Lấy đề tài nông thôn, Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư đã gây được tiếng vang
Trong hai ngày 18-19/3/2009 tại thành phố Long Xuyên, Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang tổ chức hội thảo “Văn học với nông nghiệp – nông thôn – nông dân”. 
Đây là một dịp gặp gỡ trao đổi nghề nghiệp quan trọng, vì vấn đề tam nông đang trở thành tiêu điểm của các mối quan tâm trong giai đoạn hội nhập, mà văn học không thể đứng ngoài cuộc.
Hình thành và phát triển từ một nền văn minh lúa nước, xã hội Việt Nam hiện nay vẫn có 80% dân số gắn bó với từng mảnh ruộng, từ bờ đê, từng cánh đồng. Tốc độ đô thị hóa và nền kinh tế thị trường đã và đang đặt ra nhiều ẩn số cho sự tồn tại của nông thôn, mà ở đó không ít góc khuất số phận từng người nông dân.
Chúng ta sòng phẳng khẳng định với nhau rằng, nhiều mối quan hệ sau lũy tre làng đã trở nên ngổn ngang hơn, khiến nhiều giá trị tốt đẹp nhất của đất quê, của người quê đang bị đe dọa. Muốn gìn giữ và tôn vinh bản sắc Việt Nam không chỉ cần các dự án tài chính, mà còn phải có trợ lực văn hóa để phân tích, đánh giá một cách thấu đáo. Hơn bao giờ hết, vai trò của văn học cần phát huy cao độ nhằm có được những tác phẩm quay lại giải mã vấn đề tam nông!
Thực tế đã chứng minh, nông thôn là chỗ dựa vững chắc cho sự thăng hoa của nhiều trang văn rung động lòng người. Chúng ta đã từng có Nam Cao, Kim Lân, Ngô Tất Tố, Sơn Nam, Bình Nguyên Lộc, Tô Hoài… khai thác hiệu quả hình tượng nông dân để có tác phẩm đỉnh cao. Và chính những tác phẩm đỉnh cao ấy quay lại thiết lập sự bền vững cho thẩm mỹ nông thôn, đạo đức nông thôn.
Tùy từng thời kỳ, văn học có những soi chiếu khác nhau về nông thôn. Thế nhưng, khi và chỉ khi người nông dân được lấy làm đối tượng chủ đạo của văn học thì ngòi bút của nhà văn mới thấm thía nhân tình. Bây giờ thử điểm lại những tác phẩm gây tiếng vang dư luận khoảng thời gian một, hai thập niên vừa qua, đều ít nhiều liên quan đến nông thôn như “Thời xa vắng” của Lê Lựu, “Bến không chồng” của Dương Hướng, “Khách ở quê ra” của Nguyễn Minh Châu hay “Cánh đồng bất tận” của Nguyễn Ngọc Tư.
Đáng tiếc thay, gần đây văn chương mải mê chinh phục độc giả thành thị với các yếu tố giật gân nền hình bóng nông dân trong văn chương bỗng nhạt nhòa dần. Những nhà văn chân chính không có quyền ngụy biện nữa, hãy thú nhận với nhau rằng, chúng ta đang mắc nợ nông thôn. Nông thôn mênh mông thế, nông thôn trắc ẩn thế, mà trang viết chật hẹp thế, trang biết thờ ơ thế! Hơn nữa, một khi văn học bỏ trống đề tài nông thôn thì dẫn theo hệ lụy, các ngành nghệ thuật khác như điện ảnh, sân khấu cũng không có chất liệu để tô đậm thêm diện mạo nông thôn trong đời sống tinh thần của cộng đồng!
Nông thôn không chỉ là mảnh đất màu mỡ để khai thác nhân vật và tình tiết cho tác phẩm văn chương, mà những mâu thuẫn hay những khao khát của nông dân cũng rất cần nhà văn lên tiếng. Ở giai đoạn đổi mới, bút ký “Cái đêm hôm ấy đêm gì” của Phùng Gia Lộc đã xuất hiện như một tiếng kêu khắc khoải khiến cả nước phải bừng tỉnh vì những vướng mắc và nhục nhằn. Do vậy, giải mã tam nông thì bên cạnh tài năng còn đòi hỏi ở nhà văn sự chân thành và lòng dũng cảm. Nếu chưa đủ điều kiện để tạo thành tiểu thuyết, các nhà văn cũng cần có tiếng nói quyết liệt cho thôn thôn, vì nông dân. Chẳng hạn, không phải truyện ngắn hay tản văn, nhưng “7 bức thư của đứa con những người nông dân” được nhà thơ Nguyễn Quang Thiều công bố, đã nhận được nhiều phản hồi tích cực từ xã hội.
Hội thảo “Văn học với nông nghiệp – nông thôn – nông dân” không chỉ để làm diễn đàn cho những tham luận, mà giống như một lời kêu gọi để các nhà văn nhận thấy trách nhiệm của ngòi bút với vấn đề tam nông. Kể từ hôm nay, chúng ta được phép hy vọng những hân hoan, những day dứt, những chộn rộn của làng quê sẽ nôn nao trở lại trên trang viết nung nấu trân trọng của các nhà văn!
