Tỉnh Lào Cai đề xuất loại bỏ quy hoạch thủy điện chiếm nhiều diện tích rừng tự nhiên. Ảnh: H.Đ
Đề xuất loại 8 dự án thủy điện khỏi quy hoạch
Theo thống kê, tỉnh Lào Cai hiện có 130 dự án thủy điện đã được phê duyệt quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ với tổng công suất 1.573,95MW và 5 dự án thủy điện đang được nghiên cứu bổ sung vào quy hoạch gồm: Thủy điện Bảo Hà 75MW, thủy điện Thái Niên 75MW trên sông Hồng; Cụm thủy điện A Lù 1, A Lù 2, A Lù 3 tổng công suất khoảng 45,5MW.
Trong số 130 dự án thủy điện đã được phê duyệt quy hoạch nói trên, 67 dự án thủy điện hoàn thành phát điện với tổng công suất 1.080,35MW; 8 dự án thủy điện đang triển khai thi công xây dựng với tổng công suất 85MW.
Dự kiến hết năm 2022, có thêm 4 dự án thủy điện hoàn thành phát điện; 28 dự án thủy điện đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với tổng công suất 173,6MW; 38 dự án thủy điện đang nghiên cứu lập hồ sơ đề xuất chủ trương đầu tư với tổng công suất 235MW.
Tuy nhiên, để tăng cường thực hiện các biện pháp quản lý quy hoạch, đầu tư xây dựng và vận hành khai thác dự án thủy điện, tỉnh Lào Cai đề xuất loại khỏi quy hoạch một số dự án ảnh hưởng đến rừng tự nhiên, cấp nước thủy lợi như: Thủy điện Yên Hà 1, Yên Hà 2, Yên Hà 3, Nậm Cang 2, Phố Cũ 1, Phố Cũ 2, Nậm Nhùn 2, Nậm Nhùn 3 và không cho phép nghiên cứu 14 dự án thủy điện có công suất lắp máy nhỏ hơn 10MW gồm: Thủy điện Khe Vai, Khe Đăm, Bản Bẻ, Nghĩa Đô, Xuân Thượng, Khe Lếch, Mường Vi, Bản Liền.
Tỉnh này cũng giao Sở Công Thương chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức rà soát, đánh giá tổng thể quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn.
Đặc biệt, tỉnh này khẳng định, kiên quyết loại ra khỏi quy hoạch đối với các dự án thủy điện nhỏ không đảm bảo hiệu quả kinh tế, chiếm nhiều diện tích đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng lớn đến dân cư và tác động xấu đến môi trường…
Người nuôi cá hồi bị tác động tiêu cực từ việc xây dựng đập của thủy điện Mây Hồ. Ảnh: H.Đ
Không ít thủy điện tác động tiêu cực đến người dân
Thực tế tại Lào Cai một số dự án thủy điện có tác động tiêu cực, ảnh hưởng đến đời sống người dân địa phương như gây ngập úng, sụt lún nhà ở, ngập úng cây trồng, làm mất diện tích đất sản xuất; công trình khi xây dựng gây ô nhiễm môi trường sinh thái; đường giao thông xuống cấp do vận chuyển vật liệu thi công dự án. Trong đó, có những dự án thủy điện đã đi vào hoạt động nhưng chậm trễ khắc phục hậu quả.
Tỉnh Lào Cai cũng chỉ rõ nguyên nhân gây ra là do việc thống kê, rà soát các thiệt hại của người dân bị ảnh hưởng của dự án thủy điện chưa kịp thời, chính xác. Công tác lập phương án, áp giá và phê duyệt kinh phí đền bù chưa đồng bộ, hỗ trợ kinh phí cho người dân chậm, gây bức xúc trong nhân dân; công tác khảo sát, xác định vùng ranh giới phải giải phóng mặt bằng của các dự án thủy điện chưa được rõ ràng;
Dự báo mức độ ảnh hưởng chưa chính xác, dẫn đến khi thực hiện số hộ ngoài ranh giới giải phóng mặt bằng của dự án bị ảnh hưởng cao hơn so với số lượng dự tính trong dự án như: thủy điện Phúc Long, thủy điện Vĩnh Hà, thủy điện Mây Hồ…Cấp ủy, chính quyền địa phương cấp xã chưa thực sự quan tâm phối hợp với các chủ đầu tư trong việc thống kê, rà soát các hộ bị thiệt hại; việc đánh giá tác động môi trường của một số dự án thủy điện chưa sát với thực tế; chủ đầu tư các dự án thủy điện chưa quan tâm đến việc giải quyết triệt để ý kiến, kiến nghị của người dân bị ảnh hưởng, còn có thái độ chây ỳ, chưa phối hợp tốt với chính quyền địa phương các cấp.
Đặc biệt, người đứng đầu các doanh nghiệp ít khi làm việc trực tiếp với chính quyền địa phương để thống nhất phương án giải quyết hài hòa lợi ích của các bên. Để kịp thời khắc phục những tồn tại, tỉnh Lào Cai tăng cường công tác giám sát, nâng cao trách nhiệm công tác quản lý nhà nước về môi trường trong việc lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường; dự báo và có giải pháp khắc phục mọi ảnh hưởng của dự án đối với khu vực giáp với phạm vi, ranh giới của dự án.
Yêu cầu chủ đầu tư, đơn vị tư vấn thực hiện lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, giải pháp và kinh phí để khắc phục các ảnh hưởng trước và sau khi tích nước hồ chứa đến hai bên bờ hồ và vùng hạ du đập, nhà máy.
Tỉnh sẽ không phê duyệt các dự án ảnh hưởng đến môi trường, đời sống người dân khu vực dự kiến xây dựng dự án thủy điện. Ngoài ra, sẽ xử lý nghiêm các chủ đầu tư dự án không tuân thủ các quy định của pháp luật về xây dựng, gây ô nhiễm môi trường sinh thái... Thậm chí xem xét, đề xuất thu hồi giấy phép hoặc đình chỉ thi công để khắc phục hậu quả, giảm thiểu tối đa ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của nhân dân trong vùng dự án.
Trước đó, Báo Nông nghiệp Việt Nam đã có nhiều bài phản ánh về việc thuỷ điện Phúc Long tích nước gây nứt, lún nhà dân; thủy điện Bắc Cuông gây ngập úng đất canh tác ở huyện Bảo Yên; thủy điện Nậm Lúc làm sụt lún đường giao thông ở huyện Bắc Hà…
Một số thủy điện trong quá trình thi công gây mất an ninh trật tự ở Sa Pa, nổi cộm là vụ việc công nhân thủy điện Nậm Sài mang hung khí đàn áp dân; xô xát giữa người dân và công nhân thủy điện Mây Hồ; thủy điện Sử Pán 1 xả lũ từ 24/6/2019 đến nay chưa bồi thường cho người dân, gây khiếu kiện kéo dài…
