ĐBSCL được cho là mảnh đất đầy triển vọng của cây bắp, nhưng đến nay, diện tích bắp ở đây vẫn rất nhỏ bé. Vì sao?
Từ lâu cây bắp lai đã trở thành thế mạnh chủ lực và bền vững của bà con nông dân ở vùng đầu nguồn.
Quanh quẩn diện tích hẹp
Theo Cục Trồng trọt, vụ ĐX 2009-2010, diện tích bắp ở ĐBSCL là 19.634 ha, năng suất bình quân 5,36 tấn ha (tăng 0,4 tấn/ha so với vụ đông xuân trước), tổng sản lượng vào khoảng trên 105 ngàn tấn (tăng 38.000 tấn).
Ông Nguyễn Quốc Lý, GĐ Trung tâm Khảo kiểm nghiệm Giống cây trồng và Phân bón vùng Nam bộ, cho biết, bộ giống cho cây bắp ở ĐBSCL hiện nay khá phong phú. Bên cạnh những giống cũ có năng suất, phẩm chất tốt như LVN 10, CP 888, C 919, B9698…, có những giống mới cũng đầy triển vọng như 30Y87, 30D55, 30K95, DK9901… Trong điều kiện sản xuất thử nghiệm, cây bắp ở ĐBSCL đã cho năng suất tới 12 tấn/ha. Còn trồng ở khu vực thâm canh cao, nếu chăm sóc tốt có thể đạt từ 7-10 tấn/ha. Bên cạnh đó, mới đây, Bộ NN-PTNT đã cho tiến hành khảo nghiệm những giống bắp chuyển gene có khả năng kháng sâu đục thân và chống chịu thuốc trừ. Công tác khảo nghiệm đang được tiến hành và cho những kết quả tích cực.
Các tỉnh phía Nam cũng đang là trung tâm sản xuất giống bắp lai của cả nước, với diện tích khoảng 5.000 ha, tổng sản lượng khoảng 10.000-12.000 tấn (chiếm 80% tổng sản lượng bắp giống cả nước). Đây cũng là một điều kiện thuận lợi cho việc phát triển cây bắp ở ĐBSCL.
Từ những con số trên có thể thấy so với tiềm năng và điều kiện phát triển, diện tích cây bắp ở ĐBSCL đang rất nhỏ bé, khiêm nhường, khi mà trong suốt nhiều năm qua, chỉ quanh quẩn ở mức 30.000-40.000 ha gieo trồng mỗi năm, tập trung chủ yếu ở An Giang, Đồng Tháp, Long An, Trà Vinh…
Khó chuyển lúa sang bắp
Trong chủ trương bỏ vụ xuân hè ở ĐBSCL, cây bắp cũng được tính tới như là một trong những cây trồng quan trọng để thay thế cây lúa. Theo PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, có khoảng 120.000-150.000 ha vụ xuân hè có thể chuyển sang trồng bắp, đậu nành…
Tuy nhiên, việc chuyển đổi diện tích lúa khá lớn này sang trồng bắp lại không phải là chuyện dễ dàng. Theo ông Nguyễn Quốc Lý, trong vụ xuân hè, có nhiều diện tích bị ảnh hưởng phèn, mặn, nhất là ở vùng ven biển, mà hiện nay, vẫn chưa có giống bắp nào được thử nghiệm ở những vùng này.
Còn theo PGS.TS Mai Thành Phụng (Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Quốc gia), khả năng quản trị của nông dân ĐBSCL hiện nay chưa đủ sức để giúp cho mỗi hộ có thể chuyển toàn bộ vài ha lúa sang trồng bắp. Với một hộ nông dân có 5 lao động, họ có thể làm lúa hiệu quả trên diện tích 3 ha. Nhưng nếu thay lúa bằng bắp trên toàn bộ diện tích đó, thì họ sẽ thất bại vì không quản lý nổi, mà chỉ có thể làm được trên diện tích chừng 1 ha. Bởi thế, trước mắt chỉ có thể nâng lên 50.000 ha bắp, và đặt kế hoạch 100.000 ha vào năm 2020.
Mặt khác, nông dân ĐBSCL đã quá quen với việc trồng lúa, vì thế họ không mấy hào hứng với việc chuyển sang cây trồng khác nếu như cây trồng đó chưa cho họ thấy được hiệu quả vượt trội so với cây lúa. 
Thu hoạch bắp ở xã Phú Hữu, huyện An Phú – An Giang.
Kỹ thuật, kinh nghiệm canh tác bắp còn khá hạn chế ở nhiều địa phương, cũng đang là một trở ngại không nhỏ đối với việc phát triển cây bắp ở ĐBSCL. Điều này đã được thể hiện rất rõ ở vụ đông xuân vừa rồi, khi năng suất bắp ở nhiều tỉnh khá thấp: Hậu Giang 4,29 tấn/ha, Sóc Trăng 3,62 tấn/ha, Tiền Giang 3,35 tấn/ha, Bến Tre 3 tấn/ha và nhất là Vĩnh Long chỉ đạt… 2 tấn/ha (thấp hơn so với An Giang và Đồng Tháp tới trên 5 tấn/ha).
Chính sách cho cây bắp?
Theo các chuyên gia trồng trọt, có một nghịch lý là dù diện tích bắp trên cả nước đã lên tới trên 1 triệu ha (chỉ đứng sau lúa), nhưng hàng năm cả nước vẫn đang phải nhập khẩu tới trên 1 triệu tấn bắp làm TĂCN, và cho đến giờ, cây bắp hầu như chưa có một chính sách phát triển nào. Chính vì thế, để khắc phục được việc nhập siêu bắp ở một nước có điều kiện tự nhiên thích hợp cho cây bắp thì cần nhiều giải pháp đồng bộ từ vĩ mô mà trước hết là quy hoạch.
Cần xác định diện tích bắp chỉ có thể tăng ở ĐBSCL, bởi chi phí tưới ở ĐBSCL thuộc diện thấp nhất và không bị các cây trồng khác cạnh tranh quyết liệt như miền Đông Nam bộ và Tây Nguyên. Mặt khác, ĐBSCL cũng đang có nhu cầu nội tại là giảm diện tích lúa vụ hè thu. Theo tính toán, trồng lúa HT không có hiệu quả kinh tế cao do điều kiện tự nhiên không thuận lợi như vụ ĐX, chi phí cao mà năng suất lại thấp, đồng thời lại thu hoạch trong mùa mưa bão và thị trường buôn bán lúa gạo vào thời điểm này phần lớn cũng nguội lạnh. Sơ bộ cho thấy nếu giảm được sản lượng lúa HT 2 triệu T (khoảng 450.000 ha) thì áp lực tiêu thụ lúa HT sẽ không còn lớn đến nỗi ách tắc như hiện nay.
Liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân cũng là một yếu tố cần thiết để phát triển những vùng trồng bắp tập trung. Bởi nếu không có sự đảm bảo đầu ra từ phía doanh nghiệp, nông dân sẽ khó yên tâm trồng bắp.
