Mâm ngũ quả là nét đẹp truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của người Việt, vừa mang giá trị tâm linh vừa thể hiện ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng. Mâm ngũ quả không chỉ là vật phẩm để trang trí mà còn chứa đựng những tầng ý nghĩa sâu sắc:
1. Biểu tượng của sự sung túc và may mắn
Ngũ hành: Mâm ngũ quả thường bao gồm 5 loại trái cây, đại diện cho ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) trong triết lý phương Đông. Sự hiện diện của ngũ hành thể hiện mong muốn cân bằng, hài hòa giữa con người và thiên nhiên, mang đến phúc lộc tràn đầy.
Con số 5: Trong quan niệm dân gian, số 5 biểu trưng cho sự sung túc, đủ đầy và những điều tốt đẹp. Nó còn thể hiện ước vọng về phúc lộc từ trời đất được lan tỏa khắp các phương (Đông, Tây, Nam, Bắc, Trung tâm).
2. Tấm lòng thành kính với tổ tiên
Mâm ngũ quả được dâng lên bàn thờ tổ tiên vào dịp Tết nhằm thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu đối với ông bà, tổ tiên. Đây là cách con cháu gửi gắm tâm nguyện, cầu mong tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình luôn bình an, hạnh phúc.
Quả trong mâm ngũ quả thường là sản vật của mùa màng, thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn và niềm tự hào về thành quả lao động trong năm qua.
Mâm ngũ quả là nét đẹp truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của người Việt. Ảnh: Internet.
3. Lời cầu chúc cho năm mới an khang, thịnh vượng
Các loại quả trên mâm thường mang ý nghĩa biểu tượng qua tên gọi, màu sắc hoặc hình dáng:
Quả mãng cầu: Cầu mong mọi điều như ý.
Quả sung: Tượng trưng cho sự sung túc, trọn vẹn.
Quả dừa: Đồng âm với “vừa”, mang ý nghĩa đầy đủ, không thiếu thốn.
Quả đu đủ: Thịnh vượng, no đủ, dư giả.
Quả xoài: Gợi đến sự chi tiêu thoải mái, không lo lắng về tài chính.
Ngoài ra, tùy theo văn hóa từng vùng miền, người dân sẽ lựa chọn các loại quả phù hợp để bày mâm ngũ quả.
4. Sự khác biệt vùng miền trong cách bày trí mâm ngũ quả
Miền Bắc
Người miền Bắc thường chọn các loại quả đảm bảo sự cân bằng về màu sắc (xanh, đỏ, vàng, trắng, tím) để thể hiện ý nghĩa ngũ hành. Một số loại quả phổ biến gồm: chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, quất vàng và lê trắng.
Quả chuối xanh thường được đặt ở giữa mâm, nâng đỡ các loại quả khác, biểu tượng cho sự che chở, đoàn kết.
Miền Nam
Người miền Nam chú trọng ý nghĩa tên gọi của các loại quả. Thông thường, mâm ngũ quả ở miền Nam sẽ có mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài – thể hiện lời chúc “Cầu sung vừa đủ xài”.
Một số loại quả như chuối và cam không được sử dụng, vì tên gọi của chúng dễ liên tưởng đến điều không may mắn (chuối: “chúi nhủi”, cam: “cam chịu”).
Miền Trung
Người miền Trung thường không quá cầu kỳ trong việc chọn lựa trái cây do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt. Họ sử dụng những loại quả sẵn có trong vùng, chẳng hạn như dứa, thanh long, chuối, bưởi, hoặc xoài, với mong muốn giản dị nhưng chân thành cho một năm mới đủ đầy.
5. Ý nghĩa về thẩm mỹ và sức sống
Mâm ngũ quả được bày biện một cách đẹp mắt, tạo không khí rực rỡ và ấm cúng cho ngày Tết. Những loại quả tươi, màu sắc rực rỡ tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển và sức sống tràn đầy.
Một số lưu ý khi bày mâm ngũ quả:
Chọn quả tươi: Các loại quả cần tươi ngon, có màu sắc hài hòa và ý nghĩa tích cực.
Sắp xếp hài hòa: Mâm ngũ quả cần được sắp xếp gọn gàng, đẹp mắt, với các loại quả lớn ở dưới, quả nhỏ ở trên để tạo sự vững chắc.
Thời gian bày trí: Nên bày mâm ngũ quả trước Giao thừa để kịp dâng cúng tổ tiên trong thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới.
Mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ là biểu tượng của văn hóa dân tộc mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần và đạo lý cao đẹp. Đó là sự kết hợp giữa niềm tin tâm linh, lòng biết ơn và ước vọng về một năm mới an khang, hạnh phúc.
