1 
Ông Lê Đức Thịnh phát biểu tại Hội thảo tham vấn về dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) đối với khu vực hợp tác xã trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Ảnh: Phạm Hiếu.
Luật HTX 2012 tồn tại nhiều bất cập
Ngày 12/7, Hội thảo tham vấn về dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) đối với khu vực hợp tác xã (HTX) trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn được tổ chức tại TP. Phủ Lý, tỉnh Hà Nam.
Theo ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NN-PTNT), sau 10 năm thực hiện Luật HTX năm 2012, các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp đã vượt qua những yếu kém, khó khăn và có những bước tiến mang tín hiệu khả quan, trở thành lực lượng có nhiều tiềm năng phát triển.
Đến hết tháng 6/2022, cả nước có 18.760 HTX nông nghiệp, chiếm trên 70% tổng số HTX cả nước. HTX nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc tổ chức lại sản xuất trong khu vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Ngoài ra, HTX còn là mô hình kinh tế xã hội ở nông thôn, giúp tạo việc làm, an sinh xã hội và phát triển cộng đồng ở nông thôn.
Tuy nhiên, thời gian qua, ông Lê Đức Thịnh cho rằng các HTX nói chung và HTX nông nghiệp nói riêng còn gặp nhiều thách thức. Các HTX tuy tăng trưởng nhanh về mặt số lượng nhưng chất lượng hoạt động còn khiêm tốn. Số lượng thành viên HTX nông nghiệp liên tục giảm. Công tác quản trị, quản lý HTX gặp nhiều khó khăn. Quy mô của các HTX nhỏ, doanh thu thấp. Đặc biệt, vai trò hỗ trợ cho các thành viên HTX trong sản xuất, kinh doanh nông nghiệp trước biến động kinh tế thị trường, tác động của dịch bệnh chưa thực sự nổi bật.
Đến hết tháng 6/2022, cả nước có 18.760 HTX nông nghiệp, chiếm trên 70% tổng số HTX cả nước. Ảnh: Phạm Hiếu.
“Suy cho cùng, sở dĩ nông dân còn thờ ơ, chưa quan tâm đến HTX là vì hiệu quả hoạt động chưa tốt. Nếu các HTX mang lại những lợi ích thiết thực hơn, nâng cao phúc lợi về kinh tế, xã hội tại khu vực nông thôn thì người dân sẽ hào hứng tham gia HTX”, ông Lê Đức Thịnh nhận định.
Theo đó, ông Lê Đức Thịnh đã nêu những nguyên nhân khiến các HTX chậm phát triển. Đó là những hạn chế từ nội tại của các HTX; đội ngũ lãnh đạo cũng như thành viên hầu như đều là các hộ sản xuất nhỏ; đặc biệt, khung pháp lý để phát triển HTX, cụ thể là Luật HTX năm 2012 còn nhiều bất cập, hạn chế.
Ông Lê Đức Thịnh cho rằng, hiện nay đang tồn tại 4 điểm nghẽn trong việc phát triển HTX nông nghiệp: Thứ nhất là thành viên HTX còn nhỏ lẻ, manh mún. Thứ hai là khung pháp lý. Thứ ba là đất đai cho HTX. Thứ tư là các cơ chế chính sách cho các HTX.
Theo ông Nguyễn Văn Minh, Giám đốc HTX Sản xuất - Kinh doanh - Dịch vụ nông nghiệp xã Văn Đức, huyện Gia Lâm (TP. Hà Nội), hiện nay, các HTX đang gặp những khó khăn, vướng mắc đến từ vấn đề đất đai để xây dựng các trụ sở, nhà xưởng, nhà kho, khu sơ chế… Bên cạnh đó, để có được vốn sản xuất kinh doanh, các HTX phải đi vay, trong khi các HTX không có tài sản thế chấp.
Không để lợi dụng chính sách hỗ trợ cho HTX
Tại hội thảo, ông Hoàng Vũ Quang, Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD - Bộ NN-PTNT), đã chỉ ra những bất cập, hạn chế của Luật HTX năm 2012.
Nhiều bất cập, hạn chế của Luật HTX năm 2012 là nguyên nhân khiến cho các HTX chậm phát triển. Ảnh: Phạm Hiếu.
Cụ thể, Luật HTX năm 2012 chưa tạo được sự khuyến khích cho các thành viên HTX; chưa tạo được thuận lợi cho các HTX nâng cao năng lực cạnh tranh; những quy định về mô hình quản trị HTX còn cứng nhắc; thiếu chính sách hỗ trợ, nguồn lực hỗ trợ cho các HTX còn nhỏ; điều kiện, thủ tục để được hỗ trợ khó khăn, phức tạp; quản lý nhà nước chồng chéo, thiếu lực lượng tư vấn, đào tạo cho cán bộ, thành viên HTX…
Từ đó, ông Quang đề xuất định hướng sửa đổi Luật HTX năm 2012 theo nguyên tắc tạo động lực, khuyến khích tham gia, phát triển HTX; đảm bảo HTX bình đẳng trong cạnh tranh, tiếp cận nguồn lực, thụ hưởng hỗ trợ; phát triển đa dạng mô hình HTX nông nghiệp, để HTX nông nghiệp là mô hình giúp nông dân tham gia thị trường, khởi nghiệp kinh doanh.
Tôn trọng một số nguyên tắc cơ bản của HTX, phù hợp với điều kiện thị trường, công nghệ luôn thay đổi. Nguyên tắc cần được tôn trọng là thành viên sử dụng dịch vụ là người kiểm soát HTX; thụ hưởng thành quả của HTX.
Nhiều cơ chế, chính sách chưa thực sự hiệu quả để các HTX phát triển. Ảnh: Phạm Hiếu.
Mức độ hỗ trợ của nhà nước cho HTX gắn với mức độ HTX phục vụ thành viên chính thức. Ngăn chặn hành vi cơ hội, lợi dụng chính sách hỗ trợ HTX. Ưu đãi, hỗ trợ đặc thù cho HTX nông nghiệp do vai trò của HTX nông nghiệp trong phát triển nông nghiệp nông thôn và đặc thù của sản xuất nông nghiệp.
“Đối với các cơ chế chính sách, chúng ta có quá nhiều chính sách nhưng chưa hiệu quả, thiếu nguồn lực thực hiện. Thủ tục để các chính sách được thực hiện một cách phù hợp với các HTX nông nghiệp còn gặp khó khăn.
Trong các nhóm chính sách, nhất là nhóm chính sách hỗ trợ HTX nông nghiệp có nhiều loại chính sách cần được cụ thể hóa mới có thể triển khai được trong thực tiễn, điển hình như chính sách về đất đai cho các HTX”, ông Thịnh phân tích.
