Hơn 1 thập kỷ mòn mỏi ngóng nước sạch
14 năm qua, người dân các xã bãi ngang Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Hải, Thạch Trị, Thạch Lạc (huyện Thạch Hà cũ) không ít lần đề xuất bằng văn bản, trong các kỳ tiếp xúc cử tri liên quan đến vấn đề nước sạch ô nhiễm do ảnh hưởng của mỏ sắt Thạch Khê.
Toàn xã Thạch Hải có 1.114 hộ dân thì có đến 99% số hộ đang phải dùng nước giếng khoan, giếng đào nhiễm phèn và nước mưa để sinh hoạt. Việc sử dụng nước nhiễm phèn khiến tỷ lệ người dân mắc bệnh ung thư trên địa bàn xã ngày càng gia tăng.
Chị Mỹ và hàng nghìn hộ dân xã Thạch Hải đang phải dùng nước nhiễm phèn để sinh hoạt. Ảnh: Thanh Nga.
Các cấp, các ngành liên quan đều đã ghi nhận, đưa ra nhiều giải pháp để sớm đảm bảo đời sống cho Nhân dân. Tuy nhiên, đến nay tất cả phương án đều đang “nằm trên giấy”. Mới đây, khi Thạch Hải cùng 11 xã khác thuộc huyện Thạch Hà sáp nhập địa giới hành chính vào TP Hà Tĩnh, vấn đề người dân đề đạt cấp bách vẫn là xây dựng dự án cấp nước sạch, giúp địa phương hoàn thành tiêu chí nước sạch trong xây dựng nông thôn mới nâng cao.
Toàn xã Thạch Hải có 1.114 hộ dân thì có đến 99% số hộ đang phải dùng nước giếng khoan, giếng đào nhiễm phèn và nước mưa để sinh hoạt. Việc sử dụng nước nhiễm phèn khiến tỷ lệ người dân mắc bệnh ung thư trên địa bàn xã ngày càng gia tăng.
Ông Bùi Đình Lâm, Chủ tịch UBND xã Thạch Hải chia sẻ, dự án mỏ sắt Thạch Khê tạm dừng từ lâu nhưng chưa có phương án xử lý cụ thể dẫn đến nhiều tồn đọng, vướng mắc “dẫm chân tại chỗ”, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống dân sinh người dân các xã vùng bãi ngang.
“Hiện dự án nước sạch đã cấp đến xã Thạch Khê. Bây giờ đấu nối đường ống xuống Thạch Hải rất thuận lợi. Vì mong mỏi nên người dân đồng thuận đối ứng nếu cần để sớm có nước sạch sinh hoạt, bảo vệ sức khỏe”, ông Lâm nói.
Vừa giặt quần áo, chị Nguyễn Thị Mỹ (SN 1989), trú thôn Liên Hải, xã Thạch Hải vừa chia sẻ, điều gia đình chị mong mỏi nhất sau khi trở thành công dân của TP Hà Tĩnh đó là được đấu nối đường ống nước sạch.
Ngôi nhà của chị Mỹ chỉ cách moong mỏ chừng 500m. Hệ lụy nặng nề nhất gia đình chị Mỹ cùng 160 hộ dân thôn Liên Hải nói riêng, các xã vùng bãi ngang TP Hà Tĩnh nói chung phải gánh chịu là tụt mạch nước ngầm, nước nhiễm phèn nặng. Những hộ dân ở đây phải khoan sâu trung bình trên 10m để tìm nước. “Nước ăn thì chúng tôi hứng nước mưa trữ lại nhưng nhiều năm đại hạn đã phải đi mua nước khoáng về dùng, rất tốn kém”, chị Mỹ nói.
Anh Trần Đình Thái cho biết, mong mỏi lớn nhất của bà con vùng mỏ sắt Thạch Khê là sớm được đấu nối nước sạch sử dụng. Ảnh: Thanh Nga.
Cách nhà chị Mỹ không xa là nhà anh Trần Đình Thái (SN 1983). Để có nước sử dụng, anh Thái phải khoan giếng sâu hơn 9m nhưng nước cũng bị nhiễm phèn nặng. Hằng ngày, anh Thái bơm nước lên bể chứa để tự lắng rồi sử dụng.
Nhìn vào chiếc bể chứa bằng xi măng dùng để trữ nước của gia đình anh Thái, bên trong bám đầy loăng quăng và váng đục, chúng tôi càng thấu hiểu nỗi khao khát của bà con nơi đây về nguồn nước sạch.
