Với 600 triệu USD mỗi năm, hóa chất bảo vệ thực vật không những đe dọa sức khỏe cộng đồng, ô nhiễm môi trường mà còn tạo nên “bức tường lửa” ngăn cản các loại thuốc sinh học không độc hại. Rất khó vượt qua nhưng vẫn có người làm được với một chiến lược sáng tạo, bài bản.
MÓN QUÀ LẠ
Ba tháng trước tôi nhận được gói quà của Công ty Biochem Tân Thành từ Cần Thơ gửi lên. Gói quà có 5 bịch gạo, mỗi bịch 1 kg, được đánh số từ 1-5 kèm theo thư của ông Giám đốc Nguyễn Xuân Khoa – Nhờ nhà báo ăn thử và cho điểm theo biểu mẫu.
Tôi là một trong những người ngoại lệ, bởi theo ông Khoa, mẫu gạo nhờ thử nếm chủ yếu được gửi đi cho các bà nội trợ ở các thành phố lớn và cộng đồng người Việt tại Mỹ.
Gặp lại, ông Khoa chia sẻ – Không ngờ khẩu vị của người Việt mình lại giống nhau đến vậy, có đến 80% người được hỏi đều chấm điểm cao nhất cho mẫu số 4. - Mẫu số 4 là giống gì? Ông Khoa nheo mắt – Không nóng, tạm thời bí mật, chỉ tiết lộ chút xíu, trong 5 mẫu đó có 2 mẫu gạo nước ngoài và 3 mẫu của Việt Nam. Mẫu số 4 là mẫu Việt Nam.
Bao bì thuốc BVTV ở cánh đồng “sức mạnh sinh học” được nông dân thu gom chờ xử lý
Hơn 15 năm nay, Tân Thành là một công ty chuyên phân phối phân bón, sản xuất và kinh doanh thuốc BVTV, trong đó có những sản phẩm sinh học nổi tiếng, nhưng sao lại quay sang gạo? Ông Khoa giải thích – Kinh doanh thuốc sinh học rất khó. Ngoài sản phẩm tốt, còn phải tạo một lối đi khác biệt, mà mặt hàng gạo sạch, không có dư lượng độc hại, chất lượng cao, có thương hiệu là cách mình làm tăng giá trị, qua đó mới mua lúa của nông dân theo giá cao được. Gạo sạch và thuốc sinh học sẽ cùng nhau đồng hành, hỗ trợ nhau phát triển.
CÁNH ĐỒNG SINH HỌC - CON ĐƯỜNG RIÊNG
Kỹ sư Nguyễn Trường Thụ, giám đốc chi nhánh Cờ Đỏ của Tân Thành, một chi nhánh có độ phủ thuốc sinh học lớn nhất chia sẻ: Những năm đầu, để người dân tin không hề đơn giản, ngoài việc quảng bá tiếp thị thông thường, chúng tôi phải cử đội ngũ kỹ sư nông học hùng hậu về bám ruộng, bám dân, khuyến cáo có cam kết rằng nên trồng các giống lúa có độ kháng với dịch hại hơi yếu nhưng có chất lượng cao như Jasmin, VD 20.
Những giống lúa thơm này nếu sử dụng thuốc sinh học thì càng ngon cơm, mùi thơm đậm và bền hơn, bán được giá cao hơn. Sau nhiều vụ thấy đạt hiệu quả thì người dân mới tin tưởng và loang dần ra. Muốn người dân hạn chế thuốc hóa học dùng thuốc sinh học thì điều cốt lõi là phải mang lại lợi nhuận cao hơn, đấy là nguyên lý, KS Thụ khẳng định.
Theo “sợi chỉ đỏ trên”, Tân Thành đã kỳ công xây dựng đội ngũ nông dân Tân Thành TTF (Tân Thành Farmer) và cánh đồng “sức mạnh sinh học” có chứng chỉ Global GAP. Từ vụ hè thu 2013, các cánh đồng “Sức mạnh sinh học” đang được Tân Thành và công ty tư vấn Global GAP Aquae Fish gấp rút triển khai để được công nhận vào tháng 2/2014 như cánh đồng 36 ha ở Mỹ Thành Nam (Cai Lậy – Tiền Giang); cánh đồng 43 ha ở ấp Thới Hòa C, xã Thới Xuân, huyện Cờ Đỏ, Cần Thơ; cánh đồng 40 ha ở Tân Hiệp, Kiên Giang; cánh đồng 40 ha ở xã Tân Tức, huyện Tri Tôn, An Giang...
Kỹ sư Tân Thành đi kiểm tra ruộng ở cánh đồng “sức mạnh sinh học”
Ngoài các cánh đồng “sức mạnh sinh học” có chứng chỉ Global GAP, Tân Thành còn xây dựng 101 tổ hợp tác Tân Thành với sự tham gia của 1.515 nông dân. Các điểm này đều có tổ trưởng là một nông dân Tân Thành TTF và họ cũng được sự hỗ trợ của 142 TTF tự do.
Để được chứng nhận và vinh danh là TTF, phải qua 2 năm liền sử dụng sản phẩm sinh học mang lại hiệu quả cao, phải qua kỳ sát hạch về lý thuyết. Tất nhiên TTF cũng được một số quyền lợi riêng.
MỘT GIỜ VỚI TTF
Anh Trần Thiết Điền, ấp Thới Hòa C, xã Thới Xuân, huyện Cờ Đỏ – TP Cần Thơ là 1 trong 101 tổ trưởng tổ TTF. Điểm khác biệt là ranh giới giữa ruộng và vườn cũng như giữa vườn với mé kinh của anh Điền đều được trồng cỏ Vertiver.
