Thủ tướng: Tăng tốc, bứt phá thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao

Ngày 15/10, tại TP Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy, triển khai Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” (gọi tắt là Đề án).

Cùng dự có Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà; Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc; lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương; Bí thư Tỉnh ủy, lãnh đạo 12 tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL.

Tăng tốc, bứt phá hơn nữa thực hiện Đề án

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhận định: “Thời đại ngày nay, với xu thế 'ăn ngon, ăn sạch', cạnh tranh rất lớn, chúng ta phải 'thổi hồn' vào cây lúa bằng công nghệ số, kinh tế tuần hoàn, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Phải yêu quý cây lúa như yêu quý chính bản thân mình, từ đó mới tạo ra được một cuộc cách mạng cho cây lúa ĐBSCL”.

Sau gần 1 năm kể từ khi ra Quyết định số 1490/QĐ-TTg (ngày 27/11/2023) phê duyệt Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, Thủ tướng đánh giá cao, hoan nghênh các tỉnh, thành ĐBSCL và Bộ NN-PTNT đã cố gắng vươn lên từ khó khăn, làm hạ tầng, thúc đẩy tăng trưởng, giảm lạm phát, xây dựng quảng bá văn hóa thương hiệu.

Thủ tướng đề nghị các địa phương và các bộ, ngành liên quan tập trung vào một số vấn đề trọng tâm là quy hoạch ổn định vùng nguyên liệu; xây dựng thương hiệu; ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo để nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm.

Đồng thời, phải huy động và đa dạng hóa nguồn lực, từ Trung ương đến địa phương, hợp tác công - tư, vốn vay, phát hành trái phiếu, xã hội hóa, nhân dân… Việc sử dụng nguồn lực phải khoa học và hiệu quả, xóa bỏ cơ chế “xin cho”, thủ tục hành chính rườm rà.

Thời gian tới, Thủ tướng đưa ra mục tiêu cụ thể cho các địa phương là tăng tốc, bứt phá hơn nữa thực hiện Đề án, để đạt được 14-15 triệu tấn lúa, cho ra sản lượng gạo ở phân khúc cao.

Để đạt mục tiêu này, Thủ tướng đưa ra 11 giải pháp, trong đó nhấn mạnh việc quy hoạch vùng nguyên liệu mang tính ổn định, lâu dài để phát triển cây lúa. Các địa phương cùng với 3 Bộ NN-PTNT, Bộ Tài nguyên Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong quý II/2025 phải hoàn thành.

Xây dựng bằng được các thương hiệu lúa gạo chất lượng cao, đi đôi với mẫu mã bao bì, mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý.

Thủ tướng cũng giao Bộ NN-PTNT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, xây dựng các cơ chế chính sách ưu đãi, đề xuất với Quốc hội đưa vào Nghị quyết.

Từ nay đến cuối năm, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề nghị các ngân hàng nghiên cứu bổ sung các gói tín dụng ưu đãi cho lúa gạo. Cho doanh nghiệp vay vốn để hỗ trợ vật tư, giống, vốn sản xuất kinh doanh.

Đặc biệt, Thủ tướng yêu cầu lập Quỹ hỗ trợ đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, bao gồm vốn Nhà nước, vốn thu từ bán tín chỉ carbon, vốn hỗ trợ của các đối tác, xã hội hóa…

Cần gói tín dụng 10.000 tỷ đồng trong giai đoạn 2025 - 2027

Theo đánh giá của Bộ NN-PTNT, đến nay, Bộ đã cùng với các địa phương và Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) tổ chức triển khai 7 mô hình thí điểm trên địa bàn 5 tỉnh, thành gồm: Cần Thơ, Đồng Tháp, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng.

Hiện nay, 4/7 mô hình thí điểm vụ hè thu 2024 đã báo cáo, với kết quả tích cực. Cụ thể, các mô hình đã giảm 20-30% chi phí sản xuất, nhờ giảm được lượng giống, phân đạm, số lần phun thuốc bảo vệ thực vật và nước tưới.

