Xôn xao học sinh nhiễm sán lợn ở Bắc Ninh: Cách nào phòng ngừa?

Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau. Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ, chắc, kích thước khoảng 1 - 2 cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm ở vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết; nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội; nếu nang sán nằm trong mắt có thể gây tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù…
 

Động kinh, liệt người vì mắc sán lợn gạo

Theo Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, bệnh sán dây/ấu trùng sán dây lợn hay còn gọi là bệnh sán dải, sán dải heo phân bố ở nhiều nơi trên thế giới, việc mắc bệnh liên quan đến tập quán ăn uống, ăn thịt lợn chưa nấu chín.

Thịt lợn nổi nhiều hạch trắng được sử dụng để chế biến thức ăn cho trẻ ở Trường Mầm non Thanh Khương (Bắc Ninh). (Ảnh: PHCC/Báo Lao động)

Đối với bệnh ấu trùng sán lợn: người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn, sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng vào dạ dày, nở ra ấu trùng, đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại các cơ vân, não, mắt…

Trong trường hợp người bệnh có sán trưởng thành trong ruột, khi đốt sán già rụng, có thể đốt sán bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột, như vậy sẽ tương tự như ăn phải đốt sán mới, do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn.

Ấu trùng sán theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hóa nang. Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau. Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ, chắc, kích thước khoảng 1 - 2 cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm ở vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết; nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội; nếu nang sán nằm trong mắt có thể gây tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù.

Với bệnh sán trưởng thành ở ruột: người bệnh ăn phải thịt lợn sống hay chưa chín có chứa các nang sán (lợn gạo), khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành.

Sán dây trưởng thành phát triển dần bằng cách nẩy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng ngàn đốt sán mới, mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng, kéo dài chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2 đến 12 mét, chúng ký sinh trong ruột non nhiều năm. Bệnh sán dây trưởng thành thường không biểu hiện rõ rệt như đau bụng, rối loạn tiêu hóa nhẹ. Triệu chứng chủ yếu là người bệnh thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt, có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài, đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít, đầu sán phẳng, một số trường hợp phát hiện thấy có trứng sán trong phân.
 

Ăn chín, uống sôi, không ăn rau sống

Giáo sư Nguyễn Văn Đề, nguyên Trưởng Bộ môn Ký sinh trùng - Trường Đại học Y Hà Nội cho biết ở Việt Nam có tới 50 tỉnh mắc sán dây lợn, trong đó nam giới chiếm 70% có bệnh nhân mang tới 300 nang sán dưới da, đa số bệnh nhân mang nang sán dưới cơ kèm theo nang sán trong não. Đáng lưu ý, số bệnh nhân mắc sán lợn trong cộng đồng không phải hiếm nhất là khi việc chăn nuôi, canh tác còn nhiều hạn chế như ở nước ta. Số bệnh nhân ăn phải sán gạo lợn gây sán không nguy hiểm bằng bệnh nhân ăn phải nang sán lợn gạo như ăn rau sống chứa nang sán do lợn thải ra thì phát triển sán nhanh hơn.

“Người nhiễm sán đi đại tiện, đốt sán rụng theo phân và giải phóng ra môi trường, côn trùng tha phân đi và nếu ăn phải rau sống chưa nấu chín thì bệnh nhân sẽ ăn phải sán gây sán dây lợn chứ không riêng gì ăn lợn gạo mới gây sán”, GS Đề cho hay.

Ông cho biết thêm, đã từng gặp trường hợp hai chị em bệnh nhân cùng mắc căn bệnh sán dải lợn dẫn đến co giật do sán tích tụ ở não gây tổn thương não. Khi chụp CT bác sĩ phát hiện trong não chứa nhiều điểm mờ có kích thước 3-5 mm và nghi ngờ trứng não. Khi tiến hành chẩn đoán huyết thanh học ELISA bác sĩ phát hiện dương tính với sán dải lợn. Việc điều trị tốn kém và mất nhiều thời gian. Cả hai chị em đều có tiền sử ăn thịt lợn tái bằng nem chạo nhưng có thể không phát hiện được trứng sán lợn gạo tồn tại từ trước.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, chỉ sau 10-15 ngày ăn phải thịt lợn mắc sán gạo thì xét nghiệm máu chuyên sâu có thể phát hiện chính xác có mắc bệnh hay không. Nếu người bệnh dương tính với sán lợn thì chỉ cần uống thuốc theo bác sĩ kê đơn và khám lại sau một thời gian. Ở những trường hợp mới nhiễm sán thì việc điều trị đơn giản hơn những người bị sán lâu ngày khiến sán đóng kén.

“Để phòng ấu trùng sán lợn, bác sĩ khuyên không nên ăn thịt tái và các loại rau sống. Phải quản lý phân thật tốt để không truyền bệnh ra môi trường”, GS Đề khuyến cáo.