* Lãng phí cả trăm tỷ mỗi năm?!
Nhiều ý kiến cho rằng, với ảnh hưởng bão lụt không đáng kể như năm nay, không cần thiết phải hỗ trợ giống rau DTQG
Trở lại với vấn đề hỗ trợ giống rau dự trữ quốc gia (DTQG) mà NNVN vừa phản ánh trong số báo ngày 23/12/2011. Có một điều khó hiểu là mặc dù mùa mưa bão năm nay chẳng gây thiệt hại gì đáng kể tới SX rau màu ở các tỉnh ĐBSH, thế nhưng khi biết TƯ có chính sách hỗ trợ, dù toàn là các loại giống rau “hạ đẳng”, rẻ tiền nhưng tỉnh nào cũng cố xin TƯ thật nhiều, càng nhiều càng tốt! Điều này khiến tiền bạc của nhà nước đang bị sử dụng một cách vung vãi, vô tội vạ. 
>> Hỗ trợ giống rau dự trữ quốc gia: Của cho thành… của lo!
Nhắc lại câu chuyện hỗ trợ giống rau DTQG ở tỉnh Vĩnh Phúc. Có một điều nực cười là cho tới lúc này, khi mà 6 tấn hạt giống rau TƯ hỗ trợ cho tỉnh này “khắc phục hậu quả cơn bão số 5” vẫn chưa tới tay người dân hạt nào, thì nông dân thậm chí gần như chẳng ai còn nhớ cơn bão số 5 xảy ra từ lúc nào nữa. Sở dĩ họ không còn lưu “ấn tượng” gì về chuyện bão gió là bởi trên thực tế, cơn bão số 5 (xảy ra hồi cuối tháng 9/2011) gần như chẳng gây thiệt gì đáng kể tới SX nông nghiệp.
Bằng chứng là một báo cáo hồi đầu tháng 10/2011 của Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Phúc về mức độ ảnh hưởng của bão số 5 trên địa bàn tỉnh này đã nêu rõ: Bão số 5 và hoàn lưu của bão tác động đến tỉnh Vĩnh Phúc chỉ với sức gió mạnh cấp 4, cấp 5, gây mưa vừa với lượng mưa phổ biến chỉ từ 30 - 70 mm. Ảnh hưởng của bão chỉ khiến một số diện tích lúa, màu bị rạp đổ, không có diện tích bị ngập úng… Với mức độ ảnh hưởng như thế, có thể nói là việc mưa gió chẳng gây thiệt hại gì tới SX rau màu, thậm chí còn tạo điều kiện thuận lợi về nguồn nước cho việc SX cây vụ đông.
Thực tế là thế, nhưng khi làm công văn xin TƯ hỗ trợ giống rau “khắc phục hậu quả mưa bão”, không hiểu căn cứ vào đâu mà Sở NN-PTNT Vĩnh Phúc làm công văn xin TƯ tới… 10 tấn hạt giống rau. Nếu đem gieo vãi hết thì tương đương khoảng 10 nghìn hecta! Về sau, mặc dù Bộ NN-PTNT chỉ đồng ý phân cho Vĩnh Phúc 6 tấn hạt giống, nhưng chừng đó cũng đã là một con số khổng lồ, dù toàn là loại giống rau rẻ tiền thì chí ít cũng tương đương với 14 – 15 tỉ đồng!
Không có diện tích bị thiệt hại, trong khi lượng giống hỗ trợ lại quá lớn, đặc biệt chủng loại giống quá đơn điệu và lại toàn là giống “hạ đẳng”, không thích hợp cho SX hàng hóa… Những điều này đã kéo theo hệ lụy là nông dân không mặn mà gì với giống được hỗ trợ, và hiệu quả sử dụng rất thấp.
Tại hầu hết các tỉnh nhận được hỗ trợ giống rau DTQG vừa qua, khi được hỏi, với một năm mà gần như mưa lụt không gây thiệt hại gì đáng kể như năm nay, việc phân chia giống rau hỗ trợ tới tay người dân sẽ phải căn cứ vào đâu? Hầu hết những cơ quan chịu trách nhiệm trong việc phân phối giống cho nông dân đều nêu cách làm đó là căn cứ vào bản đồ SX rau màu của từng địa phương. Địa phương nào càng có vùng SX rau lớn thì càng được nhận nhiều giống.
Nghịch lí xảy ra ở chỗ, những vùng SX rau lớn, hộ dân nào đã trồng rau thì hiện nay đều là SX rau hàng hóa. Và trong điều kiện thuận lợi như năm nay, thì chẳng ai có nhu cầu sử dụng tới những giống rau - theo cách nói của họ là… “chỉ xứng đáng gieo dọc bờ ruộng” lúc thị trường giống khan hiếm, đắt đỏ.
