Gai xanh là cây trồng một lần thu hoạch trong 10 năm, đầu tư ít, giá trị kinh tế cao gấp 3 đến 5 lần trồng ngô, cải tạo đất tốt khi 70% sinh khối thân lá cây bỏ lại phân hủy vào đất. Ảnh: Tùng Đinh.
Chung tay
Qua chia sẻ của Phó Chủ tịch UBND huyện Lạc Sơn, ông Bùi Văn Khánh, địa phương vẫn là “vùng lõm” nông nghiệp của tỉnh Hòa Bình: “Kinh tế của chúng tôi đa phần là nông lâm nghiệp nhưng đến nay vẫn chưa phát triển đủ mạnh để tạo thành vùng nguyên liệu”.
Theo ông Khánh, trong những năm qua, ở huyện cũng có 2 nhà máy được thành lập, là nhà máy sắn và nhà máy mía đường. “Dù ban đầu triển khai rầm rộ, quy mô nhưng bây giờ 2 nhà máy đang gặp phải nhiều khó khăn trong quá trình bao tiêu sản phẩm cho bà con”, Phó Chủ tịch huyện cho biết.
Cụ thể, giá mía đường đã giảm liên tục trong thời gian dài, còn sắn thì nhiễm bệnh khảm lá trên diện rộng đến mức giờ phải bỏ hết mới mong bệnh ngừng lây lan.
Mặc dù gặp nhiều khó khăn như vậy nhưng thiên nhiên vẫn có những ưu đãi cho Lạc Sơn khi đây là 1 trong 4 huyện có điều kiện tự nhiên trồng được cây gai xanh. Vì vậy, Công ty Cổ phần Nông nghiệp An Phước - Viramie đã tìm về với kỳ vọng xây dựng được vùng nguyên liệu khổng lồ cho nhà máy sản xuất sợi gai của mình.
Ngay trong buổi làm việc đầu tiên với UBND huyện Lạc Sơn, trước sự có mặt của đại diện nhiều xã, hợp tác xã, Phó Giám đốc Viramie, bà Phạm Mỹ Linh đã khẳng định: “Gai xanh có thể chưa phải là cây đem lại thu nhập quá cao cho người nông dân nhưng nó có thể thay thế được những cây trồng kém hiệu quả và đang bị sâu bệnh như ngô, sắn, mía của địa phương”.
Cây gai xanh hiện được trồng phổ biến ở Thanh Hóa, Sơn La, là đối tượng giúp nhiều người dân tộc thiểu số cải thiện kinh tế.
Phó Chủ tịch huyện Bùi Văn Khánh cho biết, trước đây cũng có một số bà con trong huyện trồng cây gai xanh nhưng ở quy mô nhỏ lẻ, hộ gia đình chứ không phải hàng hóa.
Theo bà Linh, cây gai xanh được xác nhận là phù hợp với điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng, khí hậu của Hòa Bình, cụ thể là 4 huyện Lạc Sơn, Yên Thủy, Kim Bôi và Đà Bắc.
Thế nhưng để biến ưu thế tự nhiên trở thành sản phẩm thực tế còn rất nhiều việc phải làm. Vì thế mà trước Tết Nhâm Dần chưa đầy 1 tháng, Viramie tổ chức đoàn công tác tới Tân Lạc để giải đáp những thắc mắc, nghi vấn của địa phương với loại cây này.
Những thắc mắc này thường xoay quanh vấn đề hỗ trợ kỹ thuật, phương thức thu mua, cam kết về giá hay phương hướng phát triển, mở rộng vùng nguyên liệu. Với kinh nghiệm xây dựng vùng nguyên liệu 1.200 ha gai xanh từ Tây Nguyên ra đến Tây Bắc, Viramie đã đưa ra được những câu trả lời rất thuyết phục.
Sự khác biệt của Viramie
Là địa phương có đến 2 nhà máy chế biến nông sản, từng rầm rộ rồi bây giờ chìm xuống nên người dân ở Lạc Sơn không khỏi hoài nghi khi nghe về cây gai xanh. “Sắn rẻ thì cho lợn ăn, mía rẻ thì người ăn nhưng cây gai mà rẻ thì có dùng làm gì được đâu”, một đại diện các hộ nông dân bày tỏ với Viramie.
Hiểu được tâm tư này, bà Phạm Mỹ Linh khẳng định: “Để phát triển vùng nguyên liệu tập trung, chúng tôi sẽ làm việc với đầu mối là các hợp tác xã, các doanh nghiệp trong vùng dưới sự hỗ trợ của địa phương".
Gai xanh là cây dễ trồng, dễ thu hoạch. Ảnh: Tùng Đinh.
Muốn thay đổi được điều này, cần có sự chung tay của nhiều bên, như bà Phạm Mỹ Linh nói là: “Phải có ít nhất 5 nhà cùng đi: Nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà sản xuất, nhà khoa học và nhà cung cấp vật tư. Nếu có thể thì thêm nhà cung cấp tín dụng”.
Thứ nhất, Viramie sẽ hỗ trợ giống gai xanh AP1, độc quyền của công ty cho bà con. Thứ hai, Viramie sẽ hỗ trợ máy tuốt sợi bà con. Thứ ba, Viramie sẽ liên kết với các công ty phân bón để hỗ trợ vật tư cho bà con”.
