Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các đơn vị có liên quan kiểm điểm trách nhiệm trong việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường tại các tỉnh Thanh Hóa, Ninh Bình cung cấp cho dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45.
Chỉ 17/37 mỏ cung cấp được vật liệu
Dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45 thuộc dự án xây dựng đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông, giai đoạn 2017 - 2020, do Bộ Giao thông vận tải làm chủ đầu tư; Ban Quản lý dự án Thăng Long (Ban QLDA Thăng Long) được giao quản lý dự án.
Dự án có tổng chiều dài tuyến hơn 63km, đoạn qua tỉnh Ninh Bình dài hơn 14km; đoạn qua tỉnh Thanh Hóa dài hơn 49km. Tổng nhu cầu về đất, đá, cát từ các mỏ cung cấp cho dự án khoảng hơn 10 triệu m3.
Tính đến tháng 12/2022, các điểm mỏ trên địa bàn 2 tỉnh Ninh Bình và Thanh Hóa đã cung cấp cho dự án hơn 5,7 triệu m3 đất, hơn 2 triệu m3 cát và gần 800 nghìn m3 đá, tương ứng với giá trị xây lắp trên 80%. Mặc dù vậy nhưng vật liệu vẫn chưa đạt theo yêu cầu, tiến độ đề ra; dự án phải gia hạn tiến độ đến ngày 30/6/2023.
Nút giao Mai Sơn (Ninh Bình) là điểm khởi đầu của tuyến cao tốc Mai Sơn - Quốc lộ 45 dài 63 km nối hai tỉnh Ninh Bình với Thanh Hóa. Ảnh: Đặng Trung.
Qua thanh tra, việc cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng tại các tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa cung cấp cho dự án thành phần đầu tư xây dựng cao tốc Bắc - Nam đoạn Mai Sơn - Quốc Lộ 45, còn nhiều thiếu sót, vi phạm, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.
Theo đó, công tác điều tra, khảo sát, đánh giá trữ lượng, chất lượng của các mỏ vật liệu phục vụ dự án chưa đáp ứng yêu cầu thực tế xây dựng, tỷ lệ sai số lớn.
“Số mỏ theo khảo sát là 37 nhưng thực tế thi công chỉ có 17 mỏ cung cấp được vật liệu cho dự án (chiếm tỷ lệ 46%), còn 20 mỏ không cung cấp được vật liệu. Nguyên nhân do không đáp ứng được tiêu chuẩn kỹ thuật, không còn trữ lượng, chưa được cấp phép, vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng…
Nhiều điểm mỏ tại tỉnh Thanh Hoá có công suất khai thác thấp, không đáp ứng nguồn cung lớn trong thời gian ngắn… Kết quả khảo sát các mỏ chưa phù hợp với thực tế, dẫn đến việc nhà thầu thi công bị động trong việc tìm kiếm nguồn cung vật liệu xây dựng, ảnh hưởng đến tiến độ dự án”, kết luận thanh tra nêu rõ.
Bên cạnh đó, việc xây dựng giá đất đắp trong hồ sơ đấu thầu còn thiếu thực tế, chưa chính xác. Khi gặp biến động của thị trường, cước phí vận tải tăng cao, hoặc khi nguồn cung khan hiếm, giá đất đắp sẽ biến động tăng, trong khi nhà thầu thi công chỉ được thanh toán theo giá trúng thầu, nên thi công cầm chừng.
Ngoài ra, nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến dộ dự án là do một số nhà thầu thi công chưa huy động đủ máy móc, thiết bị, nhân lực khắc phục khó khăn để thi công, nhưng Ban QLDA Thăng Long thiếu quyết liệt đôn đốc, xử lý nhà thầu...
Để xảy ra thiếu sót, vi phạm nêu trên trách nhiệm thuộc về Ban QLDA Thăng Long, Tổng công ty Tư vấn thiết kế Giao thông vận tải CTCP (đơn vị tư vấn thiết kế) và các nhà thầu thi công dự án.
Cấp phép nhiều mỏ không thông qua đấu giá
Qua xem xét 19 hồ sơ cấp phép các dự án khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng cung cấp cho dự án đường cao tốc (đoạn Mai Sơn - QL45), Thanh tra Chính phủ chỉ rõ còn thiếu sót, vi phạm.