Nhắc tới chuyện giống rau hỗ trợ, ông Phan Văn Ca, chủ nhiệm HTX tại vùng rau Vân Hội (Tam Dương, Vĩnh Phúc) chạy vào góc tủ mốc meo ở trụ sở HTX lôi ra một bó giống hạt rau Cải củ Hà Nội mà ông còn giữ lại từ năm 2008 kể: Sau trận lụt lịch sử năm 2008, Vân Hội cũng được hỗ trợ đâu như 20 kg giống rau. Sau lũ, vùng rau Vân Hội gần như bị quét sạch, thị trường giống cũng khan hiếm nên lúc đó nhà nào được hỗ trợ một gói hạt giống cũng quý. Thế nhưng mấy thứ giống rau đó đều kém chất lượng. Giống su hào thì quá dài ngày, 3 tháng mới có củ, mà củ lại dài, ăn rất xơ cứng chứ không như giống su hào bánh xe vẫn thường trồng ở địa phương. Mấy thứ rau cải củ, cải lá vàng, cải bẹ cũng vừa dài ngày, ăn rất nhạt, cải củ thì củ quá bé và xơ.
“Dân chúng tôi SX rau bây giờ theo thị trường. Rau cải thì ít ra cũng là giống cải bẹ Hồng Kông, su hào bánh xe hay cải củ địa phương củ to…, thế mà ra thương lái còn chê ỏng chê eo. Năm nay không có lụt lội gì, nếu thời điểm này nhà nước cho mấy thứ giống rau như năm 2008 thì tôi chắc là dân họ chẳng lấy. Hoặc có lấy thì họ cũng về vứt đấy, bởi mấy thứ rau đó trồng bây giờ chỉ có vứt đi, mà thực ra giờ cũng chả có đất mà trồng nữa. Ngay như năm 2008, tôi đánh giá cũng chỉ có 60% số hộ dân nhận rau hỗ trợ về là có gieo vãi. Còn đâu thì nhận về vứt đó, hoặc để dùng dần, lâu rồi giống cũng hỏng hết” – ông Ca thú thật.
Khi được hỏi vì sao lại xin nhiều giống rau như thế, khi mà thực tế địa phương chẳng bị thiệt hại gì, một vị lãnh đạo Phòng Trồng trọt (Sở NN-PTNT Vĩnh Phúc) bảo: “Giống DTQG của TƯ hỗ trợ, chẳng phải mất tiền, lại được chuyển về tận nơi tận chốn nên chẳng tỉnh nào dại gì mà không xin nhiều, càng nhiều thì càng tốt!”.
Có lẽ cũng như nông dân Vĩnh Phúc, năm nay TP Hà Nội chẳng bị ảnh hưởng gì đáng kể do mưa lụt, nên có vẻ như càng ngán với giống rau hỗ trợ. Một vị lãnh đạo Phòng Trồng trọt (Sở NN-PTNT Hà Nội) tiết lộ, ngay sau khi cơn bão số 5 kết thúc, khi biết tin TƯ có hỗ trợ giống DTQG, thay vì xin giống rau, Sở NN-PTNT Hà Nội đã có công văn xin Bộ NN-PTNT 10 tấn giống khoai tây. Vị này lí giải: Sở dĩ Hà Nội xin khoai tây giống bởi biết rõ năm nay rau vụ đông rất dồi dào. Cũng là giống hỗ trợ, nhưng giống khoai tây thì dân cần hơn, bởi giá cao, tiêu thụ dễ và bảo quản được lâu, chẳng sợ bị dồn ứ, phải đổ đi như rau hồi cuối năm 2008. Thế nhưng sau đó, có lẽ do TƯ không có giống khoai tây nên lại cho Hà Nội tới 10 tấn giống rau cải các loại.
“Mặc dù chúng tôi phải chia giống cho dân theo 2 đợt, nhưng chắc chắn với 10 tấn giống rau được tung ra ở Hà Nội như vừa qua, tôi đoán từ nay đến cuối năm giá rau lại rẻ bèo. Có huyện như Từ Liêm, mặc dù chỉ được chia có 240 kg, nhưng có vẻ do không trúng sở thích của họ hay sao mà lại kêu… nhiều quá!” – vị Phó phòng thổ lộ.
Theo lời vị cán bộ kia, tôi tìm về vùng rau xã Minh Khai (huyện Từ Liêm, Hà Nội). Nhắc tới chuyện giống rau, anh Nguyễn Văn Quyền, chủ nhiệm HTX Văn Trì (xã Minh Khai) phân tích: “Vừa rồi HTX chỗ tôi có nhận được 15kg giống rau hỗ trợ, nhưng tôi xem thì chắc chỉ có 40% lượng giống đó là dân đưa ra gieo vãi, còn đâu thì họ nhận về rồi để đó. Dân trồng rau ở đây có câu “tháng chín mưa rỉ, nhỉ ra rau”, ý nói năm nào tháng chín có mưa vừa và rải đều thì thời tiết năm đó thuận lợi, kiểu gì cuối năm rau cũng được mùa. Thời tiết năm nay đúng kiểu như thế, vì vậy giống nhà nước cho không thì chúng tôi cứ phải nhận để phát cho dân theo đúng nguyên tắc, nhưng theo tôi thì như năm nay, nhà nước chẳng cần phải hỗ trợ giống rau làm gì, chỉ tổ lãng phí”.
