Những người thiết kế tàu không số 100 tấn anh hùng

Nhiệm vụ phải khả thi

Kĩ sư Trịnh Xương năm nay 88 tuổi, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ tàu thủy (Bộ Giao thông - Vận tải) là người trực tiếp nhận lệnh chỉ đạo của Phó thủ tướng Phạm Hùng để đóng những con tàu vỏ thép 100 tấn kể: Năm 1961, khi ông đang là Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ tàu thủy thì một hôm Phó Thủ tướng Phạm Hùng lúc đó phụ trách công tác thống nhất triệu tập đến nhà riêng cùng với 3 cán bộ cấp cao khác là Trần Văn Trà - Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Phan Trọng Tuệ, Cục trưởng Cục Cơ khí Ngô Văn Năm.

Tàu không số vỏ thép 100 tấn trên biển. (Ảnh tư liệu).

Tại đây, Phó Thủ tướng Phạm Hùng trực tiếp giao nhiệm vụ cho ông Trịnh Xương phải khẩn trương nghiên cứu thiết kế những con tàu có khả năng chở nhiều vũ khí đạn dược vào miền Nam đáp ứng yêu cầu tình hình lúc đó. Những con tàu đó phải nhỏ gọn, tốc độ phải từ 10 hải lí trở lên, dễ ngụy trang nhưng đảm bảo trọng tải 100 tấn, chịu được sóng gió cấp 8, cấp 9. Đặc biệt có thể hoạt động không cần tiếp tế trong 20 ngày đêm.

Vốn là người đã từng tham gia thiết kế và đóng tàu gỗ 35 tấn cho đoàn tàu không số chở vũ khí, đạn dược vào miền Nam, ông Trịnh Xương nhận chỉ thị của Phó Thủ tướng Phạm Hùng với một ý chí quyết tâm cao. Ngày hôm đó, ông Trịnh Xương phát biểu: Vấn đề này khó, nhưng tôi cố gắng làm. Nếu có vấn đề gì thì đề nghị các anh đừng đưa ra tòa án quân sự. Phó Thủ tướng Phạm Hùng nói ngay, như mệnh lệnh: Nếu làm được thì cả 5 chúng ta đều là anh hùng, còn nếu không làm được thì tôi bị kỉ luật trước tiên.
 

Bí mật đến phút cuối cùng

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Phó Thủ tướng Phạm Hùng và Bộ trưởng Phan Trọng Tuệ, nhóm cán bộ của Viện Khoa học công nghệ tàu thủy do Trịnh Xương - tác giả phương án chủ trì cùng các cộng sự là những kĩ sư gồm: Thiết kế chính Lương Văn Triết, thiết kế kết cấu Cao Bút, Đào Vũ Hùng đã miệt mài đóng cửa trong phòng 10 ngày để có một phương án tốt nhất cho con tàu 100 tấn, đảm bảo những yêu cầu của cấp trên giao.

Ngày đó, trụ sở của Viện Khoa học công nghệ tàu thủy ở 120 Hàng Trống, gần với trụ sở báo Nhân Dân. Từ khi Viện nhận nhiệm vụ đặc biệt này, bỗng nhiên có tăng cường công an gác ở khu vực cổng. Bên ngoài danh nghĩa là bảo vệ báo Nhân Dân nhưng theo ông Trịnh Xương, thực chất chính là bảo vệ việc thiết kế cho tàu không số vỏ thép 100 tấn.

Tàu không số vỏ thép 100 tấn trên biển. (Ảnh tư liệu).

Kĩ sư thiết kế chính Lương Văn Triết cũng kể rằng: “Lúc đó mục đích của con tàu hoàn toàn được giữ bí mật,chỉ biết đó là tàu hàng 100 tấn, phải có tính năng vượt biển tốt, mọi việc đều nhận yêu cầu từ Trịnh Xương, mà Trịnh Xương lại nhận chỉ thị trực tiếp từ Cục trưởng Ngô Văn Năm và đôi khi gặp cả các ông Phan Trọng Tuệ, Phạm Hùng...”.