Theo đó, mỗi ha gai xanh cần 25.000 cây giống (giá khoảng 800 - 1.000 đồng/cây) và chỉ 1 máy tuốt (trị giá 13,2 triệu đồng) để có thể sản xuất theo đúng quy trình của Viramie. Ngoài giống và máy, phân bón cũng sẽ có phương án tạm ứng, trả chậm cho bà con.
Nhưng đây vẫn chưa phải chính sách khác biệt nhất của Viramie dành cho bà con nông dân Lạc Sơn. Theo Phó Giám đốc Viramie, để giúp bà con yên tâm sản xuất, sau khi ký hợp đồng công ty sẽ phát hành chứng thư bảo lãnh cho ngân hàng, trị giá 40 triệu đồng/ha.
Điều này có nghĩa, nếu trong một vụ mà Viramie vì lý do gì đó không thu mua sản phẩm gai xanh AP1 theo hợp đồng, thì bà con có thể đem chứng thư đến ngân hàng lấy tiền về, mỗi ha đổi lấy 40 triệu đồng.
Tuy nhiên, để đảm bảo nguồn cung nguyên liệu, tránh tình trạng được giá bán ra ngoài, Viramie cũng yêu cầu các chủ vườn lập chứng thư tại ngân hàng nhưng giá trị chỉ bằng 1/10 (4 triệu đồng/ha).
Nhà máy sản xuất sợi của Viramie cần vùng nguyên liệu lên đến 6.300 ha gai xanh. Ảnh: Tùng Đinh.
“Với chúng tôi, 4 triệu không phải là số tiền thay thế được giá trị hàng hóa cho cả 1 ha nhưng nó là chữ tín, thể hiện trách nhiệm của người sản xuất cũng như địa phương trong quá trình hợp tác với Viramie”, bà Phạm Mỹ Linh nhấn mạnh.
Với thắc mắc về vấn đề khâu trung gian có thể cố tình đánh hạ chất lượng để ép giá khi thu mua gai thành phẩm, đại diện Viramie khẳng định các yếu tố xếp hạng sản phẩm rất đơn giản: “Với cây gai xanh, chúng tôi chỉ yêu cầu trồng đúng giống AP1 để cho thông số đảm bảo, ngoài ra chất lượng được đánh giá bằng độ cao của cây và độ ẩm của vỏ. Các chỉ số này bà con hoàn toàn có thể tự kiểm tra được nên không sợ bị ép giá".
Trước những thông tin thuyết phục này, Phó Chủ tịch huyện Bùi Văn Khánh đã chỉ đạo ngành nông nghiệp kết nối với các xã trong quy hoạch để triển khai đến từng hộ dân. Từ đó, nắm bắt và thống kê được diện tích có thể trồng gai xanh ở từng xã.
Để làm rõ hơn các thông tin về loài cây này, ông Bùi Văn Khánh cho biết huyện Lạc Sơn sẵn sàng phối hợp với Viramie tổ chức các hội thảo đến từng xã cho bà con, thậm chí là ngay trước Tết Nhâm Dần để kịp xuống giống trong vụ xuân tới.
“Sau khi triển khai, nếu thành công như mong đợi thì huyện sẵn sàng hỗ trợ kinh phí, máy móc để lan tỏa, mở rộng diện tích gai xanh ở địa phương”, ông Bùi Văn Khánh khẳng định thêm với Viramie.
Các sản phẩm sợi gai của Viramie đang có nhiều lợi thế trong xuất khẩu. Ảnh: Tùng Đinh.
Nhà máy chế biến sợi gai của Viramie hiện nay được đặt tại huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa. Với quy mô của nhà máy này, công ty cần có vùng nguyên liệu khoảng 6.300 ha cây gai xanh AP1 để hoạt động đủ công suất và đến hết năm 2021 đã phát triển được vùng nguyên liệu 1.200 ha.
Trong chiến lược của mình, Viramie xác định 3 tỉnh sẽ phát triển vùng nguyên liệu là Thanh Hóa, Sơn La và Hòa Bình. Lý do là các địa phương này có điều kiện thời tiết, khí hậu và chất đất phong hóa từ đá vôi, không bị chua phù hợp cho cây gai, ngoài ra khoảng cách đến nhà máy gần, tiết kiệm chi phí trung gian.
Sau khi bỏ chi phí đào tạo cho 500 nhân công trong nhà máy, đến nay họ đã được cấp chứng chỉ, ký hợp đồng, trả lương và đóng bảo hiểm đầy đủ, dù cho nguyên liệu chưa đáp ứng được công suất tối đa. Do đó, để tối ưu hóa lợi nhuận, việc mở rộng vùng nguyên liệu là nhiệm vụ hàng đầu của Viramie, được triển khai với nhiều cơ chế thông thoáng.
Hiện nay, tại Hòa Bình cây gai xanh AP1 đã được trồng tại 3 huyện là Đà Bắc, Kim Bôi và Yên Thủy với tổng diện tích xuống giống là 70 ha.
Mục tiêu của Viramie trong năm 2022 là xây dựng được vùng nguyên liệu 200ha ở Lạc Sơn, thay thế diện tích sắn nhiễm bệnh khảm lá. Cũng trong năm 2022, 200 ha này cùng với các địa phương khác sẽ nâng tổng diện tích gai xanh AP1 của công ty lên 4.000 ha.
Đến hết năm 2023, mục tiêu Viramie đưa ra là phủ được 6.300ha gai xanh AP1 trên toàn quốc, giúp nhà máy ở Cẩm Thủy chạy được 100% công suất thiết kế.
