Đây là ý kiến của nhiều văn nghệ sĩ tại buổi Tọa đàm Tổng kết lý luận và thực tiễn 30 năm đổi mới về phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam do Bộ VHTTDL vừa tổ chức nhằm trao đổi, xin ý kiến các nhà quản lý, các chuyên gia, các nhà khoa học về báo cáo tổng kết lý luận và thực tiễn phát triển văn hoá, xây dựng và con người Việt Nam qua 30 năm đổi mới.
Tại buổi tọa đàm các đại biểu đã góp ý cụ thể và trực tiếp vào những nội dung trong dự thảo báo cáo; có những nhận xét, đánh giá cụ thể về thành tựu đạt được, những hạn chế, bài học kinh nghiệm trong về phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam từ khi đổi mới 1986 đến nay; đồng thời đặt ra những vấn đề cần quan tâm, tìm ra phương hướng và giải pháp nhằm phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ mới.
Tại tọa đàm, GS Tô Ngọc Thanh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, thẳng thắn: “Hãy trả lại văn hóa của nhân dân cho nhân dân chứ không phải lấy văn hóa đại chúng để áp đặt. Hãy trao trả cho nhân dân quyền sáng tạo của nhân dân”.
Ông đưa ra một số ví dụ cụ thể như: Việc xây dựng nhà rông văn hóa hiện nay là không thực tế, nhà rông là một phần tín ngưỡng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên chứ không phải là nơi trưng bày. Nhiều nhà văn hóa đang trở thành “nhà văn khóa”…
Ông Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, cho rằng: “Đường lối, văn bản hiện nay chưa thực sự đi vào đời sống, mặc dù đã có sự chuyển biến. Việc khuyến khích sáng tác đã mở rộng không gian sáng tác cho nghệ sĩ nhưng đa số nghệ sĩ vẫn vào ở diện nghèo. Gần như chưa có ai đi điều tra xem nghệ sĩ sống như thế nào. Khuyến khích sáng tạo nhưng không có tiền”!
Lấy ví vụ về việc Nhà nước cho sử dụng nhà triển lãm nhưng không cho kinh phí duy trì hoạt động, không cho tận dụng để hoạt động, lâu lâu mới có một triển lãm, giá tiền điện lại như kinh doanh, ông Chương nhấn mạnh: “Chính sách không xuống được đến đời sống là một vấn đề. Chúng ta đang xã hội hóa, nhưng thực tế, chính sách nhuận bút chưa thể đủ để anh em văn nghệ sĩ sống. Anh em không thể sống được bằng nhuận bút. Việc thực hiện xã hội hóa các hoạt động văn hóa không thực tế, chính sách nhuận bút hiện hành chưa đủ để văn nghệ sĩ sống được bằng nhuận bút. Và nếu có sửa thì cũng không nghệ sĩ nào sống được bằng nhuận bút. Không thể duy trì mãi quan niệm, văn nghệ sĩ là để phục vụ, trong khi họ vẫn phải sống, phải nuôi gia đình họ”.
Nhiều đại biểu cũng cho rằng, việc xây dựng nhà văn hóa như hiện nay là tốn kém, vô ích. Xây xong rồi không hoạt động được vì thiếu kinh phí và thiếu cả cơ chế phù hợp.
GS Hoàng Vinh cho rằng, không thể tiếp tục dùng cụm từ “xây dựng văn hóa” bởi văn hóa là thứ không thể xây dựng mà thành. Còn theo GS.TS Phạm Huy Đức thì chúng ta đang giải quyết theo tư duy cũ xin - cho. Cách làm văn hóa này không phù hợp với xu thế. Người làm văn hóa cần biết vận dụng các quy luật thị trường, tham gia vào hoạt động.
Theo ông Trần Chiến Thắng, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, chúng ta cần tôn trọng các giai đoạn lịch sử để có đánh giá cho đúng, đặc biệt tính thực tiễn của các nội dung cần được đánh giá một cách đầy đủ, nghiêm túc, tránh sơ sài, hình thức.
Thứ trưởng Bộ VHTTDL Vương Duy Biên khẳng định, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến sự nghiệp phát triển văn hoá nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững đồng thời gắn với xây dựng con người Việt Nam. Bộ VHTTDL tổ chức Toạ đàm Tổng kết lý luận và thực tiễn 30 năm đổi mới về phát triển văn hoá, xây dựng con người Việt Nam (1986 - 2016) là việc làm quan trọng nhằm chuẩn bị cho tổng kết của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về nội dung này. Các ý kiến của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà văn hoá, nhà quản lý… sẽ là những cơ sở lý luận và thực tiễn góp phần hoàn thiện dự thảo Báo cáo của Bộ VHTTDL.