Sống đến cái tuổi gần đất xa trời, ông Trần Đình Trương (SN 1952), cùng trú thôn Liên Hải cho biết, vợ chồng ông đã già yếu cũng không còn sống được bao lâu nhưng đời con, đời cháu về sau cần lắm hệ thống nước sạch để đảm bảo cuộc sống lành mạnh như người dân các phường, xã khác ở TP Hà Tĩnh.
Nghiên cứu 2 phương án
Từ những hệ lụy trông thấy, UBND Hà Tĩnh đã có nhiều văn bản gửi Trung ương, Thủ tướng Chính phủ xem xét chấm dứt dự án mỏ sắt Thạch Khê, đồng thời chỉ đạo giải quyết tồn đọng, hoàn trả nguyên trạng, khôi phục sản xuất để ổn định, có phương án phát triển đời sống nhân dân các xã ảnh hưởng.
Theo ông Bùi Đình Lâm, khoảng 1 tháng nay, sau khi sáp nhập vào thành phố, trong các cuộc tiếp xúc cử tri, vấn đề người dân kiến nghị nhiều nhất đó là chính quyền thành phố, lãnh đạo tỉnh quan tâm để xây dựng, triển khai dự án nước sạch đấu nối cho người dân sử dụng. Tuy nhiên, nếu Chính phủ chưa có quyết định cuối cùng về dự án mỏ sắt Thạch Khê thì mọi giải pháp đều phải “treo” lại.
Nguồn nước mưa tích trữ dù được lọc nhưng vẫn không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Ảnh: Thanh Nga.
Về phía thành phố Hà Tĩnh, một lãnh đạo UBND cho hay, hiện, có 7/14 xã sáp nhập về thành phố chưa có nước sạch. Đối với 5 xã của huyện Thạch Hà (cũ) ảnh hưởng vùng dự án mỏ sắt được chính quyền thành phố hết sức quan tâm. UBND thành phố đã và đang cho phòng chuyên môn khảo sát, đánh giá, nghiên cứu 2 phương án, đó là nâng cấp, đấu nối hệ thống nước sạch từ Nhà máy nước Thạch Trị, lấy nước thô từ núi Nam Giới. Phương án hai là đấu nối với hệ thống đường ống chính của Công ty CP cấp nước Hà Tĩnh để sớm cấp nước sạch về cho người dân.
“Chính quyền thành phố rất thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của bà con nhân dân. Đối với các xã không bị ảnh hưởng của dự án mỏ sắt Thạch Khê, thành phố sẽ tập trung tối đa nguồn lực, vật lực triển khai sớm các dự án cấp nước sạch. Chúng tôi cũng mong muốn được sự quan tâm của cấp ủy chính quyền tỉnh, sớm có giải pháp liên quan đến các quy hoạch mỏ sắt Thạch Khê để có thể triển khai các dự án nước sạch cũng như các dự án khác nhằm ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế cho người dân vùng ảnh hưởng mỏ sắt”, vị lãnh đạo nhấn mạnh.
Trong giai đoạn “nước rút” để tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, việc đảm bảo tỷ lệ người dân được sử dụng nước sạch từ công trình cấp nước tập trung không chỉ là điều kiện cần mà còn là điều kiện đủ và cấp bách, thể hiện sự quan tâm, chăm lo cho đời sống Nhân dân của Chính quyền các cấp từ Trung ương đến tỉnh, huyện, xã.
Dự án mỏ sắt Thạch Khê nằm trên địa bàn 5 xã (cũ) ven biển của huyện Thạch Hà gồm: Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Hải, Thạch Trị và Thạch Lạc. Tổng diện tích đất sử dụng của dự án là 4.821ha. Đây là mỏ sắt được ví như “con voi” Đông Nam Á với trữ lượng khoảng 544 triệu tấn, nằm cách TP Hà Tĩnh 8km về phía Đông, cách bờ biển Đông 1,6km.
Tuy nhiên, giai đoạn 2008 - 2011, sau khi bóc đất tầng phủ được khoảng 12,7 triệu m3, độ sâu -34m so với mực nước biển dự án gặp vướng mắc về huy động và góp vốn, dẫn đến hàng loạt hệ lụy, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi sinh môi trường, đời sống hàng chục nghìn hộ dân. Tháng 11/2011, Chính phủ phải cho tạm dừng dự án để thẩm định lại thiết kế kỹ thuật và tái cơ cấu cổ đông.
