Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh được đào tạo ngành sư phạm.
Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cho biết: “Tôi dạy học hai năm 1984-1986 ở trường Bình Tây quận 6, TP.HCM, sau đó chuyển sang cầm bút đến tận hôm nay, một quãng thời gian đủ để một em bé sơ sinh trở thành một ông bố hay bà mẹ. Bây giờ gặp lại các thầy cô giáo ở trường cũ, tôi chợt nhận ra tôi đã cách xa các thầy cô nhiều lắm, không chỉ về không gian, thời gian mà cả phong cách xử sự đến lời ăn tiếng nói cũng khác.
Gần 40 năm lăn lộn trong nghề báo nghề văn, quen kiểu ăn nói tự do phóng khoáng, đôi khi thân mật bỗ bã, bỗng có dịp ngồi trò chuyện với các thầy cô giáo điềm đạm, nói năng mực thước, từ tốn, tôi thấy chất mô phạm trong tôi đã phai nhạt đi nhiều”.
Tuy nhiên, là một người quan tâm đến việc bồi đắp nhân cách cho thế hệ tương lai, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh bày tỏ: “Ngành giáo dục gần đây bị than vãn không ít, từ chương trình học quá tải đến nạn bằng cấp giả, từ chuyện thu các loại phí đến sự thoái hóa của vài gương mặt đen trong ngành, những thông tin đó khiến một người từng đứng trên bục giảng như tôi cũng thấy nhức đầu và bất an. Nhưng khi tiếp xúc trực tiếp với thầy cô giáo của các trường Tân Nhựt, Bình Quới Tây, Bình Tây, nhìn tác phong sư phạm mẫu mực, nghe những tâm sự tha thiết về nghề cũng như mối quan tâm các thầy cô dành cho học trò, cho ngôi trường của mình, tôi bắt gặp trong lòng một cảm giác yên tâm, tin cậy.
Chính họ là những tấm gương sáng để học sinh soi vào, là những người âm thầm gìn giữ sự cao quý của nghề dạy học vốn đã bị sứt mẻ không ít bởi những chuyện ngoài tầm tay của những người đứng trên bục giảng”.
Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm TP.HCM nhưng do thời thế đưa đẩy, ông chỉ dạy học được có hai năm. Thế nhưng, với ông, đó là hai năm có quá nhiều điều để nhớ. Và một trong những tác phẩm tái hiện một cách sinh động và đầy đủ những tháng ngày dạy học của ông là truyện dài “Bàn có năm chỗ ngồi”. Tác phẩm này được nhà xuất bản Kim Đồng ấn hành năm 1987, nhưng ông viết vào năm 1985, lúc vẫn còn là một thầy giáo.
Vì vậy, so với các tác phẩm sau này của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh viết về lứa tuổi học trò, ở “Bàn có năm chỗ ngồi” không khí học đường đậm đặc hơn hẳn, từ khung cảnh trường lớp đến các sinh hoạt dưới mái trường.
Trong một Hội sách TPHCM, có cô bé trạc 14, 15 tuổi trong lúc chờ nhà văn Nguyễn Nhật Ánh ký tên vào sách, đã hớn hở hỏi: “Hồi trước thầy dạy học ở trường Bình Tây phải không thầy? Con là học trò trường Bình Tây nè thầy”. Ông nhìn cô bé, hết sức ngạc nhiên, vì lứa học trò của ông hẳn vào cỡ... ba mẹ của cô bé. “Sao con biết? Con nghe ba mẹ con kể lại phải không?”. Cô bé lém lỉnh: “Cần gì nghe ai kể hả thầy. Con học ở trường Bình Tây, đọc cuốn truyện “Bàn có năm chỗ ngồi” của thầy, biết ngay là thầy tả trường con rồi”.
Tác phẩm "Bàn có năm chỗ ngồi" được viết từ năm tháng dạy học của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Ký ức làm thầy giáo vẫn nguyên vẹn trong lòng nhà văn Nguyễn Nhật Ánh: “Hồi tôi còn dạy học, thấy nhiều em trả bài không lần nào thuộc, dù tôi hết khuyên bảo đến răn đe, tôi chán nản vô cùng. Một lần, tôi tìm đến nhà học trò, định trao đổi với phụ huynh về việc học của con em. Tôi đang đạp xe trên con đường ngoằn ngoèo dẫn vào khu phố lao động, vừa đạp vừa nhìn dáo dác, bỗng nghe vang lên bên tai tiếng reo: “Chào thầy!”. Tôi quay lại, gặp đúng đứa học trò tôi đang định ghé nhà “méc” phụ huynh. Em mặc quần đùi, áo cộc phong phanh, đang đẩy chiếc xe chở củi. Tôi đến gần em tò mò hỏi: “Em đẩy củi về nhà à?”. “Dạ, không ạ. Em đẩy thuê cho người ta”.
Hỏi chuyện một hồi, tôi mới biết em nhà nghèo, đi học về vừa cất tập vô ngăn bàn là ba chân bốn cẳng chạy ra chợ đẩy xe mướn kiếm tiền phụ ba mẹ. Hèn gì mà em không có thì giờ học bài! Hôm đó, sau một hồi ngẩn ngơ, tôi vuốt tóc em, động viên vài câu rồi tặc lưỡi quay xe về, bỏ luôn ý định vào gặp phụ huynh để trách cứ.
Những gương mặt học trò sạm đen vì nắng gió thời đó, nay đã trưởng thành, đã làm cha làm mẹ, nhưng hình ảnh các em đã in sâu vào ký ức tôi và đã đi vào trong từng trang sách của tôi như những kỷ niệm đẹp đẽ”.
Tác phẩm “Bàn có năm chỗ ngồi” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh từ năm 1987 đến hiện tại, đã được in gần 60 lần. Đó là tác phẩm được viết trong những ngày nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đang dạy học, được ông tâm đắc: “Mới đây, tôi đã sung sướng trao cho thầy Diệp Vĩ Cường, hiệu trưởng đương nhiệm của trường Bình Tây, tác phẩm “Bàn có năm chỗ ngồi” như một tỏ bày tình cảm với ngôi trường duy nhất trong đời dạy học ngắn ngủi của tôi, ngôi trường mà nếu không có nó thì một trong những tác phẩm đầu tay của tôi đã không có mặt trên cõi đời này”.
