Nước ta có địa hình trải dài trên 15 vĩ độ với nhiều tiểu vùng khí hậu, hàng năm nhiều loại hình thiên tai xuất hiện khắp ba miền. Công tác dự báo thời tiết, cảnh báo sớm giúp đưa ra giải pháp phòng, chống thiên tai cần được hiệu quả hơn.
Ở Việt Nam, các mô hình dự báo thời tiết có độ chính xác cao theo từng khu vực hồ chứa, từng lưu vực để phục vụ quản lý theo thời gian thực đã được triển khai và phát huy hiệu quả. Qua đó, giúp cắt lũ, giảm thiệt hại cho vùng hạ du và khai thác tối đa tài nguyên nước.
GS.TS Nguyễn Quốc Dũng - Phó Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam. Ảnh: Duy Học.
Về vận hành hồ chứa thượng nguồn các lưu vực sông, GS.TS Nguyễn Quốc Dũng - Phó Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, cho rằng: Hiện nay đang có hai hệ thống công trình là hệ thống hồ chứa thủy điện và hồ chứa thủy lợi. Trong đó, hồ chứa thủy điện chúng ta đang vận hành theo quy trình đơn hồ và liên hồ.
Nhiều thủy điện lớn chưa có hệ thống hoàn chỉnh, các hồ đang trong quá trình thiết lập bộ công cụ vận hành hồ đập. Việc áp dụng các mô hình dự báo chuyên dụng, có độ chính xác cao và giám sát theo thời gian thực vẫn còn khiêm tốn.
Hồ chứa thủy lợi hiện đang được phân thành hai loại là hồ chứa có cửa van và hồ chứa tràn tự do. Trong số 6.750 hồ chứa thủy lợi chỉ có 203 hồ chứa có cửa van. Những hồ này có thể áp dụng công cụ hỗ trợ vận hành. Còn lại các hồ chứa khác vẫn đang trong thời gian nghiên cứu các bộ công cụ hỗ trợ đơn giản.
Quyết định vận hành tại các hồ hiện đang áp dụng bằng việc đưa ra quyết định vận hành xả lũ sớm dựa trên những kinh nghiệm thực tiễn hoặc những lý thuyết đơn giản do Trung tâm Công nghệ phần mềm Thủy lợi - Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đưa ra.
Quyết định này đã và đang là công cụ hỗ trợ việc vận hành cho 38 hồ trên tổng số 203 hồ chứa thủy lợi có cửa van trên cả nước. Đây là nỗ lực rất lớn của ngành thủy lợi trong việc hỗ trợ công tác quản lý vận hành hồ chứa, đảm bảo an toàn cho đập và hạ du.
Mục tiêu của công tác vận hành hồ chứa phải bao trùm cho cả mùa cạn và mùa lũ. Trong mùa cạn cần có dự báo nguồn nước trong hồ chứa để vận hành, phân phối nước cho hợp lý. Trong mùa mưa phải xả lũ an toàn, do đó độ chính xác phụ thuộc vào nhiều yếu tố; kết quả dự báo lượng mưa; quy trình vận hành, sau cùng là sự phối hợp vận hành trong hệ thống.
Một số thủy điện hiện nay đã ứng dụng hệ thống hỗ trợ ra quyết định vận hành. Ảnh: Hùng Khang.
GS.TS Nguyễn Quốc Dũng cho biết: "Hiện nay công tác dự báo tại Nhật Bản có độ chính xác là khoảng 80%, các yếu tố vận hành có mối quan hệ mật thiết với nhau, giả dụ các hồ chứa, thủy điện có một quy trình hoàn toàn chính xác mà sự phối hợp vận hành giữa các hồ trong hệ thống không tốt thì cũng không thể hoàn toàn chính xác".
Nhấn mạnh về công tác dự báo lũ trước bão, theo GS.TS Nguyễn Quốc Dũng, việc dự báo ở Nhật Bản trong mùa lũ luôn được thực hiện trước với thời gian trước 84 tiếng, sau đó là trước 39 tiếng, việc dự báo thời tiết càng sớm càng tốt cho công tác vận hành hồ chứa, thủy điện.
“Công tác dự báo thời tiết ở nước ta đã đạt ở tầm khu vực, vấn đề còn nằm lại là công tác dự báo từng lưu vực nhỏ hiện vẫn đang còn là khoảng trống. Do vậy trong thời gian tới cần có những ưu tiên vào công tác dự báo cho từng lưu vực nhỏ và từng hồ chứa”, GS.TS Nguyễn Quốc Dũng nhận định.
