Bắc Giang có diện tích lúa hàng năm đạt khoảng 110-111 ngàn ha nhưng sản lượng lương thực của tỉnh vẫn hạn chế. Phần đa nông dân Bắc Giang vẫn quen sử dụng lúa thuần nên năng suất chỉ ở mức vừa phải.
Trước đây, cây lúa lai cũng từng được phát triển trong một vài năm ở Bắc Giang nhưng lại bị lúa thuần đánh bật ra bởi nhược điểm chính: rất bấp bênh khi cấy ở vụ mùa, hay bị bạc lá gây thất thu nếu điều kiện thời tiết không thuận.
Bài học đó đã khiến cho Bắc Giang xác định muốn khôi phục lòng tin của nông dân vào cây lúa lai phải tiến từng bước vững chắc chứ không thể làm ào ào, làm một cách duy ý chí. Để lựa chọn bộ giống lúa lai năng suất, chất lượng cao, có khả năng chống chịu, Trung tâm Khuyến nông-Khuyến ngư Bắc Giang đã phối hợp với Công ty CP Vật tư KTNN tỉnh xây dựng mô hình “Lúa lai năng suất, chất lượng và sử dụng phân bón NPK Lâm Thao khép kín ở vụ mùa năm 2011”.
Có 90 hộ nông dân tham gia với tổng diện tích 10 ha ở 4 huyện. Toàn bộ giống, phân bón trong mô hình được Công ty CP Vật tư KTNN hỗ trợ 100% (giống Syn6, HKT99, Đắc ưu 11, Kim ưu 18). Giống đối chứng là Khang Dân 18 được gieo cấy tại trà sớm, trên nền phân đơn truyền thống. Trung tâm Khuyến nông-Khuyến ngư tập huấn kỹ thuật cho các hộ tham gia mô hình, cử cán bộ thường xuyên theo dõi, chỉ đạo từ kỹ thuật làm mạ khay, mạ dày xúc, cấy nông tay, một dảnh đến bón phân cân đối…
Tuy các diện tích xây dựng mô hình trình diễn đều là đất bạc màu, điển hình là ở huyện Tân Yên, Việt Yên nhưng với mô hình áp dụng các biện pháp kỹ thuật đồng bộ, trong đó có cấy thưa mật độ 33 khóm/m2, áp dụng phân bón NPK Lâm Thao khép kín, điều tiết nước hợp lý nên lúa sinh trưởng tốt, đẻ nhánh tập trung, cứng cây. Điều đó giúp cho năng suất của các mô hình đạt từ 74-80 tạ/ha, cao hơn hẳn giống đối chứng 22-29 tạ/ha và quan trọng là tăng thu nhập từ 17-23 triệu/ha.
Bài học kinh nghiệm cấy lúa lai trong vụ mùa của Bắc Giang là sản xuất cần tuân thủ tốt quy trình kỹ thuật, cán bộ chỉ đạo bám sát mô hình, chỉ đạo thống nhất từ tỉnh đến cơ sở và làm tốt công tác tập huấn, hướng dẫn cho người sản xuất, tạo niềm tin cho nông dân trong quá trình làm.
Sở NN-PTNT Bắc Giang nhận định bộ giống lúa lai trên cho năng suất cao, chống chịu tốt, phù hợp cho sản xuất 2 vụ trong năm. Giống Syn 6, Kim ưu 18, Đắc ưu 11 có thời gian sinh trưởng phù hợp với công thức luân canh 3-4 vụ/năm. Khi sử dụng giống HKT 99 cần bố trí gieo trước khung thời vụ 7-10 ngày vì đây là giống thời gian sinh trưởng dài.
Ông Vũ Chí Đồng - Trưởng phòng Trồng trọt, Sở NN-PTNT Bắc Giang nói: “Điều quan trọng nhất đối với cấy lúa lai ở vụ mùa là bộ giống phải chịu được bạc lá và phương pháp canh tác, bón phân phải cân đối. Trước đây lúa lai trồng vụ mùa thường thất bại do không đáp ứng đủ hai điều kiện đó. Hiện tại tỉ lệ diện tích lúa lai trong vụ xuân của tỉnh khoảng 20-25%, vụ mùa chỉ 3-5%. Để mở rộng diện tích, năm 2012 chúng tôi sẽ có chính sách hỗ trợ giống lúa lai cho cả vụ mùa”.
