Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến qua nét vẽ của Kim Duẩn.
Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến năm nay 65 tuổi. Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến đã chứng kiến nhiều đổi thay và nhiều trầm tích của mảnh đất Thăng Long. Với tích lũy 30 năm làm phóng viên báo Hà Nội Mới, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến có trải nghiệm riêng và góc nhìn riêng khi viết về Hà Nội.
Với hai cuốn sách “Đi dọc Hà Nội” và “Đi ngang Hà Nội”, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến đã được trao tặng Giải thưởng Bùi Xuân Phái vì tình yêu Hà Nội năm 2012 và Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Hà Nội năm 2012.
Hết “đi dọc” lại “đi ngang”, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến cảm nhận về Hà Nội: “Cái cũ thì không được duy trì, ít người coi trọng. Cái mới thì chưa ra đâu vào đâu. Vì vậy nó sinh ra một đô thị Hà Nội nhem nhuốc, thiếu nề nếp. Mình không nói là những người nhập cư đến khiến Hà Nội nhem nhuốc nhưng nếp sống đô thị khác với tất cả. Nếp sống đô thị là gì? Là những cái rất tối thiểu như câu chuyện vứt rác đúng chỗ, phải đi trên vỉa hè, cách ăn uống có những đặc trưng riêng”.
Thế nhưng, “dọc, ngang” vẫn chưa hết chuyện Hà Nội. Bởi lẽ, Hà Nội là một cái tên, một vùng đất, một đề tài thật đặc biệt. Người ta nói mãi, viết mãi mà dường như vẫn không thấy chán. Có lẽ Hà Nội không sống bền bỉ được như thế nếu thiếu đi những người thủ thỉ hấp dẫn như nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến.
Mỗi khi cầm bút viết về Hà Nội, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến luôn tâm niệm, phải viết điều gì độc đáo, kể những câu chuyện khiến người khác muốn nghe. Cuốn sách mới nhất của ông có tên gọi “Hà Nội còn một chút này” có thể xem như minh chứng. Vẫn là những phố ấy, những nhân vật, sự kiện ấy, nhưng ông không bao giờ viết lại những điều đã biết, nói lại những điều người ta nghe đã nhàm.
Hồ Gươm trong câu chuyện của Nguyễn Ngọc Tiến là chốn thanh lịch nhưng cũng là nơi bi phẫn với bao nhiêu cô gái trẻ tìm đến để lìa bỏ cuộc đời. Dân kinh kỳ nổi tiếng với những thú chơi độc lạ, nhưng ít ai biết tường tận để kể lại một thời chơi chó, chơi xe, chơi lô đề cười ra nước mắt như Nguyễn Ngọc Tiến. Những phố, những cửa ô, ga tàu, khu chợ, nhà hàng… tất thảy đều hiện lên mới lạ dưới sự quan sát tỉ mỉ và lối viết hóm hỉnh của ông.
Góc nhìn của Nguyễn Ngọc Tiến về Hà Nội bao quát từ lịch sử, địa lý, văn hoá cho đến những câu chuyện nhỏ nhặt trong đời sống, nếp sống của dân thị thành. Quan sát ở cả bề rộng lẫn chiều sâu, kết hợp những trải nghiệm thực tế của một người hằng ngày gắn bó với Hà Nội với những điều tra, khảo tả trong thư tịch, sách vở, Nguyễn Ngọc Tiến cho ta thấy một Hà Nội thú vị và phong phú biết bao.
Cuốn sách 'Hà Nội còn một chút này".
Đồng thời, không chỉ yêu Hà Nội, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến cũng nặng lòng với lịch sử đất nước. Đối với ông, lịch sử chứa đựng những câu chuyện gợi cho ta nhiều suy ngẫm về thực tại hôm nay. Đó có thể là cảm xúc tự hào, say mê nhưng cũng có thể là nỗi trăn trở, ngậm ngùi về những giá trị vang bóng và suy tàn. Cùng lúc với cuốn sách “Hà Nội còn một chút này”, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến cho in cuốn sách “Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn”.
Là một nhà báo chắt chiu tri thức, Nguyễn Ngọc Tiến may mắn có cơ hội tiếp xúc với nhiều tài liệu và nhân vật lịch sử, qua đó tái hiện những câu chuyện ít người biết. Ông là người được tiếp cận rất sớm với những tư liệu tiếng Đức về Erwin Borchers cùng các chiến sĩ ngoại quốc trong hàng ngũ Quân đội Nhân dân Việt Nam tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp. Câu chuyện về những chiến sĩ Việt Minh người Đức tưởng chừng xa vời như huyền thoại trong những chuyện kể, giờ đây lại hiện lên đặc biệt chân thực và sinh động qua trang viết của Nguyễn Ngọc Tiến.
Bên cạnh đó, “Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn” còn kể chuyện về những cán bộ Liên Xô sang giúp đỡ Việt Nam trong chiến tranh, chuyện về những “ông quan” với tinh thần đấu tranh, dám nghĩ dám làm đưa Việt Nam đi lên sau thời kỳ Đổi mới, và cả chuyện về những người nghệ sĩ một thời huy hoàng trên sân khấu cải lương, sân khấu chèo… Vẫn với lối viết quen thuộc, Nguyễn Ngọc Tiến trình hiện những con người và sự kiện đó trước mắt độc giả qua những chi tiết chân thực và độc đáo nhất. Ông rất kiệm lời nhận xét, không ngợi ca cũng không phê phán, nhưng người đọc vẫn thấy ở đó một thái độ rõ ràng, một niềm trăn trở khôn nguôi của tác giả.
Với nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến, đọc lịch sử, viết về lịch sử không đơn thuần chỉ để biết về quá khứ, mà quan trọng hơn, là để biết cho hôm nay, biết trăn trở với cuộc đời và đất nước hôm nay.
Cuốn sách "Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn".
Đọc sách của Nguyễn Ngọc Tiến, điều thú vị là nó luôn mang phong vị của cả khảo cứu lẫn tùy bút, có cái khách quan của người làm báo, nhưng cũng có cả cái đa tình của người viết văn. Và như thế, trong trang sách của ông bao giờ cũng có dáng dấp của một con người đi và viết, một khách phong trần nặng tình núi sông.
Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến là khách phong trần, vì ông đi và lăn lộn với đời không hề ít. Có những ngày ông lang thang dọc sông Hồng tìm hiểu về các xóm chài và viết về cộng đồng người Đãn rất hiếm gặp. Lại có khi ông mải miết theo chân những nghệ sĩ, những nhà nghiên cứu đi khắp các sân khấu Nam Bộ vì trót say mê tiếng hò sông Hậu, cũng nhờ thế mà ông có vốn tư liệu dày dặn để viết về một lịch sử chưa xa của ngành cải lương Việt Nam. Tha thiết được đi để trải đời của Nguyễn Ngọc Tiến là khi ông tìm mọi cách để được ngủ lại trong hoàng thành Huế, qua một đêm ở nơi từng là nhà của các vua thời Nguyễn.
Hai cuốn sách “Hà Nội còn một chút này” và “Qua đêm ở nhà các vua Nguyễn” đã thêm một lần khẳng định sự thao thức của nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến. Ông đi để viết về những vẻ đẹp phong tình quyến rũ của đất nước với những “mắm Nghệ, lòng giòn, rượu ngon, cơm trắng”. Và ông cũng đi để viết nên nỗi đau thống khổ của dân nghèo kiệt quệ chạy dịch Covid-19 trong những ngày hè đỏ lửa cách đây không lâu.
