Hôm qua (28/1), một cán bộ phòng quản lý chất lượng nông lâm sản (Sở NN-PTNT tỉnh Tây Ninh) đưa cho chúng tôi xem báo cáo mới toanh của các NM đường (NMĐ) bán đường cho các đại lý cấp 1 mức giá 14.200 đ/kg.
Thế nhưng, giá mua mía của nông dân trong vụ này chưa có lúc nào đạt đỉnh “1 triệu đồng/tấn”. Hiện nay giá mua mía bình quân 715.000 đ/tấn, tức giá thành SX 1kg đường vào khoảng 11.000 đồng, chưa kể sau khi chế biến đường, các NMĐ còn thu lợi từ mật rỉ bán cho các nhà máy TĂCN, làm cồn, men vi sinh...Chẳng hạn, vụ mía đường 2008-2009, NMĐ Bourbon (Tây Ninh) thu đến 24 ngàn tấn mật rỉ, Biên Hoà-Tây Ninh thu gần 10 ngàn tấn giá trị hàng tỉ đồng.
Có lẽ quá lãi, nên bắt đầu từ vụ mía đường 2009-2010 nhằm chấm dứt tình trạng nông dân kêu ca về nạn NMĐ “ép” chữ đường, cả 3 NMĐ ở Tây Ninh đã “đột phá” bằng cách bao chữ đường 9-10 chữ. Nghĩa là bất kể mía non hay mía già, cứ mang tới bán trực tiếp , nếu 6- 7 chữ thì được nâng lên thành 9- 10 chữ. “Với giá mua như vậy, nếu mía trồng mới đạt năng suất khoảng 70 tấn/ha thì nông dân có lãi không dưới 16 triệu đồng/ha, còn mía gốc chỉ cần năng suất hơn 60 tấn/ha sẽ lãi trên 20 triệu đồng/ha” - đại diện NMĐ Bourbon nói. Trái lại, một cựu GĐ NMĐ Tây Ninh tiết lộ, nếu NMĐ tự đầu tư trồng 1ha mía, chỉ cần năng suất 50 tấn/năm thì đã có 4.700- 5.000kg đường và 2.000kg mật rỉ, tức cho giá trị thu nhập 40 triệu đồng (tương đương giá mua mía 800 ngàn đồng/tấn) tức lãi gấp 3 lần nông dân!
Thế nhưng, dù có “cào bằng” chữ đừơng thì ngừơi nông dân vẫn không mấy hài lòng, bởi NMĐ luôn nắm đằng chuôi. Ông Lê Đằng (Tân Đông, Tân Hưng, Tân Châu) nói: “Tôi trồng 5 ha mía, lúc mía cháy báo cho NMĐ Bourbon. NM qui định chỉ bao 9 chữ trong vòng 72 giờ. Trong 3 ngày đó, tôi phải mất 1 ngày lên NM báo mía cháy, 1 ngày lấy lệnh đốn chặt, ngày thứ 3 thì thu hoạch và giao mía, với diện tích mía cháy 2- 3 ha thì làm sao kịp. NM đưa qui định như thế chẳng khác nào bắt bí chúng tôi!”- ông Đằng nói.
Ông Phạm Vân (Tân Tây, Tân Hưng) cho biết thêm, NM bao chữ đường, nông dân phấn khởi thật, bán mía toàn là 9- 10 chữ, nhưng được cái này thì “ông ấy” đánh rớt tạp chất, cuối cùng cũng coi như huề. “Mới đây tôi bán 120 tấn mía, cuối vụ được bao 10 chữ, thông thừơng tạp chất chỉ có 2-2,2% là chấp nhận được, nhưng mía tôi bị đánh lên tới 5,7%. Tính ra mất cả tạ mía, tôi khiếu nại thì đại diện NM nói do lá nhiều. Thử hỏi, gần tết ai cũng biết nắng như đổ lửa lá cháy khô gần hết, nói nhiều là sao?”- ông Vân nói ấm ức.
Nông dân bán mía trực tiếp cho NM được bao chữ đường nhưng điều kiện khá ngặt nghèo, còn thương lái vừa được NM cấp “quota” mà mua bán mía cũng thuận lợi hơn. Điển hình như bà Đ (Tân Biên) là một trong những thương lái nổi tiếng vùng mía Tây Ninh có trong tay hàng trăm ha mía và hàng năm được khá nhiều NM cấp “quota” (hợp đồng mua bán) tổng cộng trên dưới 100 ngàn tấn. Bà Đ nổi tiếng bởi mỗi năm bà giúp bà con nông dân địa phương kể cả các nơi khác được ứng vốn, cung cấp giống mía với điều kiện khi đến vụ thu hoạch phải bán mía cho bà.
Khi nông dân bán mía cho bà Đ nếu NM “bao” bao nhiêu chữ, bà cũng “lấy” bấy nhiêu chữ. Trong khi bán cho NMĐ, nông dân phải “cầu cạnh” đủ thứ, từ việc xin lịch đốn chặt của Trạm nông vụ, rồi chờ xe của NM đến vận chuyển, mặc dù được bao chữ đường nhưng lại lo bị đánh rớt tạp chất. Bán vài ngày sau mới nhận được tiền. Còn bán cho bà Đ thì “tiền tươi thóc thật”. Nhờ vậy, năm qua diện tích trồng mía “liên kết” của bà lên tới 700 ha.
Thế nên, gặp những lúc khan hiếm mía như hiện nay, mía nông dân hợp đồng vào cổng NM, nếu dưới 9 chữ được bao 10 chữ, còn trên 10 chữ thì cũng chỉ có 10 chữ. “Nhưng mía bà Đ vào NM không có chuyện 10 chữ như tụi tôi đâu, ít nhất cũng 11 chữ trở lên, bởi nếu bà "giận” thì gặp những lúc NM cần nguyên liệu lỡ bà quay lưng thật thì chết”- một cán bộ có trồng mía ở hụyện Tân Biên nói.
Còn PGĐ một NMĐ thì trải lòng: “Nói thiệt, NM tụi tui ép mỗi ngày cả ngàn tấn mía cây, không chủ động được vùng nguyên liệu, mua trong hợp đồng với nông dân chỉ được phần nào. Phần thiếu hụt phải nhờ vào những ngừơi như bà Đ cung ứng, không lẽ chạy nửa ngày tắt máy, hôm sau khởi động lại vừa tốn tiền củi, tiền dầu. Thế nên có tăng giá để mua mía cho bà Đ thì vẫn có lợi cho NM”. Chính vì lý giải kiểu này mà NMĐ buộc phải “xé rào” bằng cách ghi tăng đồng loạt lô mía của bà Đ từ chữ đường thấp thành cao hoặc thưởng chữ đường cao, rồi thưởng tiền mía đầu vụ, mía cuối vụ, hỗ trợ vận chuyển, phí tăng bo, nói chung là “đủ thứ trên trời”.
