa mặt lên trời nhìn theo mà không biết nhìn điều gì… Hiện tượng này tương tự như vậy.

Tôi cho rằng giới trẻ chưa đến mức chọn Khá Bảnh là thần tượng mà chỉ dừng ở mức vui chơi, giải trí mà thôi. Nhưng dù gì đi chăng nữa thì cũng đáng để người lớn chúng ta lưu tâm. Khi một người vào tù ra tội, một người có hành động xăm trổ, hổ báo mà được tung hô như thế cuối cùng sẽ tạo ấn tượng sai lầm cho giới trẻ. Các bạn sẽ nghĩ muốn được chú ý, muốn được nổi tiếng thì phải làm như thế, thậm chí còn làm độc hơn người ta mới được chú ý đến.

Khá Bảnh được nhiều em học sinh vây quanh xin chữ ký

Nếu chúng ta không ngăn chặn kịp thời, theo ông hệ quả xảy ra có thực sự nghiêm trọng không?

Nếu những hiện tượng này vẫn tiếp diễn, những kênh truyền thông kiểu như này (Khá Bảnh có một kênh Yotube) mà không được quản lý… rất nhiều người tiếp cận được sẽ tạo nên một ấn tượng sai lầm trong các bạn tuổi teen… tuổi phá phách, nổi loạn, tuổi muốn khám phá giới hạn của bản thân mình thì nó sẽ bắt chước và làm những hành động đấy. Chúng sẽ nghĩ vi phạm pháp luật, nói tục, chửi bậy vẫn được chào đón, vẫn được nổi tiếng thì mình có độc hơn cũng chả làm sao. Điều này thực sự không tốt cho giới trẻ và cho xã hội.

Đề phòng ngừa, xuất phát đầu tiên là phải giáo dục giá trị cho giới trẻ. Nhưng giờ “nói đến giáo dục giá trị, giáo dục đạo đức các bạn trẻ sẽ cười đấy bởi vì tất cả người lớn chỉ nói mà không làm. Và những người giống như Khá Bảnh lại được các bạn tin rằng nói là làm. Vì thế, việc chúng ta cần làm là giúp các bạn trẻ tự nhận ra được những hiện tượng đấy là những hiện tượng phản xã hội, những hiện tượng đấy là hiện tượng cần lên án chứ không phải là hiện tượng được cổ vũ.

Theo đó, công cuộc giáo dục giá trị cho thế hệ trẻ là công việc của toàn xã hội chứ không chỉ của riêng ngành giáo dục. Và người quan trọng nhất chính là bố mẹ, tiếp đến là giáo dục trong nhà trường. Quan trọng nhất đối với giáo dục giá trị không phải bằng lời nói, bằng mồm mà bố mẹ giáo viên phải là những người giáo dục con mình, học trò của mình những giá trị bằng chính những hành động cụ thể.

Xin cảm ơn ông!