Tạm hoãn ‘lật mặt’ tranh chấp bản quyền ca khúc ‘Gánh mẹ’

Ca khúc “Gánh mẹ” là bài hát chính trong bộ phim “Lật mặt” phần 4 có tên gọi “Nhà có khách” do Lý Hải làm đạo diễn. Ca khúc “Gánh mẹ” được biết đến từ tháng 4/2019, cùng thời điểm khởi chiếu bộ phim “Lật mặt - Nhà có khách”, với tác giả đứng tên là Quách Beem.

Ca khúc “Gánh mẹ” nhanh chóng được phổ biến, không chỉ nhờ sức lan tỏa của bộ phim “Lật mặt - Nhà có khách” mà còn vì thể hiện tình mẫu tử xúc động. Tuy nhiên, tác giả Quách Beem cũng lập tức đối mặt với tranh chấp, khi một tác giả khác là Trương Minh Nhật khẳng định mình mới là người sáng tác phần lời của “Gánh mẹ”.

Ca khúc “Gánh mẹ” của Quách Beem có trước, hay bài thơ “Gánh mẹ” của Trương Minh Nhật có trước? Ai đã xâm phạm bản quyền của ai? Công chúng vô cùng mơ hồ khi “sư nói sư phải, vãi nói vãi hay”. Và cũng bởi yếu tố ấy, mà ca khúc ‘Gánh mẹ” càng gây tò mò cho đám đông. Khi người tự nhận có bài thơ “Gánh mẹ” - Trương Minh Nhật khởi kiện người tự nhận sáng tác cả nhạc và lời “Gánh mẹ” - Quách Beem, thì ca khúc “Gánh mẹ” vượt qua con số 15 triệu lượt thưởng thức trên Youtube.

Nguyên đơn Trương Minh Nhật đứng đơn vụ kiện “tranh chấp bản quyền sở hữu trí tuệ” còn bị đơn là tác giả Quách Been (tên thật Đoàn Đông Đức) và công ty Lý Hải đã sản xuất bộ phim “Lật mặt - Nhà có khách” lấy ca khúc “Gánh mẹ” làm bài hát chính.

Tại phiên tòa sáng 18/8, tác giả Quách Beem vắng mặt không lý do, còn công ty xin hoãn xét xử vì cho rằng khi sử dụng ca khúc “Gánh mẹ” vào phim đã có thỏa thuận bằng văn bản “tác giả Quách Beem chịu trách nhiệm về bản quyền”.

Nguyên đơn Trương Minh Nhật chứng minh tư cách tác giả bài thơ “Gánh mẹ” bằng các mốc thời gian: “Ngày 13/06/2014, tôi đăng bài thơ lần đầu tiên trên nhóm “Thơ văn Facebook”. Đến ngày 31/07/2014 tôi đăng lại bài thơ lên trang facebook cá nhân của tôi”. Còn phía bị đơn Quách Beem từng công khai lên mạng Giấy chứng nhận bản quyền ca khúc “Gánh mẹ” do Cục Bản quyền tác giả cấp, theo số chứng nhận 2358 N993 được đăng ký 26/03/2019. Nghĩa là, về mặt xuất xứ “sáng tạo” thì ca khúc “Gánh mẹ” ra đời sau bài thơ “Gánh mẹ” đến… 5 năm.

Khi xảy ra lùm xùm tranh chấp, ông Quách Beem và ông Trương Minh Nhật đã từng có sự thương lượng nhưng bất thành. Và ông Trương Minh Nhật khởi kiện theo đúng tinh thần pháp luật về sở hữu trí tuệ. Ban đầu, ông Trương Minh Nhật đòi công ty sản xuất bộ phim “Lật mặt - Nhà có khách” phải bồi thường 4 tỷ đồng, nhưng sau đó hạ xuống còn 825 triệu đồng. Và ông Trương Minh Nhật cũng đòi ông Quách Beem phải bồi thường 550 triệu đồng và khắc phục thông tin sai lệch trong hồ sơ đăng ký bản quyền.

Ca khúc ‘Gánh mẹ” không có gì đặc biệt về giai điệu, nhưng ca từ thì khai thác hiệu quả chủ nghĩa mủi lòng: Cho con gánh mẹ một lần, cả đời mẹ đã tảo tần gánh con. Cho con gánh mẹ đầu non, cả lòng mẹ đã gánh con biển trời. Ngày xưa mẹ gánh à ơi, con xin gánh lại những lời mẹ ru. Đường đời sương gió mịt mù, vì con hạnh phúc chẳng từ gian nan. Để con gánh mẹ đừng can, sợ khi mẹ mất muộn màng gánh ai. Cho con gánh cả tháng dài, gánh qua năm rộng những ngày đắng cay. Cho con gánh cả đôi vai, thân cò lặn lội sớm mai vai gầy. Mẹ già lá sắp xa cây, lỡ đâu lá rụng tội này gánh sao. Mẹ ơi sông biển dạt dào, con sao gánh hết công lao một đời. Bông hồng cài áo đúng nơi, đâu bằng bông hiếu giữa trời bao la. Cho con gánh lại mẹ già, để sau người gánh chính là con con”.

Xét về phương diện nghệ thuật, thì ngôn ngữ thi ca của bài thơ “Gánh mẹ” rất bình thường, nếu không muốn nói là nghiệp dư. Tuy nhiên, cảm xúc hiểu thảo của người con trong bài thơ là thứ đáng trân trọng.

Còn nhìn ở góc độ ca khúc, thì ca từ “Gánh mẹ” đích thực là một bài thơ lục bát có vần điệu và niêm luật mạch lạc. Không lẽ, tác giả Quách Beem đã làm một bài thơ rồi mới phổ nhạc cho thơ của mình? Đây là một câu hỏi mấu chốt. Ngoài ca từ trong ca khúc “Gánh mẹ”, liệu tác giả Quách Beem có còn bài thơ lục bát nào khác không? Hay chỉ một lần “xuất thần” khó hiểu kiểu trời cho?

Để “lật mặt” tranh chấp bản quyền ca khúc “Gánh mẹ”, TAND TPHCM hẹn lại lịch xét xử vào ngày 3/9/2020.