Hỏa hoạn mùa khô từ nhiều năm nay đã trở thành ám ảnh của cộng đồng. Dù ý thức phòng chống hỏa hoạn mùa khô được nâng cao trong xã hội, nhưng thực trạng tồn tại những khu nhà ổ chuột vẫn là sự bất an.
Cơ quan chức năng xác định, các căn nhà bị cháy trong vụ hỏa hoạn đêm 1/4 ở quận 8, TP.HCM đều nằm trong diện giải tỏa nằm ven kênh Tàu Hủ. Do được xây dựng tạm bợ bằng ván ép nên khi ngọn lửa bùng lên từ một xưởng gỗ thì biện pháp chữa cháy tại chỗ không thể phát huy tác dụng. Trước mắt, những hộ dân bị ảnh hưởng từ vụ hỏa hoạn được chính quyền địa phương sắp xếp nơi ăn chốn ở, để chờ chính sách an cư tiếp theo.
Thời gian gần đây, TP.HCM thực hiện nhiều giải pháp chỉnh trang đô thị, nhưng vẫn chưa xóa hết những khu nhà ổ chuột. Di chuyển dọc đại lộ Võ Văn Kiệt rất thông thoáng và hiện đại, không khó để nhận ra những ngôi nhà lụp xụp thuộc địa bàn quận 4, quận 6 và quận 8 lấn ra kênh rạch khá nhếch nhác. Dù đã lên kế hoạch di dời, nhưng chưa kịp triển khai thì đã xảy ra vụ cháy đáng hãi hùng.
TP.HCM có hệ thống kênh rạch bị ô nhiễm nặng nề. Ngoài kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè đã được cải thiện, thì vẫn còn nhiều kênh rạch bối mùi hôi thối vì rác thải. Những khu nhà ổ chuột ven kênh rạch phần lớn hình thành tự phát, quy tụ người nghèo khắp nơi kéo về quần tụ với những nghề mưu sinh cực nhọc. Họ chịu đựng cuộc sống tăm tối trong điều kiện không đảm bảo vệ sinh tối thiểu, không chỉ ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe chính họ. Cho nên, giải quyết những khu nhà ổ chuột ven kênh rạch cũng đồng nghĩa với việc giải bài toán phát triển cho một bộ phận người dân không miếng đất cắm dùi.
Hiện nay, TP.HCM đã có quy hoạch cơ bản cho hệ thống cải tạo diện mạo kênh rạch nội thành, nhưng vẫn còn nhiều vướng mắc về tài chính hỗ trợ và thủ tục pháp lý đối với người dân được tái định cư. Bởi lẽ, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã đưa ra đề xuất "giải tỏa trắng" không gian trục nhiều kênh rạch để giảm thiểu những hậu quả môi trường khó lường cho cộng đồng.
Như một bức tranh trái ngược với tốc độ xuất hiện những tòa cao ốc chọc trời, khi có dịp cận cảnh những khu ổ chuột ở kênh Đôi, kênh Tẻ. Đó là những căn nhà xập xệ được chèo chống vài chiếc cọc trên mặt nước sình lầy tù đọng và được che chắn bằng những mảnh tôn hoặc bìa các tông. Tuy nhiên, ô nhiễm nghiêm trọng nhất tại TP.HCM là rạch Xuyên Tâm với chiều dài 6,2 km ở quận Bình Thạnh với 1600 hộ dân chen chúc.
Ngoài những khu nhà ổ chuột ven kênh rạch, TP.HCM còn những khu nhà ổ chuột ngay trung tâm như khu Mả Lạng thuộc phường Nguyễn Cư Trinh, quận 1 với hơn 500 hộ dân khoảng 2500 nhân khẩu mà mỗi hộ chỉ vỏn vẹn 5-7 mét vuông theo kiểu gác treo tự chế. Vật dụng bề bộn và dây điện chằng chịt tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ. Vì vậy, từ vụ cháy đêm 1/4, cần khẩn thiết nhắc nhở nỗi lo hỏa hoạn mùa khô ở TP.HCM gắn liền với những khu nhà ổ chuột.