Anh Điền cho biết người cháu ở Đại học Cần Thơ lấy giống cho anh trồng, nên chẳng những không sạt lở mà còn có bổi phủ gốc cho vườn ổi và chính người cháu ấy cũng khuyên anh xài thử sản phẩm sinh học của Tân Thành. Ban đầu chỉ dám xài trên 0,5 ha, sau đó mở rộng dần ra toàn bộ 4,3 ha.
Thấy hiệu quả, lại không độc hại nên lối xóm như anh Nguyễn Văn Thẳng, Nguyễn Văn Nhiều… cũng xài theo. Đến nay đã có 9 hộ theo anh với diện tích 43 ha và anh được công ty chọn làm TTF, đồng thời công ty cũng chọn ấp Thới Hòa C để xây dựng cánh đồng mẫu “sức mạnh sinh học” Global GAP.
Anh Điền dẫn tôi đi xem các hạng mục mà gia đình anh mới đầu tư theo tiêu chí của Global GAP. Nhà kho tuy nhỏ nhưng hàng chục bao phân đều được anh xếp ngay ngắn trên bệ gỗ, cách ly với sàn xi măng, thuốc BVTV được xếp gọn gàng trên kệ, các dụng cụ nhà nông như máy phun, dao rựa, cuốc xẻng đều được xép gọn gàng ở một góc. Ở góc ruộng, anh còn thiết kế một ô nhỏ tráng xi măng theo mặt phẳng nghiêng ra hố cát dùng làm nơi pha chế thuốc.
Chị Ba, chị gái anh Điền, te te mang giỏ ổi từ ngoài vườn vào vừa cân bán cho khách, vừa xởi lởi góp chuyện - 4 năm qua ruộng nhà năm nào cũng đạt năng suất cao, năm trúng lên đến 1,1 T/công, năm thất cũng xêm xêm 1 tấn, năm cao giá nhất lời được 4,9 triệu, vụ hè thu rồi giá xuống nên chỉ lời được 4 triệu/công (1 công = 1.300 m2) tại ruộng.
Cái sướng nhất, từ ngày dùng thuốc sinh học thì vườn ổi càng đắt khách, giá ổi ngoài chợ chỉ 5.000 đ/kg, còn giá tại vườn đây đến 6.000 đ/kg mà không đủ bán. Chỉ 3 công ổi mà đủ tiền chợ cho cả nhà nguyên năm.
CHẤP NHẬN ĐẦU TƯ
Thạc sĩ Trần Thị Bích Trân, trưởng phòng kỹ thuật của Tân Thành cho biết: Để xây dựng các cánh đồng “sức mạnh sinh học” được cấp chứng nhận GlobalGAP, công ty đã phải chấp nhận chi những khoản đầu tư không nhỏ, chỉ riêng tiền trả cho công ty tư vấn và đánh giá chứng nhận đã là 300-400 triệu cho năm đầu tiên, sau đó mỗi năm lại tái cấp với chi phí khoảng 10.000 USD, chưa kể mỗi cánh đồng ít nhất phải có 1 kỹ sư thường trực để giúp nông dân xây dựng các công trình mà GlobalGAP yêu cầu như làm kho vật tư, kho dụng cụ, hố pha thuốc, nhà vệ sinh tự hoại, ghi chép sổ sách… cũng như hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc làm sao cho đúng, hiệu quả.
Những cánh đồng này chỉ được trồng 1 giống lúa chất lượng cao, phù hợp với tiểu vùng sinh thái theo hợp đồng chặt chẽ của công ty, vì như ở Cờ Đỏ thì chỉ trồng giống VD 20, ở Mỹ Thành Nam chỉ trồng giống OM 7347, An Giang trồng giống Jasmin 85…
Để đảm bảo người dân tin tưởng, ngay từ đầu vụ công ty đã ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ với giá có lợi cho nông dân, ví dụ với VD 20 năm nay công ty ký giá sàn 7.000 đ/kg, các giống khác 6.000 đ/kg. Trong trường hợp giá thị trường xuống thấp thì công ty vẫn giữ nguyên mức giá đấy, ngược lại, nếu thị trường lên cao công ty nâng giá lên, ngay khi giá thị trường lên và thấp hơn giá sàn 400đ/kg thì công ty nâng lên cao hơn thị trường 10%, đảm bảo giá thu mua của công ty luôn luôn cao hơn thị trường tự do 10% .
101 tổ trưởng TTF cũng được hưởng những quyền lợi riêng, ngoài việc thường xuyên có 1 kỹ sư cùng theo dõi, mỗi tổ trưởng được công ty bao trọn gói xây dựng điểm trình diễn “sức mạnh sinh học” 0,5 ha, được hỗ trợ 10% giá trị thuốc sinh học đủ sử dụng cho 5 ha, được giao lưu văn nghệ thể thao với hệ thống TTF tại công ty, được giao lưu gặp gỡ với các nhà khoa học hàng đầu. Hàng năm công ty tổ chức bình xét, nếu TTF giỏi sẽ được thưởng du lịch…
Hiện nay chúng tôi đang thí điểm giai đoạn 2, giai đoạn phát triển bền vững, GĐ Nguyễn Xuân Khoa khẳng định – Trong 2 năm qua, doanh số thuốc sinh học của Tân Thành đã tăng rất nhanh từ 20% lên 40%. Chúng tôi thấy đầu tư không mạo hiểm mà ngược lại rất tự tin vào chiến lược này, bởi bằng sản phẩm cuối cùng là gạo sạch 100%, chất lượng cao mang thương hiệu Tân Thành được sản xuất, chế biến, đóng gói theo tiêu chuẩn, quy cách của Mỹ thì người trồng lúa sử dụng thuốc sinh học càng có lợi nhuận cao, nông dân và công ty cùng phát triển.