Ông Trịnh Xương còn cho biết, khi đang đóng tàu 100 tấn ở Xưởng 3 Tam Bạc - Hải Phòng, Thủ tướng Phạm Văn Đồng xuống thăm xưởng, hỏi: Tàu (100 tấn) này đóng cho ai đấy? Dường như Thủ tướng cũng chưa biết việc đóng tàu không số này. Chuyện đóng tàu không số đảm bảo bí mật đến phút cuối cùng. Chủ trương của Trung ương mở đường Hồ Chí Minh trên biển, nhưng việc thực hiện đóng con tàu 100 tấn này như thế nào, thật ra chỉ có 5 người biết.
 

Ra khơi

Ông Trịnh Xương sinh ở Thanh Hóa, thuở nhỏ học trường làng, sau đi học thiết kế đóng tàu ở Trung Quốc rồi về công tác ở Viện Khoa học công nghệ tàu thủy. Trước những bài toán khó, ông thường đơn giản hóa vấn đề bằng những suy nghĩ của người quê ông.

Ông Trịnh Xương

Chẳng hạn, trước khi bắt tay vào thiết kế con tàu, Trịnh Xương nghĩ một điều đơn giản, tàu chở vũ khí giả dạng tàu cá, nó phải chở cả người, nếu địch biết lên khám, bắt được người thì làm thế nào, người trốn vào đâu? Vì thế mới nghĩ ra ý tưởng, trên bộ có hầm bí mật thì trên tàu cũng có hầm bí mật. Tàu 2 đáy đã xây dựng cả một căn hầm bí mật trên biển. Ý tưởng về tàu 2 đáy có hầm bí mật từ đấy. Thứ hai là về tính toán cho con tàu. Một con tàu 100 tấn như thế, phải tính trọng tâm nó nằm ở đâu, vì trọng tâm tàu quyết định tất cả các hoạt động xung quanh nó. Từ tính trọng tâm rồi mới tính được ổn định tàu, độ lắc. Ngày đó không có máy tính như ngày nay, chỉ bằng thước Logarit, tính toán. Khi bản vẽ sơ bộ trình lên, tính toán đưa vào thi công thì thấy rất khớp.

Thiết kế trải qua 3 bước: Thiết kế sơ bộ, thiết kế kĩ thuật, thiết kế thi công. Sau 10 ngày đầu trình bản vẽ sơ bộ, được cấp trên phê duyệt, nhóm của Trịnh Xương bắt tay ngay vào thiết kế kĩ thuật và thi công. Chỉ trong 4 tháng, vừa thiết kế, vừa thi công, con tàu vỏ thép 100 tấn dành cho đoàn tàu không số đã ra đời. Kích cỡ, thông số kỹ thuật con tàu đã được thể hiện đầy đủ như bản vẽ đưa ra: Dài 32m, rộng 6,4m, mớm nước 2,4m, số thuyền viên 12, trọng tải 100 tấn, máy Đức 225 HP. Tàu có thể chịu được sóng gió cấp 8 - 9, nhiên liệu đủ cho 20 ngày đêm. Xưởng 3, Nhà máy đóng tàu Tam Bạc, Hải Phòng là đơn vị trực tiếp đóng mới. Tàu 100 tấn được đóng một loạt bốn chiếc tại Xưởng 3 (Nhà máy Đóng tàu Tam Bạc), sau đó đóng hàng loạt tại các nhà máy khác và khi đóng được 13 tàu thì chuyển bản thiết kế để đóng tại Quảng Châu (Trung Quốc).

Trịnh Xương và nhóm cộng sự của ông không gì vui hơn là nhận được những ý kiến hài lòng về con tàu từ các thủy thủ của đoàn tàu không số khi họ hoàn thành nhiệm vụ lên tàu chở vũ khí, đạn dược vào Nam. Tính năng của con tàu đã đáp ứng được mọi yêu cầu về trọng tải, mớm nước, thời tiết cũng như trong chiến đấu.

Bây giờ, những người tiên phong của nhóm thiết kế con tàu vỏ thép 100 tấn cho đoàn tàu không số có người đã mất, có người còn sống nhưng cũng đã xấp sỉ tuổi 90. Họ vẫn sống và hi sinh thầm lặng như nhiều chiến sĩ cảm tử của Đoàn tàu không số. Họ, như lời của Phó Thủ tướng Phạm Hùng nói, đúng là anh hùng vì đã thiết kế và đóng mới được con tàu huyền thoại, nhưng họ không có danh hiệu anh hùng nào, đơn giản họ là những anh hùng trong lòng nhân dân.