Năng suất vụ mùa tăng 10%; thu nhập của bà con nông dân tăng thêm 20-25%; giảm trung bình 5-6 tấn CO2 tương đương trên mỗi ha.

Đặc biệt, tất cả sản lượng lúa thu hoạch đều được các doanh nghiệp đăng ký bao tiêu với giá mua cao hơn 200-300 đồng/kg.

Kết quả đạt được từ các mô hình thí điểm đã tạo khích lệ lớn cho các hộ nông dân và HTX tin tưởng và tiếp tục tích cực tham gia Đề án.

Từ cơ sở này, Bộ NN-PTNT đã thống nhất chủ trương với các địa phương tiếp tục nhân rộng các mô hình canh tác bền vững, giảm phát thải trên toàn bộ 12 tỉnh, thành ở ĐBSCL và áp dụng ngay trong vụ thu đông 2024 và đông xuân 2024-2025.

Đồng thời, Bộ đã phối hợp với các địa phương và chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), IRRI xây dựng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải (MRV) phù hợp với các quy chuẩn quốc tế, để có cơ sở khoa học, áp dụng đo đạc cho toàn diện tích tham gia đề án.

Song song đó, Bộ NN-PTNT đã phối hợp với các địa phương rà soát hiện trạng cơ sở hạ tầng, tìm kiếm nguồn lực, để triển khai đầu tư nâng cấp hạ tầng sản xuất tại 33 vùng sản xuất tập trung ở 12 tỉnh, thành. Bao gồm 88 huyện, 542 xã với diện tích khoảng hơn 800.000ha và khoảng 540.000 hộ tham gia.

Để nhanh chóng huy động vốn đầu tư cho Đề án, Bộ NN-PTNT đã xây dựng đề xuất Dự án “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL” vay vốn WB, trị giá 430 triệu USD. Trong đó, 330 triệu USD vốn vay ưu đãi và 100 triệu USD vốn đối ứng, nhằm tập trung nguồn lực đầu tư cho giai đoạn 2026 - 2027. Đề xuất đã hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

Tuy nhiên, hiện nay việc huy động nguồn lực đầu tư không theo kịp tiến độ. Nhất là nguồn đầu tư từ ngân sách trong giai đoạn 2024 - 2025 chưa bố trí được. Trong giai đoạn 2026 - 2030, cần chuẩn bị sẵn sàng vốn đầu tư hạ tầng để đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị và triển khai các dự án đầu tư công thuộc Đề án.

Do đó, Bộ NN-PTNT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ đồng ý chủ trương hoàn thiện hồ sơ thí điểm chính sách đặc thù đối với Chương trình đầu tư công “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL”, sử dụng nguồn vốn vay ưu đãi từ WB, dự kiến khoảng 330 triệu USD.

Trong quá trình hoàn thiện hồ sơ và ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm chính sách đặc thù, Bộ NN-PTNT sẽ phối hợp với UBND 12 tỉnh, thành phố, nhà tài trợ chuẩn bị và hoàn thiện các tài liệu cần thiết, đảm bảo thực hiện ngay từ năm 2026.

Đồng thời, trong giai đoạn 2025 - 2027, Dự án cần huy động khoảng 20.000 tỷ đồng (tương đương 800 triệu USD). Trong đó, cần có gói tín dụng khoảng 10.000 tỷ đồng từ các ngân hàng thương mại để mua sắm vật tư, thu mua lúa gạo, đầu tư máy cơ giới, trang thiết bị bảo quản, chế biến, xây dựng hệ thống kho và logistics.

Để nâng cao hiệu quả Đề án, Bộ NN-PTNT đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, hướng dẫn chỉ đạo các Ngân hàng thương mại, ưu tiên bố trí gói tín dụng cho vay hộ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp tham gia liên kết.