Cụ thể, tại Thanh Hóa, nhiều mỏ khai thác khoáng sản không qua đấu giá: Mỏ san lấp tại xã Tượng Sơn, huyện Nông Cống của Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng công trình Mê Kông; mỏ san lấp tại xã Thành Công và Thành Tân huyện Thạch Thành của Công ty TNHH Nguyên Phú; mỏ đất tại xã Hợp Thắng, Triệu Sơn của Công ty TNHH Đầu tư xây dựng - Xuất nhập khẩu Việt Lào; mỏ san lấp và đá ong phong hóa tại xã Thành Long, Thành Tiến (Thạch Thành) của Công ty cổ phần An Phát. Giá tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản tại các mỏ nêu trên đều không đúng quy định.
Một điểm mỏ của của Công ty TNHH Đầu tư xây dựng - Xuất nhập khẩu Việt Lào. Ảnh tư liệu.
Ngoài ra, một số mỏ có dấu hiệu khai thác ngoài diện tích được cấp phép (mỏ đất Hợp Thắng, Triệu Sơn; mỏ đất tại xã Triệu Lộc, Hậu Lộc; mỏ đất đá hỗn hợp núi Voi Trong tại TP. Tam Điệp, Ninh Bình). Nhiều mỏ khai thác vượt công suất quy định trong giấy phép khai thác được cấp hoặc có khối lượng cát cung cấp lớn hơn trữ lượng được cấp phép khai thác (mỏ cát số 04, xã Thiệu Nguyên và thị trấn Thiệu Hóa; mỏ cát số 62 xã Thiệu Thịnh, huyện Thiệu Hóa; mỏ cát số 59, phường Thiệu Dương, TP. Thanh Hóa).
Cá biệt, có mỏ khoáng sản được cấp giấy phép thăm dò thuộc quy hoạch đất rừng đặc dụng (mỏ đá vôi Thung Trẽ Dưới, huyện Hoa Lư, Ninh Bình). Bên cạnh đó, nhiều mỏ khoáng sản còn nợ thuế tài nguyên, tiền ký quỹ cải tạo phục hồi môi trường…
Kiểm điểm, rút kinh nghiệm
Từ những nội dung đã kết luận nêu trên, Thanh Tra Chính phủ đã báo cáo, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải xử lý nghiêm các Ban QLDA, đơn vị tư vấn chưa làm hết trách nhiệm, có vi phạm trong công tác điều tra, khảo sát nguồn cung vật liệu xây dựng thông thường cho các dự án giao thông trọng điểm quốc gia.
Xử lý theo quy định của pháp luật đối với nhà thầu thi công cầm chừng, không tuân thủ hợp đồng đã ký, không đảm bảo được tiến độ được phê duyệt của các dự án giao thông trọng điểm quốc gia.
Thanh tra, kiểm tra việc thanh, quyết toán khối lượng vật liệu xây dựng thông thường cung cấp tại dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Mai Sơn - Quốc lộ 45; trường hợp phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định của pháp luật.
Đối với UBND tỉnh Thanh Hoá, Ninh Bình, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các địa phương này kiểm tra, rà soát các điểm mỏ nâng công suất theo Nghị quyết số 60/NQ-CP, Nghị quyết số 113/NQ-CP của Chính phủ; xác định khối lượng thực tế đã khai thác để yêu cầu thực hiện nghĩa vụ tài chính liên quan theo đúng quy định của pháp luật, không để thất thoát ngân sách nhà nước.
“Kiểm tra việc kinh doanh tại các mỏ được nâng cấp công suất và mỏ đất Đồi Ao tỉnh Thanh Hoá, trường hợp phát hiện bán vật liệu xây dựng ra thị trường mà không cung cấp cho dự án đường cao tốc thì xử lý nghiêm theo quy định. Chấm dứt thực hiện cơ chế đặc thù trong việc nâng cao công suất tại các điểm mỏ khi dự án đường cao tốc hoàn thành theo quy định hiện hành”, Thanh tra Chính phủ kiến nghị.
Bên cạnh đó, các địa phương nói trên thực hiện Thanh tra kiểm tra, rà soát ngay các dự án khai thác khoáng sản (các mỏ cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án), làm rõ vi phạm trong việc cấp phép, hoạt động khai thác khoáng sản, chấp hành quy định của pháp luật về quản lý đất đai, về thực hiện nghĩa vụ tài chính có liên quan. Quá trình thực hiện nếu phát hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển cơ quan điều tra xử lý theo quy định của pháp luật.
