Nước, nguồn sống và nỗi lo: Khi ngập úng 'kéo lên' đô thị vùng cao

Mưa to là ngập úng

Đã hơn 3 tháng nhưng nước vẫn chưa rút hết, khiến người dân bản Nam Niệu, xã Chiềng Đen, TP Sơn La, tỉnh Sơn La gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt và sản xuất. "Chúng tôi không có cách nào để thoát khỏi cảnh ngập úng kéo dài", Trưởng bản Nam Niệu Cà Văn Ương than thở.

Ông Nguyễn Xuân Trường, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Quản lý khai thác công trình thủy lợi Sơn La, chia sẻ: "Trong mùa khô năm nay, đã có 1.865 công trình thủy lợi được sửa chữa, nâng cấp, cùng với 1.590km kênh mương được nạo vét. Tuy nhiên, trong mùa mưa năm nay, tình trạng ngập lụt diễn biến khó lường, công tác khắc phục gặp nhiều khó khăn, khi lượng nước đổ về quá lớn".

Tháng 7 vừa qua, ảnh hưởng hoàn lưu bão số 2, TP Sơn La hứng chịu nhiều trận mưa lớn gây ngập úng tại nhiều xã, phường. "Bảy năm trở lại đây, cứ mỗi khi mưa lớn, nước lại ngập vào nhà. Năm nay mưa kỷ lục, có những ngày phải hơn 10 tiếng nước mới thoát," anh Quyền Hồng Khanh, người dân tổ 4, phường Quyết Tâm, TP Sơn La bộc bạch. Theo ông, mương thoát nước cũ và ngày càng bị thu hẹp bởi đất đá, cùng với việc một số hộ dân xây dựng lấn vào lối thoát nước, là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Ông Dương Đức Toàn, Chủ tịch UBND phường Quyết Tâm cho biết: "Phường đã lên kế hoạch tham mưu cho thành phố triển khai mở thêm các hệ thống cửa thu, thoát nước tại khu ngã tư; về lâu dài cần đầu tư hệ thống thoát nước bằng hầm tuynel. Đồng thời ngăn ngừa việc xây dựng lấn chiếm mương thoát nước và lòng suối".

Công trình "gánh" lượng nước lớn của thành phố

Ngoài phương án tu bổ các hệ thống mương thoát lũ, các công trình thủy lợi cũng đóng vai trò quan trọng, là nguồn cung cấp nước cho cả thành phố. Dự án hồ Bản Mòng trên suối Nậm La, xã Hủa La, có vai trò quan trọng trong việc phòng chống lũ quét và sạt lở thượng nguồn Bản Mòng, giúp giảm thiểu nguy cơ lũ lụt cho khu vực thành phố. Hồ chứa này còn đảm bảo tưới tự chảy cho 263ha đất nông nghiệp ven suối Nậm La và duy trì độ ẩm cho 947ha đất nông nghiệp khác.

Ông Lò Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND xã Hủa La, chia sẻ: "Nhờ có hồ chứa nước Bản Mòng, bà con địa phương đã giảm bớt nỗi lo ngập úng mỗi khi mùa mưa đến. Dù vẫn còn một số điểm gần thượng nguồn chịu ảnh hưởng do lượng nước đổ về lớn, nhưng số hộ dân bị ảnh hưởng đã giảm đáng kể so với trước đây".

Xã Chiềng Đen, TP Sơn La, luôn phải chịu cảnh ngập úng do các đợt mưa, có năm tình trạng này kéo dài 1-2 tháng, trong đó, cụm bản Giáng thuộc bản Nam Giáng được ví như "rốn lũ" của xã Chiềng Đen.

Để giải quyết tình trạng trên, ngày 25/5/2023, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 877/QĐ-UBND phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật đầu tư xây dựng công trình tiêu thoát nước chống ngập úng tại bản Giáng. Dự án có tổng mức đầu tư gần 15 tỷ đồng, sử dụng nguồn vốn ngân sách tỉnh.

Công trình bao gồm tuyến hầm tuynel thoát nước dài hơn 14m và tuyến kênh hở dài 218m; cửa lấy nước bằng bê tông cốt thép với phần tràn tự do 618m; tuyến đường vận hành. Sau khi công trình đi vào hoạt động, tình trạng ngập úng tại bản Giáng đã giảm đi đáng kể.

Dù vậy, tại cụm Bôm Nam thuộc bản Nam Giáng và bản Nam Niệu (xã Chiềng Đen) vẫn còn chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Mỗi mùa mưa đến, nhà cửa và nhiều diện tích đất nông nghiệp ngập úng kéo dài. Điều này đòi hỏi địa phương cần tăng cường đầu tư hơn nữa để hoàn thiện các công trình thủy lợi phục vụ tiêu thoát nước, giúp người dân an tâm sản xuất, sinh hoạt.