Chiều ngày 28/12, Sở NN-PTNT Thanh Hóa phối hợp với Công ty Cổ phần Nông nghiệp An Phước tổ chức hội nghị đánh giá thực trạng vùng nguyên liệu cây gai đến hết năm 2023. Các đại biểu tham gia hội nghị đã đánh cụ thể kết quả đạt được cũng như những tồn tại hạn chế trong việc phát triển vùng nguyên liệu gai xanh trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
Nhiều người dân không còn mặn mà với cây gai xanh
Cây gai xanh được xem là loại cây trồng góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao thu nhập cho bà con miền núi Thanh Hóa. Xác định cây gai xanh có tiềm năng, dư địa phát triển, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển cây gai xanh nguyên liệu trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, nhằm khuyến khích phát triển mở rộng diện tích cây gai xanh làm nguyên liệu cung cấp cho Nhà máy sản xuất sợi dệt An Phước , mang lại hiệu quả kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân, nhất là các huyện miền núi của tỉnh.
Đây là cây trồng được kỳ vọng sẽ hình thành một chuỗi giá trị khép kín giữa sản xuất nguyên liệu và chế biến, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân với doanh nghiệp. Cụ thể hoá chủ trương khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn của Trung ương và của tỉnh, đặc biệt trong giai đoạn cả tỉnh Thanh Hoá đang đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, một số cây trồng nguyên liệu truyền thống như mía, sắn gặp nhiều khó khăn.
Cây gai xanh được trồng tại nhiều địa phương trong tỉnh Thanh Hóa. Ảnh: Quốc Toản.
Hiện nay nhà máy sản xuất sợi dệt tại xã Cẩm Tú, huyện Cẩm Thuỷ đã đi vào hoạt động từ cuối năm 2020 với nguồn nguyên liệu là vỏ gai. Trong 3 năm kể từ khi nhà máy sợi dệt đi vào hoạt động, vùng nguyên liệu của Thanh Hoá đã cung cấp hơn 1,4 nghìn tấn vỏ gai cho nhà máy An Phước.
Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khác nhau, diện tích trồng cây gai những năm trước bị phá bỏ chuyển sang cây trồng khác với diện tích gần 300ha. Đến năm, tổng diện tích cây gai toàn tỉnh còn hơn 634ha.
Tại hôi nghị, ông Vũ Quang Chung, Chi cục trưởng Chi cục trồng trọt và bảo vệ thực vật Thanh Hóa thẳng thắn cho biết: Thời gian gần đây, niềm tin của người trồng gai bị giảm sút. Nhiều diện tích trồng cây gai trước đây đã phá bỏ chuyển sang cây trồng khác. Có thời điểm công ty dừng thu mua nguyên liệu, nợ tiền nông dân. Bên cạnh đó, hiệu quả sản xuất cây gai đạt thấp hơn so mục tiêu, lợi thế cạnh tranh của cây gai chưa được thể hiện rõ nét.
Nguyên nhân là do, ảnh hưởng của thời tiết khí hậu có một phần tác động đến thời vụ trồng, điều kiện chăm sóc đối với cây gai; đặc biệt trong giai đoạn 2020 - 2023 đại dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động xã hội và sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp; nhiều chuỗi thị trường bị đứt gãy, trong đó có ngành hàng dệt may, sản phẩm sợi dệt của An Phước không tiêu thụ được hàng tồn kho nhiều, nguồn lực tài chính gặp khó khăn cho đầu tư.
Bên cạnh đó, Công ty Cổ phần Nông nghiệp An Phước là đơn vị được giao nhiệm vụ phát triển vùng nguyên liệu nhưng lúng túng, thiếu kinh nghiệm, chưa thật sự am hiểu về phát triển nguyên liệu tại Thanh Hoá; Chưa huy động được sức mạnh tổng hợp để hình thành một chuỗi giá trị, nhất là các doanh nghiệp, các hợp tác xã cùng tham gia đầu tư, mở rộng thị trường sản phẩm, do vậy khi gặp tổn thương, rủi ro thì khả năng ứng phó và chia sẻ không có...
Gỡ khó bằng cách nào?
Cẩm Thủy là huyện có diện tích cây gai xanh chiếm 50% diện tích toàn tỉnh. Thời gian qua, nhiều hộ dân đã bỏ trồng cây gai, chuyển sang cây trồng khác do doanh nghiệp chậm trả tiền, chậm thu mua khiến người dân không mặn mà với cây trồng này... Hiện nay, doanh nghiệp cũng chưa có kế hoạch cụ thể để phát triển vùng nguyên liệu. Từ thực tế trên, UBND huyện Cẩm Thủy đề nghị doanh nghiệp làm rõ kế hoạch phát triển vùng trồng, thu mua sản phẩm trong thời gian tới để người dân yên tâm sản xuất.
Đại diện một số huyện Mường Lát, Ngọc Lặc, Lang Chánh đề nghị Công ty An Phước ký hợp đồng đồng với các hộ dân trong việc thu mua nguyên liệu để người dân yên tâm phát triển cây gai, làm căn cứ để thực hiện kế hoạch sản xuất trong những năm tiếp theo.
Ông Cao Văn Cường, Giám đốc Sở NN-PTNT Thanh Hóa chỉ đạo hội nghị. Ảnh: Quốc Toản.
Về việc này, đại diện Công ty An Phước cam kết, trong thời gian tới doanh nghiệp sẽ đồng hành cùng chính quyền địa phương và bà con nông dân để chung tay đưa cây gai xanh trở thành một trong các cây trồng chủ lực nâng cao đời sống kinh tế cho người nông dân.
"Trong năm 2024 và những năm tiếp theo, Công ty An Phước sẽ tiếp tục đặt vùng nguyên liệu Thanh Hóa là vùng trọng điểm để gìn giữ, phát triển diện tích trồng gai, nhằm cung cấp sản lượng gai cho nhà máy. Công ty An Phước cam kết sẽ nhanh chóng ổn định bộ máy hoạt động của công ty, đảm bảo hoạt động thu mua với giá ổn định, thanh toán cho người dân đúng theo hợp đồng đã ký.
Cam kết nghiên cứu, phát triển chuỗi giá trị trồng cây gai xanh, tạo hệ sinh thái kinh doanh các sản phẩm từ cây gai xanh, tạo nhiều nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Doanh nghiệp cam kết đồng hành, gắn bó cùng người nông dân cũng như địa phương tỉnh Thanh Hóa để đưa cây gai xanh trở thành cây trồng quan trọng, tăng thu nhập, đóng góp vào sự phát triển của ngành nông nghiệp tỉnh nhà", đại diện Công ty cổ phần nông nghiệp An Phước cho biết.
Phát biểu tại hội nghị, ông Cao Văn Cường, Giám đốc Sở NN-PTNT Thanh Hóa đề nghị doanh nghiệp làm rõ phương án, lộ trình cụ thể về việc phát triển vùng nguyên liệu gai xanh trên địa bàn tỉnh. Tập trung tháo gỡ những khó khăn nội tại trong sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, để người trồng gai yên tâm sản xuất.
Ông Cường cũng đề nghị chính quyền địa phương vận động các hộ dân trồng lại diện tích cây gai xanh đã phá bỏ; có kế hoạch mở rộng diện tích cây trồng này để tạo nguyên liệu cung cấp cho nhà máy. Phối hợp với công ty khảo sát vùng nguyên liệu, cung cấp cây giống, ổn định đầu ra cho bà con nông dân. Thành lập các hợp tác xã trồng gai xanh để tạo đầu mỗi liên kết bền chặt giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp.
