Tác phẩm đã bị tạm thu hồi giải thưởng Tác Giả Trẻ của Hội Nhà Văn Việt Nam.
Tiến sĩ đạo văn không phải chuyện mới mẻ trong xã hội sôi sục danh lợi hôm nay. Tiến sĩ đạo văn để kiếm học vị, để kiếm chức vụ cũng không hiếm. Thế nhưng, tiến sĩ đạo văn để đoạt giải thưởng và bị chính đồng nghiệp làm đơn tố giác vi phạm bản quyền thì thiên hạ phải cười ra nước mắt.
Cuốn sách “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật” của tiến sĩ Vũ Thị Trang, do Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội ấn hành tháng 12/2020, vừa được tặng thưởng của Hội đồng Lý luận phê bình Văn học nghệ thuật trung ương năm 2020 vừa được giải thưởng Tác giả Trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam năm 2021. Sau “cú đúp” ngoạn mục ấy, tiến sĩ Vũ Thị Trang (sinh năm 1986) bị đồng nghiệp cùng Viện Văn học là tiến sĩ Đỗ Hải Ninh (sinh năm 1978) khiếu nại.
Cụ thể, tiến sĩ Đỗ Hải Ninh cho biết: “Khi đọc phần 3 cuốn sách "Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật” từ trang 199 đến trang 272 thì thì tôi “tá hỏa”. Vì trong phần này Vũ Thị Trang đã lấy rất nhiều kết quả nghiên cứu của tôi trong đề tài cấp Bộ có tên gọi “Tự truyện và tiểu thuyết Việt Nam sau 1986 nhìn từ phê bình phân tâm học” nghiệm thu năm 2019 mà không hề chú thích hay xin phép tôi”.
Sau đó, cuốn sách “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật” còn bị dư luận phát hiện sao chép hàng chục trang từ cuốn sách “Phê bình văn học, con vật lưỡng thê ấy” của Đỗ Lai Thúy do Nhà xuất bản Hội Nhà Văn và Nhã Nam ấn hành quý 1 năm 2011.
Trước thực tế ê chề trên, Hội Nhà văn Việt Nam đã tạm thời thu hồi giải thưởng Tác Giả Trẻ của tiến sĩ Vũ Thị Trang. Và tiến sĩ Vũ Thị Trang cũng không có tên trong danh sách đại biểu Hà Nội tham dự Hội nghị những người viết văn trẻ toàn quốc tổ chức tại Đà Nẵng tháng 6/2022 vừa qua. Còn về phía Hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật trung ương thì vẫn chờ kết luận của Viện Văn Học để quyết định về việc thu hồi tặng thưởng đã trót trao cho “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật”.
Sau 9 tháng kể từ lúc tiến sĩ Đỗ Hải Ninh khiếu nại, mới đây, Viện Văn Học đã có báo cáo gửi Viện Hàn lâm Khoa học Xã Hội Việt Nam. Trong bản báo cáo dài 9 trang, do tiến sĩ Trần Thiện Khanh với tư cách Phó Viện trưởng Viện Văn Học ký, có ba điểm đáng chú ý.
Tiến sĩ Trần Thiện Khanh, Phó Viện trưởng Viện Văn Học.
Thứ nhất: Đề nghị không thụ lý đơn kiến nghị của tiến sĩ Đỗ Hải Ninh theo điều 6, khoản 2, điểm b của thông tư số 05/2021/TT-TTCP ngày 1/10/2021 của Thanh tra Chính phủ quy định quy trình xử lý đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn kiến nghị, phản ánh, vì đơn kiến nghị của tiến sĩ Đỗ Hải Ninh không đủ điều kiện để xử lý.
Thứ hai: Đề nghị chuyển đơn của tiến sĩ Đỗ Hải Ninh tới cơ quan chức năng, giải quyết theo pháp luật. Theo đó, Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội, Học viện Khoa học xã hội là các bên có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.
Thứ ba: Từ vụ việc chưa có tiền lệ này, Viện Văn học kiến nghị Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam xem xét sửa chữa, điều chỉnh Quy chế quản lý hoạt động khoa học, Quy chế quản lý công tác xuất bản và phát hành sách theo hướng cập nhật phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành, xác định rõ trách nhiệm của cá nhân, đơn vị cũng như quy trình tham mưu, xử lý các vụ việc liên quan đến sở hữu trí tuệ trong nội bộ Viện hàn lâm; có quy định, biện pháp bảo vệ chủ sở hữu quyền tác giả, rà soát lại các quy định, các quy trình để đảm bảo việc thực thi quyền tác giả, quyền liên quan, đồng thời có các chế tài đối với hành vi vi phạm.
Với 3 ý kiến mà Viện Văn Học đưa ra, công chúng không khỏi ngỡ ngàng. Tranh chấp về học thuật mà một đơn vị học thuật như Viện Văn Học lại không thể phân định, thì còn trông cậy vào đâu? Nếu đơn kiến nghị của tiến sĩ Đỗ Hải Ninh đã “không đủ điều kiện để xử lý” thì sao lại còn “chuyển cơ quan chức năng, giải quyết theo pháp luật”, đạo văn chứ có phải trộm gà hay đánh ghen đâu? Viện Văn Học không phải “cơ quan chức năng” về văn học, thì có nhiệm vụ cao cả và thiêng liêng gì?
Việc tiến sĩ đạo văn ngay trong Viện Văn Học dù “chưa có tiền lệ”, thì cũng không thể xem thường liêm chính học thuật và đạo đức nghề nghiệp. Không lẽ một bộ phận trí thức có thể nhân danh nghiên cứu khoa học để hồn nhiên sao chép lẫn nhau, mà sử dụng lãng phí ngân sách chắt chiu từ mồ hồi nước mắt của người dân?
Tiến sĩ Trần Thiện Khanh năm nay 43 tuổi, được Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa Học Xã Hội Việt Nam Bùi Nhật Quang bổ nhiệm Phó Viện trưởng Viện Văn Học vào tháng 9/2020. Còn ông Bùi Nhật Quang vừa bị kỷ luật, cho thôi Ủy viên Trung ương Đảng vào ngày 3/10.
Với cái gọi là “kết luận về vấn đề bản quyền” liên quan đến cuốn sách “Phê bình phân tâm học phía của những ám ảnh nghệ thuật”, tiến sĩ Đỗ Hải Ninh bày tỏ: “Tôi gửi đơn kiến nghị tới các cơ quan có thẩm quyền từ ngày 24.1.2022, đến nay vẫn chưa nhận được văn bản hay câu trả lời chính thức nào từ Viện Văn học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thì hôm nay thấy thông tin “kết luận”.
Tôi thực sự ngạc nhiên. Cho đến nay, tôi chưa từng được dự cuộc họp nào có đủ các cơ quan liên quan để giải quyết, cũng như chưa từng được làm việc với hội đồng chuyên môn nào về các nội dung do tôi viết đã được Vũ Thị Trang đưa vào sách cá nhân mang tên Vũ Thị Trang”.
Tiến sĩ Đõ Hải Ninh.
Băn khoăn không biết chuyện gì đang xảy ra và lãnh đạo Viện Văn Học định đá quả bóng trách nhiệm đi đâu, tiến sĩ Đỗ Hải Ninh sáng 9/10 khẳng định: “Tôi bất bình với cách làm việc trên và tôi cần câu trả lời để bảo vệ danh dự của chính mình”.
